КНІГІ ОНЛАЙН
Прыняць удзел у вычытцы распазнанага тэксту Падрабязней
Першая група (С2а) аб’ядноўвае наступныя спісы: 1. Зборнік-урывак. РНБ, F.I.270, арк.1-10 адв.: «Месяца мамя в 23. Жнтме блаженныя к преподобныя Ефросенмн, мгуменьн Вседержмтеля святаго Спаса м пречнсгыя Его Матерм в Полотьсте граде. Господн». 2. Зборнік. РНБ, Пагод. № 869, арк.318 адв. — 332: «Месяца мамя в 23 день. Жнтне блаженныя Еуфроснннн, нгуменнм Вседрьжнтеля святаго Спаса во граде Полодсце. Господм, благословм». 3. Зборнік-канвалют. РДАСА, Ф.196, № 357, арк.247-261 адв.: «Месяца мая 24. Жмтме м жйзнь преподобныя матере нашея Ефросенпм Полоцкма, нгуменнм святаго Спаса й пречмстей Богороднцы». 4. Зборнік жыцій і пахвальных слоў на Гасподнія і Багародзіцкія святы. РДБ, Ф.212, № 11, арк.235-244 адв.: «Месяца мамя 24 день. Жятке м подвнг блаженныа н преподобныа Ефросннмн, нгумені-ш Вседержнтеля Спаса м пречмстые Его Матере в Полотстем граде. Господн, благословн, Отче». 5. Зборнік. БАН, Арх.К., № 26, арк.255 адв. — 274 адв.: «Месяца мамя 24 день. Жнтме м подвнг блаженныа м преподобныа Еуфроснньн, нгуменьн Вседрьжнтеля Спаса м пречнстыа Его Матерн в Полотстем граде». 6. Зборнік словаў і жыцій на розныя дні году. РДБ, Ф.299, № 631, арк.253 адв. — 266: «Месяца мая 24. Жнтме м жмзнь м подвмг светыя преподобныя Ефросмньм, нгуменьк святаго Вседрьжнтеля Спаса н пречнстыя Его Матере, во граде Полоцку». Калі за адзін з асноўных крытэрыяў ацэнкі прыняць спраўнасць, дакладную перадачу тэксту і колькасць фактычнага матэрыялу, што змяшчаецца ў ім, дык найболей блізкім да архетыпу С1 трэба прызнаць архетып варыянта С2. У некаторых эпізодах тэксты С2 ма- юць пэўныя розначытанні, на падставе якіх спісы гэтага варыянта можна падзяліць на тры групы. У першую з іх увойдуць тэксты рукапісаў: РНБ, F.L 270, які мы схільны лічыць асноўным, нягледзячы на некаторыя няправільныя прачытанні ў параўнанні з іншымі спісамі С, і некалькі адрозны ад яго ў бок меншай спраўнасці спіс РНБ, Пагод. № 869. Абодва гэтыя спісы цесна ўзаемазвязаныя, пра што найбольш яскрава сведчыць наяўнасць у іх аднолькавых памылак. Так, да прыкладу, у абодвух тэкстах мы бачым няправільна прачытанае слова «доброта», выпраўленае ў спісе РНБ, Пагод. № 869 на «до брата» іншымі чарніламі і вельмі неахайна; у абодвух спісах чытаецца «возгла» замест «возгласн», «чадо» замест «чудо» і інш. На табліцы 6 пакажам некаторыя асноўныя адрозненні ў названых спісах, прычым спачатку прадэманструем няправільныя прачытанні ў спісе РНБ, F.I.270, а затым— у спісе РНБ, Пагод. № 869: Табліца 6 РНБ, F.I.270 ...сжс на прсдндушсс скажем... ...вы жс, блазнн, послушайтс, князн н болярс, н церковннцн, вы, чсстннн соборн святых, суіцнх в монастырех, н послушайтс прнлсжно... ...н по малсх днех посла отсц к ней н рсче: «Пустн ко мнс юже нмашн ссстру твою»... ...Повслсна бысть роднтслсма свонма учнтн грамоте, н толма бысть любятн учсннс, якожс чюднтнся отцу ся о толнцс любвн ученню ся... ...вам ужс лепо датн Передслава за князь... ...н возвсдшм руцс свон, н возрсвшн на небо очнма свонма, co слсзамн воздохнувшн нз глубнны ссрдца... ...блажсно рожсство ся, блажсно воспнтаннс ся... РНБ, Пагод. № 869 ...сже на прсдндушес скажем, а о снх жс снце скажсм... ...вы жс послушайтс, блазнн, нлн князн, нлн бояры, цсрковннцн, вы, чсстннй соборн святых, суіцнх в монастырсх, н простнн людне, сннднтеся на новос слышаннс, послушайте прнлсжно... ...н по малсх днсх прнсла отсц к нсй н «Ужс сестру — свою Городнславу пустн ко мнс»... ...н толмн бысть любяшн учннс... ...нама ужс лепо датн за Преднслава князя... (nap. KI, К2 — А.М.) ...н воздсвшн руцс на нсбо, н воздохнувшн нз глубнны ссрдца... He станем працягваць спіс падобных розначытанняў, тым болей што большасць з іх можна бачыць у зводным тэксце варыянта С2. Другую групу (С2б) складаюць спісы РДБ, Ф.212, № 11 і БАН, Арх. К., № 26; што ж да тэксту РДАСА, Ф. 196, № 357, дык ён з’яўля- ецца як бы прамежкавым звяном паміж С2а і С2б, прычым у групе С2а ён стаіць бліжэй да спіса РНБ, F.1.270, а ў групе С2б — да спіса РДБ, Ф.212, № 11. Гэты вывад робім на падставе аналізу мноства настолькі нязначных дэталяў, што няма сэнсу прыводзіць падобныя розначытанні на табліцы; частку іх можна бачыць у публікацыі зводнага тэксту варыянта С2. Зараз жа нас больш цікавіць іншы аспект, а менавіта — сувязь спісаў С2б са спісамі Ступеннай кнігі. Пра рэдакцыю К мы будзем падрабязна весці гутарку пазней. Цяпер проста хацелася б прывесці некалькі прыкладаў, што сведчаць пра сувязь С2 і К. Табліца 7 С2б;РДБ, Ф.212, № П ...н предаша телеса своя на пост н на коленное покланянне, то тнн сугь памятнн н землн... ...а сня слава есть прах н пепел, н — яко дым разХОДЙТСЯ... ...н по том нача глаголатн... ...прнзвав же епнскоп князя Борнса, сестры ея отца... ...он же пустн Городнславу к ней, тако ей беста нарекла роднтеля ея... К; БАН, Арх.Д., № 235 ...предаша телеса своя на пост н на коленное поклоненне, то тнн суть памятнн на землн... ...сня слава есть прах н пепел, н яко дым разходнтся... .. .н по том нача глаголатн... ...прнзва же епнскоп князя Борнса, отца сестры ея... ...он же пустн Городнславу к ней, тако ей беста нарекла нмя роднтеля... С2а; РНБ F.I.270 .. .предаша телеса своя на пост н на бденне н коленное поклонянне н на землн леганне, то тнн сугь памятнн на землн... ...а сня слава есть прах н пепел, яко дым расходнтся н яко пара водная погыбает... ...н по сем начат псалом глаголатн... .. .прнзвав же епнскоп князя Борнса, стрыея ея (пар.: сестры —СЗ, М22. — А.М.)... ...он же пустн ю к ней... Апрача прыведзеных, маюцца і іншыя мясціны, якія красамоўна сведчаць пра сувязь С2б і К, прычым належыць адзначыць, што амаль усе яны адрозніваюць С2б і К не толькі ад С2а, але і ад астатніх варыянтаў С і М, за выключэннем указанага чытання пра князя Барыса. Асобную групу С2в складае адзіны спіс, што знаходзіцца ў рукапісу РДБ, Ф.299, 631. Нягледзячы на тое, што прыналежнасць яго да варыянта С2 відавочная, звяртае на сябе ўвагу яго адрозненне ад астатніх спісаў С2, прычым ад групы С2а ў большай ступені, чым ад С2б. Пры чытанні гэтага спіса найперш кідаецца ў вочы наступнае: шэраг эпізодаў у трактоўцы С2в, у параўнанні з іншымі спісамі С2, 22 У дадзеным выпадку спіс РНБ, Пагод. № 869 адлюстроўвае, відавочна, найболей старажытнае прачытанне «стрый» (брат бацькі), магчыма, ужо незразумелае больш позняму перапісчыку, які па-свойму інтэрпрэтаваў гэтае месца. скажоны настолькі, што змяняецца сам іх сэнс. Так, няправільнае прачытанне рэдактарам С2в слова «мерей» прывяло да ўзнікнення ў спісе яшчэ аднаго названага па імені «персанажа»: Табліца 8 С2а, С2б ...она жс блажснная княннн уднвнвшнся разуму отроковнца й любвн яжс к Богу, повслс волн ся бытн. 14 огласнв ю нсрсй, н острнжс ю, н нарсчс нмя сй Ефросннмя... С2в ...она жс блажснная княгннн уднвльшнся разуму отроковнца н любвн яжс к Богу, повслс волн ся бытн. 14 прнзвавшн Нсрсмсю, н пострнжс я, н нарсчс нмя сй Ефроснння... Рэдактарам С2в скарочаны мікрасюжэт пра сватанне Прадславы за сына самага знатнага князя, скажоны сэнс урыўка пра пачатак пасольства Міхаіла: Табліца 8 (працяг) С2л, С2б ...красота жс ся многн славныя князь на любовь прнвсдс ко отцу ся якожс поятн ю нсвссту за сынсвой. 14 вссм часто прнсылаюшнм ся за сын свой ко отцу ся. Отсц жс отвсшевашс к ннм: «Воля Господня да будст». Еднн жс прсодолевашс славным свонм княжсннсм н богатсством, прнсла ко отцу ся, нспросн дшсрь сго за сын свой... С2в ...красота жс ся многыя н славныя князя на любовь прнвсдс ко отцу ея н нспросн дшерь сго за сын свой... ...н тогда посла слугу свосго Мнханла в Царьград ко царю нарнцасмому Манунлу н к патрнарху Луцс с дары многоцсннымн... ...н посла слугу свосго Мнханла в Царьград. Патрнярх жс Лука собра спнскопы к патрнярхуЛуцс з дары многоцсннымй... Пакажам яшчэ некалькі з мноства менш значных разыходжанняў: С2а, С2б ...хошу бо вам представнтн трапсзу от брашсн снх... ...н нс отлучн мснс аггслскаго образа (чнну)... Ты, Господн, заповста Свонм апостолом рск: «Нс носнтс с собою ннчтожс, токмо жсзл сдмн». Аз жс, Твосму словссн послсдствуюіцн, нзыдохна мссто сс, ннчтожс нмушн носяіцн, но точню Твос слово в ссбс ммушн... ...н всс гражанс выйдоша проводнтн ю... Табліца 8 (працяг) С2в ...н хошу вы поставнтн трапсзу от брашсн снх духовных... ...нс отлучн мснс от чсловсчсскаго чнна... Ты, Господм, заповсда святым Свонм апостолом рск: «Нс носнтс co собою ннчтожс, токмо жсзл». Аз жс, Твосму словссн послсдствуюшн, но точню Твос слово в собс нмуіцн... ...н всн гражанс даша вонны проводнтнся... У тэксце спіса С2в больш яскрава, чым у іншых тэкстах варыянта С2, выяўляецца тэндэнцыя да дэмакратызацыі стылю і лексікі, — і гэта пры тым, што мова С2а і С2б ужо моцна адрозніваецца ад архаізаванай, са шматлікімі рысамі другога паўднёваславянскага ўплыву, мовы варыянта С1. Так, калі ў С1 чытаем «трьжество», «жрьновах» і г.д., дык у спісах С2 у аналагічных мясцінах сустракаем: «радость», «жорновах» і г.д. У тэксце ж С2в падобныя выпадкі мадэрнізацыі мовы яшчэ болей частыя: Табліца 9 С2а, С2б С2в ...н пнтома бяше донлнцею своею н пктом бяше, корммма кормшшцею своею... ...лепо... ...добро... ...луче... ...лепьшн... і Г.д. 3 усяго сказанага робім вывад пра тое, што тэкст варыянта С2в найбольш аддалены ад тэксту мяркуемага архетыпу С2. Узаемаадносіны спісаў С2 паказаны на стэме 2: сз 1. «Торжественннк». РНБ, ОЛДП F. 185, арк.347-362: «Месяца мая 23 день. Жнтме преподобныя матерм нашея Еуфросннпп. Господм, благословм, Отче». 2. Зборнік жыцій і словаў. НБ МДУ, № 1311, арк.214-245 адв.: «Месяца мая в 23 день. Жмтме м подвкзанме преподобныя матерм нашея Еуфроспнмн, княжны Полотскмя. Благословн, Отче». 3. Чэцця Мінея, май-чэрвень. РДАСА, Ф.201, № 52, арк.219229 адв.: «Месяца мамя в 23 день. Жнтме преподобныя матерм нашея Еуфросяннм, княжны Полотскмя. Благословн, Отче». Спісы Жыція варыянта СЗ не з’яўляюцца ідэнтычнымі. Тады як тэксты рукапісаў РНБ, ОЛДП F. 185 і НБ МДУ, № 1311 у многім супадаюць, дык спіс РДАСА, Ф.201, № 52 мае ўжо большую колькасць розначытанняў, у асноўным стылёвых (пабудова фраз і сказаў), але таксама і на лексічным узроўні. Акрамя таго, апошні спіс мае некалькі няправільных інтэрпрэтацый некаторых пасажаў («пар водный погкбает» — «говор водный м погмбает», «да же мя Бог поконт» — «даждь мя Бог поконт» і інш.). Гэта дае падставы падзяліць спісы СЗ на дзве групы, прычым можна адзначыць, што спіс РДАСА, Ф. 201, № 52 (СЗб) больш блізкі да спіса МДУ, № 1311, судзіць пра што нам дае права прачытанне некаторых эпізодаў. Апрача таго, СЗб бліжэй, чым спісы СЗа, падыходзіць да спісаў варыянтаў Cl і С2.