Вуліца Добрай Надзеі
Міхась Андрасюк
Выдавец: Медысонт
Памер: 304с.
Мінск 2010
А ў ларку накапляліся найпрыгажэйшыя яблыкі і апельсіны.
У мястэчку сталявалася восень, з пушчанскіх сцяжын ступала на галоўную вуліцу, з галоўнай вуліцы сачылася між шматпавярховых дамоў, між драўляных домікаў, у чырвань і золата размалёўвала найтайнчэйшыя завулкі. I тады ўрэшце здарылася доўгачаканае.
Прыгожая пані харыстка прыйшла на базар. Прагулялася між ларкамі, там-сям кранула тонкімі пальцамі якую сукенку, у люстрах, для выгоды кліентаў расстаўленых між вопраткай, паправіла прычоску.
Следам харысткі крочыў мужчына моцны, булаваты, быццам пасля якога землятрусу вырваўся з каменнай скалы.
Яны спыніліся каля ларка пана Антона.
“Які прыгожы нос, падумала пані харыстка. Гэта ж ці не той, пра які зараз гамоняць у мястэчку?”.
Тым часам пан Антон падбіраў для яе апельсіны і яблыкі. Перакідваў у далонях, разглядаў у залатых промнях восеньскага сонца, пальцамі, спраўна абмяркоўваў іх пружыністасць і сакавітасць.
I вазьмі яшчэ кілаграм чырвоных буракоў і дзве цыбулькі. Я люблю бураковы булён. Ты сёння зва-
рыш мне, моцны мужчынскі голас ні то пытаў, ні то загадваў.
А жанчына адказала:
Ты так любіш, мілы мой. Я звару сёння бурачковы булён.
Адвярнулася, яе тонкія пальцы, тыя, што ўчора стрэсвалі салаўіны спеў са струн арфы, зараз пяшчотным жэстам гладзілі твар мужчыны, яго шчокі, напятыя ў два таўстыя, бліскучыя ўзгоркі, і нос, што вытыркаўся з гэтых узгоркаў доўгай, спічастай вежай.
Мужчына ўсміхнуўся, прыхапіў пакеты, загружаныя апельсінамі, яблыкамі, буракамі і цыбуляй. I накіраваўся ў натоўп. Ступаў моцна, упэўнена, вялікім носам, і шырокімі грудзьмі, і моцным плячом разгартаў той натоўп, як сталёвы карабель разгартае збунтаваныя хвалі.
Пані яшчэ раз крадком зірнула ў аблічча пана Антона.
“Які прыгожы нос. Шкада, што не сапраўдны ён,” падумала і, бы бяспечным калідорам, ступіла ўслед за сваім мужчынам.
Шафа
Раніцой, расплюшчыўшы вочы, бачу знаёмую сцяну, акно ў сцяне, за акном вяршыні дрэў аголеныя нахабнымі пальцамі зімы, і толькі на досвітку сарамлівы іней апранае іх у карункавую бялізну.
He хочацца ступаць у чарговы дзень. Бо і куды пойдзеш, калі ўсё мястэчка, ушыр і ўдоўж, раней паспеў ты затаптаць глыбокімі слядамі? Ну, няхай там, можна, скажам, узяць напрамак на базар. А што на базары? Сёння ж, як і ўчора, прыклеіцца касавокі Жоржык. Што чуваць? выскаляцца бяззубыя яслі. Гм, што чуваць. Тое, што і ўчора чуваць, адкажаш, а касое вока падміргне над тваім плячом:
Значыць, я пяцёрку, ты пяцёрку і пайшлі. Бачыш вунь там. саветку? Сівае футра, зараз за брамай. Полька ў яе пріма сорт.
Можна было б схадзіць да пана Агоньчыка, што трымае спажывецкую краму па самай важнай, Трэцямайскай вуліцы і яшчэ тры ў другіх завулках мястэчка. Даведацца, які зараз няпэўны хлеб ад гандлю кілбасамі, сырамі і півам. I паслухаць можна нараканняў: які клопат такая крама, на досвітку падымае чалавека з пасцелі, і ўсе тыя кантролі, і кошты, і кліенты фанабэрыстыя...
А калі б у мяне была такая крама, я ні словам не заікнуўся б ні пра якія складанасці. Я б аддаў для яе ўсю сваю душу.
Часам нават абмяркоўваю якія былі б там паліцы, якія халадзільнікі і маразілкі. I прадукты. Калі б была ў мяне спажывецкая крама, нідзе ў мястэчку, нат у самым вялікім супермаркеце не купіць тое, што тут.
Але крамы ў мяне няма. I таму, забіўшыся пад коўдру, назіраю за варонамі за акном. Чатыры чорныя пункты абсталяваліся з пачаткам снежня ў ліпавым галлі. Днём знікаюць па сваіх неадкладных справах, з кухоннага акна бачу, як сноўдаюць тратуарам, какетліва зазіраюць у вочы пехацінцам, а затым, прыдбаўшы згубленую крошку хлеба, вяртаюцца ў ліпавае прыпынішча. А раніцой, пакуль сонца вытыркнецца з-за блокаў, засунуўшы дзюбы ў цёплае пер’е, тырчаць на сваім месцы. I вось пералічваю іх кожную раніцу. I калі ў рахунках атрымоўваецца недабор, дзіўная турбота выгартае мяне з-пад коўдры, запрашае на кухню і загадвае пільна сачыць па бліжэйшым наваколлі. Калі, аднак, чатыры чорныя пункты аксіяматычнай канфігурацыяй стаяць на фоне шэрага неба, тады і выбівацца з-пад коўдры патрэбы няма. З’ехаўшы з акна, я разглядаю сцяну. А там, як і ўчора, шлюбны партрэт дзеда і бабы, побач бацька і маці, з такой жа нагоды запісаныя на век вечны аб’ектывам невядомага фатографа, прыхарошаныя фантазіяй рэтушора. Чатыры пары вачэй глядзяць на мяне здзіўленым позіркам, нязменным ад чатырох дзесяткаў гадоў. I адно не магу зразумець, якім чынам мёртвае, на паперы адлюстраванае аблічча бацькі, з дня ў дзень, непрыкметна напаўняецца дзедавай усмешкай, дзедавымі вачыма, дзедавымі вуснамі. I маршчынамі. I міжвольна насоўваецца думка: калі б на сцяне замацаваць яшчэ адзін партрэт, тады і мой твар насыціцца пачаткова бацькавай, а затым і дзедавай усмешкай.
Часам разважаю яшчэ, чыё аблічча, побач з маім, магло б запоўніць рамы шлюбнага партрэта.
Шмат якія вочы і шмат якія імёны прыходзяць на думку.
Пані Валя, што прадае газеты ў кіёску візаві базара. Яшчэ адна пані, якую сустракаю час ад часу на аўтобусным паўстанку я не ведаю яе імя, але заўсёды, згодна з нормай, даю для яе “дзень добры”, і яна ветліва ўсміхаецца.
Але больш за ўсіх мне даспадобы чарнявая, невялічкая, далікатная, бы шкляная, фігурка, пані Аня, што жыве
ў суседнім пад'ездзе. Яе спальня зараз за сцяной маёй спальні, і часам, ноччу, калі спыняюцца на вуліцы ўсе аўтамашыны і калі над мястэчкам разгартаецца абсалютная ціш, прыкладаючы вуха да сцяны, уяўляю яе соннае дыханне.
Часам яшчэ сніцца мне сон. Разгартаю сцяну звычайна, бы шоўкавую занавеску, пераступаю, прыпыняюся на паўзмрочнай спальні і гляджу ў спакойнае аблічча пані Ані.
Але ж кожны ведае і адзін сон складана пераліць у рэчаіснасць, а што гаварыць пра два.
Калі б твар пані Ані стаяў побач з маім на шлюбным партрэце...
Уцякаю ад гэтых партрэтаў. А затым вочы бягуць на супрацьлеглую сцяну.
Шафа....
Бывае, раскрыю дзверы, загляну ў драўлянае нутро. 3 левага боку чатыры паліцы, з правага парожняе месца для доўгай вопраткі. Ну, шафа як шафа. Ніякіх там асаблівасцяўВосьмы месяц завяршаецца, як на маёй кватэры яна. А пачалося ўсё пасля велікодных святаў.
Дзень быў гандлёвы, серада. У такія дні местачковы базар запаўняецца як завязаць. Была першая пасля Вялікадня серада, людзі, адсвяткаваўшы тры дні, здаецца, ішлі яшчэ па святочнай інэрцыі, а мабыць, прызапасіўшы раней тое-сёе, не было ў іх патрэбы хадзіць у гэтае месца. Словам, пуставатым паказаўся базар у першую, паслясвяточную сераду. Мабыць таму і адразу я адсачыў чалавека ў доўгім чорным плашчы. Доўгавалосы, з рукамі, скрыжаванымі на грудзях, прыпыніўся ля ўваходу на базарны пляц. Побач стаяла шафа на двое дзвярэй. Нешматлікія кліенты праходзілі міма, міжвольна, зрокам абмацаўшы шафу і яе ўласніка, уцякалі да ларкоў. Нармальна, бо каму зараз трэба старая, абшастаная мэбля?
Купі шафу. Добрая, не пашкадуеш.
Ды навошта мне шафа? У мяне нат і месца няма, паставіць такую мэблю само па сабе неяк адказалася.
Затое ёсць у цябе мроі. А месца няшмат яна патрабуе. Дзе паставіш, там будзе стаяць.
Неяк незвычайна сказаў ён гэтыя словы. Упэўнена. Быццам чытаў мае думкі, слова за словам, як чытаў добра вядомую кніжку.
А пры чым тут мроі?
Чалавек з шафай не адразу адказаў. Глядзеў на мяне, а яго вочы былі як цёплая летняя вада.
He бойся, сказаў цёплы голас. Мроі не сорам, кожны чалавек мроіць.
А пры чым тут мроі? ніякае разумнае слова не прыйшло мне на думку, і я паўтарыў раней сказанае.
Яна здзяйсняе іх, паказаў на шафу.
Як, здзяйсняе? Шафа мроі здзяйеняе? Значыць рыбка яна залатая, ці як? мабыць, прагучаў у маім голасе які іранічны фон, бо чалавек прыжмурыў вочы, напружыўся, здавалася яшчэ глыбей нырнуў у мае вантробы.
Перш за ўсё яна перайначвае людзей.
Як перайначвае?
Пераканайся, адным рашучым жэстам расчыніў дзверы.
Нічога асаблівага за гэтымі дзвярыма не было. Паліцы, папярэчка для вешалкі. Ніякіх тунэляў, тайных калідораў, што выводзяць чалавека на новыя прасторы.
“I ўсё? хацелася спытаць. Гляну вось на шафу, пераступлю парог і апынуся ў іншым свеце? Як зусім новая асоба?”
Але чалавек з шафай хіба здагадаўся ў маім расчараванні, а можа, карыстаючы звышнатуральныя свае здольнасці, перачытаў мае думкі. I пакуль я паспеў адазвацца, ён прамовіў першы:
Дакладна так. Пераступаеш парог гэтай шафы і вяртаешся назад як зусім новая асоба. Непатрэбныя дзеля таго ніякія калідоры, зубатыя шасцярні, складаныя машыны.
Мне хацелася смяяцца. Ашуканцаў цяпер, як ніколі раней. Дзе ні ступіш, дзе ні глянеш, прапануюцца розныя цуды.
Самае важнае зрабіць крок. Ступай, пераканаешся. Тут і цяпер.
А наўкол гуртаваліся людзі. Бо людзі зусім як птушкі. У кожнай свае справы і свае прасторы, а няхай толькі адна ападзе ў траву, калупнецца тонкімі кіпцюрамі, на крылах цікавасці злятаецца гаманлівая грамада.
Што тут прадаюць?
Нічога, адказаў чалавек. Вам нічога, паўтарыў, паставіўшы выразны націск на слова “вам”. I глядзеў на мяне. “Ступай”.
Хацелася ступіць, і было страшна. Бо і як? Зайдзеш у шафу, зачыняць дзверы, расчыняць. Нічога не здарыцца, і вернешся назад у прыдуркаватыя воплескі выпадковых людзей, у здзеклівы смех касавокага Жоржыка. А можа, сапраўды штосьці збудзецца? Пераменіцца ўсё, і вярнуся ў не вядомае сабе месца, у чужы свет. За сцяной там невядомае, не пані Ані дыханне, чужыя птушкі за акном, чужыя дрэвы. A хто ведае можа, сам сабе акажуся чужынцам у гэтым свеце?
Ну як? спытаў чалавек. Ступіш?
Але гэтае “ступіш”, апроч мяне, ніхто не чуў. Прыкідваючыся купцом, я яшчэ раз абмацаў шафу, там-сям абстукаў кулаком моцным, здаровым рэхам адгукнуліся сценкі. Зачыніў дзверы, расчыніў. Працяглым енкам азваліся завесы.
Дзверы крыху скрыпяць, але дрэва саліднае, яшчэ пастаіць. А, няхай і прамахнуся. Вазьму, сказаў уголас. I падумаў: “Дома там ніякіх сведкаў, ніякіх позіркаў праверыцца ўсё дакладна”.
Восьмы месяц яна на маёй кватэры.
Клаксон
1.
Калі ў чалавека аргазм, ён гатоў разгарнуць неба і нырнуць у прадбачаную адно анёлам раку забыцця або, адракаючыся ад сябе, пайсці светлымі райскімі сцежкамі. Абы куды, абы далей ад цялеснай абалонкі.
Вітусю Агоньчыку нікуды якраз не хацелася. У яго не было жадання ступаць ні за, ні супраць чаго-небудзь. I не было жадання адмаўляцца ад сябе. Расплюшчыўшы вочы, ён ляжаў дагары жыватом. Ляжаў побач Кавалёвай Лількі і дашчэнтна прызнаваўся ва ўласнай тажсамасці: ён, Вітусь Агоньчык, пяцідзесяты год нараджэння, жанаты, раней на дзяржаўнай пасадзе, цяпер гаспадар сабе і чатыром спажывецкім крамам. А Лілька год нараджэння семдзесят сем. Другі тыдзень стаіць за прылаўкам у Мамуазэль. Дакладна з дня, калі жонка пана Вітуся адправілася ў водпуск на цёплае мора. Раней яна запаўняла гэтае месца. А цяпер Лілька ўсміхаецца кліентам, расхвальвае прадукты, а калі ўзлазіць на раскладныя драбіны ды працягвае далоні да самай высокай паліцы, усе вочы сыходзяцца на яе кароценькай сукенцы. I ва ўсіх, хто якраз сочыць за гэтай нескладанай мануальнай аперацыяй, ёсць адно адзінае жаданне: хай былі б у драбінаў не тры, а нават і сто дваццаць тры прыступкі, і хай прадаўшчыца Лілька ўзлазіла б высока, на самае неба.
КНІГІ ОНЛАЙН
