КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
1564 г. — езуіты; бясплатныя школы; 1570 г. — Віленская езуіцкая калегія, з 1579 г. — акадэмія пры Баторыі; кантррэфармацыя. Размежаванне грамадскіх сіл па канфесійнай прыналежнасці. Залежнасць правасл. духавенства ад свецкіх феадалаў. Здрада шляхты праваслаўю. Гараджане: цэхавая, потым на яе аснове — брацкая арганізацыя на чале праваслаўнага (тоеснага ў той час нацыянальнаму) руху. Агульнадаступныя брацкія школы (К.Астрожскі: 1572 г.—уТураве, 1577 г. — ва Ўладзіміры-Валынскім, 1580 г. — у Астрогу, Слуцку; 1588 г. — пры Віленскім, 1591 г. — Брэсцкім брацтве, 1592 г. — у Мінску) — пачатковыя, сярэднія, вышэйшыя; пісьмо і славянская, руская, грэчаская, польская мовы, латынь, граматыка, рыторыка, дыялектыка (Іван Вішанскі аб шкодзе латыні і дыялектыкі), паэзія, музыка, Евангелле, арыфметыка, спевы. Друкарні. Папулярызацыя царкоўнай кніжнасці на стараславянскай мове (Г. Хадкевіч, Ю.Слуцкі, К.Астрожскі); «Кграматыка словеньска языка» (Вільня, 1586), «Грамматнка доброглаголмвого еллмно-словенского языка...» (Львоў, 1591), «Наука ку чнтанню м разуменю пнсьма словенского...» (Вільня, 1596), «Грамматнка словенска совершенного пскусства..(Вільня, 1596), «Лексмс Лаврентмя Змзанмя» (1596)., «Грамматнка словенскмя правнлное спнтагма... Мелетмя Смотрнцкого...» (Еўе, 1619), «Грамматнка албо сложенме пмсмена..» (Вільня, 1621), «Лекснкон Памвы Берынды» (1527), «Букварь смречь начало ўчення детям...» (Куцейна, 1531), «Букварь языка словеньска...» (Магілёў, 1636), «Грамматнка млм пнсменнмца языка словенского...» (Крамянец, 1638), «Евангелке учнтелное» (1569), «Псалтмрь ч Часословец» (1570), «Часовннк» (1596), «Трмбунал обывателям ВКЛ» (1586), «Статут» (1588), «Унмверсал поборовый» (1591), «Констнтуцпя сеймов», «Апафегматы» Б.Буднага. КАЛЯНДАРНАЯ ПАЛЕМІКА. 1582 г. (папа Грыгорый XIII): кансерватары Г.Сматрыцкі, В.Суражскі, С.Зізаній, Хрыстафор Філалет (1 Правіла Антыахійскага Сабору забараняе святкаванне хрысціянскай Пасхі разам з іудзейскай з-за жадання захаваць паслядоўнасць Евангельскіх падзеяў; у эпоху ранняга Сярэднявечча зрэдку бывалі выпадкі такога супадзення, але не было ніколі, каб хрысціянская Пасха апярэджвала іудзейскую; пасля ўвядзення Грыгарыянскага календара такое стала здарацца вельмі часта — за 100 год да 15 разоў; да таго ж «лепей разысціся з Сонцам, чым сысціся з Рымам»). БРЭСЦКАЯ ЦАРКОЎНАЯ ЎНІЯ 1596 г. (падтрымана Брэсцкім, Луцкім, Пінскім епіскапамі, мітр. Пётр Магіла); пратэст: Запарожская Сеч, казацкія паўстанні. ПАЛЕМІКА яшчэ да прыняцця уніі. Езуіт П.Скарга «Аб адзінстве Царквы Божай пад адзіным пастырам» (Віленск.друк. М.-К.Радзівіла; з прысвячэннем К.Астрожскаму! 1577): Каталіцкая Царква — носьбіт апостальскіх традыцый, главенства папы, КПльскі патрыярх — турэцкі палоннік, «варварская Масковія», у Праваслаўнай Царкве непарадак, безначалле, ерасі, яе выратаванне — у аб’яднанні з Рымам. Адказ праваслаўных — «Посланме до латын мз мх же кнмг» (каля 1581): адмаўленне законнасці Фларэнційскай Уніі; «Мы же, братке...м да держммость правовермя!» «Вывады веры рымскай царквы і гісторыя грэчаскага заняволення: дзеля адзінства» рэктара Яраслаўскай езуіцкай калегіі Бенедыкта Гербеста (польск.мова, Кракаў, 1586). Адказ — «Ключ Царства Небесного» з дадаткам «Календаря рммского нового» Г.Сматрыцкага (1587): выкрыццё падтасоўкі фактаў Гербестам. «О еднней нстннной Православной вере м о Св.соборной Апостольской Церквн» астрожскага святара Васілія (1588): «с початку взявшм аж до конца довольно выправнть н еднну мстннную веру показать, а зломысленные все отіцепенства яко прелестные м облудные, заключенное в словах Хрнста: Ты есм Петр м на сем камнм созмжду Церковь Мою»; пачатак Царквы — у Іерусаліме; «все мншме веры облуднм суть, суетны м прелестные, от супротмвного духа через растленных человек от ложных басней сьсоставлены м намножены на пагубу сластолюбмвым п невеждым вьзлюбмвшмм сей прелестный погмбаюіднй век». Адказ Скаргі — «Аб уладзе і адзінстве Царквы Божай» (1590): неабходнасць уніі з палітычных мэтаў, падрыхтоўка Брэсцкага сабору. Адказ на яе з боку праваслаўных — «Зачапка» інака Хрыстафора: «в художестве рмторского наказанмя ч ремесла (еллнномлм латнномудрых) во прмчастнм обіденмя несмь был, нлм навык что от хнтродмалектмческнх сяллогмзмов, тем же м не мудрованмя хнтрославного к вам (ко удмвленмю) начертатм могу нлч тідуся, но от простоты м нашего языка славянского еже аіце глаголю, веіцаю м мудрствую», і тое толькі «ведаю», што папрасіў адказаць (на твор Скаргі) яго патр.Мялецій: 1— абарона славянскай мовы; 2 — навука Рымскай Царквы супярэчыць прастаце хрысціянства: «Духа снла не в художестве вышнего наказанмя м фнлософского постмження обретается, но верою смчренномудрмя даруется». Другі адказ з боку праваслаўных — «Краткословынй ответ Федула, в святой Афонской rope скптствуюідего, протмв безбожного, лжмвого, потербного м настояшего века, поганскп, а не евангельскм мудруючаго пясанмя П.Скаргм»: 7 прыкмет сапраўднай Царквы (несці крыж, любіць беднасць, быць простай і г.д.); не браўся абвяргаць «баснн, которые налепял П.Скарга», а «того радм з мытарем самоукорным н сммреномудрым фарнсея велеречнвого м укоруюшего на плеіцах терпенмя молчанмем перенестм мусммо». «Унмя альбо выклад преднейшмх артьжулов, ко зводноченью греков с костелом рымскмм належаіцых» Іпація Пацея (старабел. мова, 1595). (Пацей з 1599 г. — уніяцкі мітрапаліт, які таемна разам з Тарлецкім прысягнуў Кліменту VIII). Змест твора: доказ, што розніцы паміж каталіцызмам і праваслаўем няма; цяжкі стан Праваслаўнай Царквы; супраць кантролю брацтваў над дзейнасцю епіскапаў. Адказ Пацею Стафана ЗІЗАНІЯ (настаўнік Львоўскай брацкай школы) «Катэхізіс» (1595, не захаваўся). На саборы ў Навагрудку (1596) С. Зізаній быў асуджаны праваслаўнымі іерархамі за крытыку мітр. Міхаіла Рагозы, якога лічыў адступнікам, а за «Катэхізіс» быў анафемстваваны і адлучаны ад Царквы як ерэтык; 28.05.1596 г. — грамата «о воспреіценкн всем обывателем Лнтовского княжества мметь обіценме co Стефаном Змзанкем м внленскнмк братскнмн попамм Васнлмем м Гераснмом Накрывалом, яко с отлученнымн по соборному суду с повеленмем в случае открытмя мх местопребыванпя взять нх под стражу». 1596 г. — «Казанье св.Ккрнлла Нерусалммского о Антнхрпсте м знакох его» (2 калонкі на польск. і бел. м.) —тэкст 15 Павучання св. Кірыла і каментар да яго: развенчвае «смрадное болото» каталіцызму, святасць папежа. Адказ Ф. Шчаснага-Жаброўскага — «Плевел (літар. — куколь), што пасеяў Стафанак Зізаній у рускіх цэрквах віленскіх. Пры гэтым — кароткая згадка пра унію Царквы рускай з лацінскай» (Кракаў, 1595) і «Плевелы Стафанка Зізанія» (Вільня, 1596). Пасля смерці Рагозы ў 1599 зноў прапаведуе ў Св.-Троіцкім манастыры, але гэта яму забаронена і прапанавана пакінуць манастыр; адмова. У восень 1599 г. Зізанію прыйшлося ўцякаць ад езуітаў з Вільні праз комін «в одном кожушку». І.Пацей «Справедлмвое опнсанье поступку м справы сынодовое н оборона згоды м едностті свершенное...» (1596). П.Скарга «Брэсцкі сінод» (1596), «Абарона Брэсцкага сінода» (1597), пераклад Пацеем гэтых кніг на старабел. мову. Пісьмо Пацея К.Астрожскаму, адказ на яго клірыка Астрожскага: «не в каждой згоде кохается Бог». «Поглядн ж теперь оком м послухай слухом, того есте своем плачю н рыданню годною, згодою набронлн? He есть тот град, не ест месте, где бы есте плачю м рыданмя, стогнанме м вопля м слез отеческна богопреданыа, веры людей м душ не наполннлн... Якого есте преследованья, якого ўруганья, якого полмгкованья, якого сплеваня, якого замешаня, затрясененя, якого на остаток кровопролпйства, мужебойства, забмйства, тмранства, мордырьства, нахожденья кгвалтов на домы, на школы, на церквн, обелженья... невест, паненок чпстых, душ невннных, паннй зацных н велможных, прм самой начнстылой м страшной а непостмжммой таемнмцм м офере, прм прнймованю Святейшмх Такн Тела м честныя Кровм Хрмстовы, наполнплм м набромлн!» (Прыватная перапіска: пасланне патр.Мялеція да брацтваў; Лукі Мамоніча і Клімента VIII — да К.Астрожскага; пісьмы К.Астрожскага і інш.). На кнігі Скаргі адказ Хрыстафора Філалета (Марцін Бранеўскі?) — «Апокрнсмс» (1597): 4 часткі з прадмовай да кожнай з іх, заключэнне (І-ая частка — «о поступку сннодальном...м о выкроченмю ммтр. Кмевского, м Володммерского, Луцкого, Полоцкого, Пмнского, Холмского владыков...», ІІ-ая частка — «о околмчностях поступку людей старожнтной релем Греческой...», ІІІ-яя — разгляд асноўных догматаў каталіцызму, IV-ая — абарона Праваслаўнай Царквы ад нападаў уніятаў). Анекдоты, байкі, прыказкі, прымаўкі, афарызмы. Скупка і знішчэнне «Апокрысіса» езуітамі. Адказ на «Апокрысіс» І.Пацея — «Антырызіс, або Апалогія супраць Апокрысіса Х.Ф.» (лацін. мова, 1599; польск. мова, 1600). Пасланні Афонскага манаха ІААНА ВІШАНСКАГА (да В.Астрожскага; да мітрапалітаў і епіскапаў, што прынялі унію; да ўсіх праваслаўных жыхароў паўднёва-заходняй Русі і ПольскаЛітоўскага каралеўства; аб памылках Рымскай веры і інш.): «Да очнстнте Церковь от всякмх прелестей м забобонов еретмческмх н без пестроты, в простоте сердца, Бога хвальте, латннскнй смрад песней мз церквм нажденьте, простою же нашею песнею русской поюіце, Бога благодарьте», «Дмавол на словенскпй язык борьбу мает, занеже плодоноснейшмй от всех языков м Богу любммейшнй, понеже без поганскмх хмтростей м руководств, се же есть кграмматнк, рнтормк, дналектнк н прочмх мх коварств тіцеславных, днавола вместных, простым прмлежным чмтанмем без всякого ухмідрення к Богу прнводят, простоту н сммренме будет н Духа Святого подьемлет... Ныне латмнская злоковарная душа, ослепленная м насыченная поганскнмм тіцеславнымм м гордымк догматы, страждет, которая Божмя премудрость н розума духовного, сммренмя, простоты м беззлобмя вместмтм нмкакоже может», «где бо в Лядской землм вера? где любовь? где правда м справедлмвость суда? где покора? где евангельскме заповедм? где апостольская проповедь, где святых законы, где храненме заповедей Божмпх, где непорочное свяіценство? где крестоносное жнтме мноческое? где простое благоговенное м благочестмвое хрмстманство?». УНІЯТАМ: «Не вашм ммлостм лм веру делы злымм наперед еіце разорнлм? He вы лм разорнлм заповедм? He вы лм разоряете м делаете людей голоднымн, поглоіцаете мх труд м пот кровавый? Где есте больным