КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
«ХАДЖЭННЕ Ў СВЯТУЮ ЗЯМЛЮ/ПЕРЭГРЫНАЦЫЯ» М.К.Радзівіла ў форме лістоў да сябра (белетрыз.форма). Гіпапатам, мумія, кухар-святар, чарнакніжнік шукае скарб, лісты да папы Грыгорыя XIII; ці з’яўляецца Баальбек Цэзарыяй. ДЗЁННІК ТЭОДАРА БІЛЕВІЧА: падарожжа ў Англію. Непасрэднасць апавядання («фіглі» слана, змена каравула ў каралеўскай рэзідэнцыі; марская хвароба), педантычнасць («14 англійскіх міляў, што складаюць 7 нашых»). Макаранічная лацінска-польская мова (прэтэнзія на адукаванасць). Літаратура, тэксты: Помнікі старажытнай беларускай пісьменнасці. Мн., 1975. (КмітаЧарнабыльскі). Помнікі мемуарнай літаратуры Беларусі XVII ст. Мн., 1983. (Еўлашоўскі, Цадроўскі). Беларуская літаратура і літаратуразнаўства. N 2.1974 (Каменскі-Длужык). Беларуская літаратура і літаратуразнаўства. Б 3. 1975 (Б.-К.Маскевіч). Кніга жыцій і хаджэнняў. Мн.: Маст. літ, 1994. Кніжная паэзія XVI-XVIII стст. ФРАНЦЫСК СКАРЫНА: «Зыход», Дэкалог («Веруй в Бога едмнего,/А не берм надармо Нменм Его./Помнм днм светые святнтп,/ Отца н матку чтнтм./Не забнвай не едмна/Н не делай греху блудна./Не вкрадм что дружнего,/А не давай сведецтва лжмвего./Не пожедай жены блмжнего,/Нм кменмя нлм речм его»). Параўнайце з польскім Дэкалогам XV ст.: «Czcij Boga jednegoJNie bierzy nadarmo imieni Jego./Pamietaj swiecic dni swiete,/A ktemu czcij starze twe./ Hie zabijaj brata twego,/Ani kradnij rzeczy jego./Hieczystoty nie stroj,/ Ani krzywego swiadectwa broj./Nie pozadaj zony blizniego twego,/Ani domu jego»; такім чынам, гэта, хутчэй, пераклад або пераказ. «Іаў»: «Богу в Тронцм Едмному ко чтм м ко славе,/Матерм Его Пречнстой Марнк к похвале,/Всем Небесным смлам м святым Его к веселню,/ Людем посполнтым к доброму наўченмю». «Эсфір» («Не копай под другом свомм ямы:/Сам ввалмшся в ню./Не став, Амане, Мардохею шмбенмце:/Сам повнснеш на ней» — ніякіх прыкмет сілабічнага верша). Роўнаскладовасць не вытрымліваецца: дасілабічныя вершы, у якіх ізасілагізм — выключэнне; арганізацыйны прынцып — інтанацыйна-сэнсавая завершанасць. ЗВАРОТЫ ДА ЧЫТАЧА: Сымон Будны («Зварот перакладчыка да Сарматыі» у кнізе перакладу на польск.мову твора Цыцэрона «Аб старасці»); Я.Пратасовіч («Зварот да чытача» ў паэме «Ялмужнік»). Хрыстафор Філалет «Кнмжка до ммнаючмх мовмт» (у «Апокрысісе»). Л.Зізаній (Тустаноўскі) «Стмхм к младенцем, вводяіцм мх на дело»: «Уже всяк тіцатяся в граматнце не начннает,//Буйства же древнаго дебелостм же да забывает.//Нбо готово художество от седмм первейшее,//Будм же тіданме ваше первого усерднейше». Эмблематычна-панегірычная паэзія «Епмкграмма». Пошук новых літ.-маст. сродкаў. Кампазіцыйная будова: уступ-зачын, зварот да памяці продкаў, тлумачэнне «кляй- нотаў», заканчэнне-пажаданне. У некаторых эпіграмах строгі парадак тлумачэння: справа налева зверху уніз; або па ступені важнасці «кляйнотаў». «Індывідуальнасць паэта зводзілася да віртуознага камбінавання «агульных месцаў» і іх «паднаўлення» з дапамогай нечаканых збліжэнняў» (А.Марозаў). НЯСВІЖСКІ ЛІТАРАТУРНЫ ГУРТОК (С.Будны, А.Рымша, Г.Пельгрымоўскі, Я.Радван, Я.Козак, Б.Будны, С.Рысінскі). Выдаваліся ў віленскіх друкарнях Я.Карцана, Дан.Ленчыцкага, Мамонічаў. А.РЫМША ЛІТВІН. «Храналогія» (5.05.1581) —першы вучнёўскі твор, напісаны, магчыма, у Астрожскай школе; важнейшыя біблейскія падзеі; 12 пар сілабічных двухрадкоўяў (12-13 сілаб. з цэзурай пасля 7). Яго пераклады з лацінскай на польскую мовы. «Епмкграммы» на гербы А.Валовіча, Л.Сапегі, Т.Скуміна (13 сілаб., цэзура 7). ЛЯВОН МАМОНІЧ (сын выдаўца Кузьмы Мамоніча). «На герб зацного дому... Лукаша Нвановмча Мамонмча...» (1593), «На герб... Сммеона Войны» (1595), «На герб... Льва Сапегн» (1609), «Епнкграмма» (1617). Іменныя формы рыфмоўкі (крестамн-лунамрі, хрмстканьства-паньства), анжанбеман (пераадоленне інэрцыі народнага верша). СЫМОН БУДНЫ. Эпіграмы на гербы Яна Кішкі, Мікалая Дарагастайскага. ВІЛЕНСКАЕ ПРАВАСЛАЎНАЕ БРАЦТВА (канец XVI — пачатак XVII): Стафан і Лаўрэнцій Зізаніі, манах Віталій, М.Сматрыцкі, Хрыстафор Філалет. М.СМАТРЫЦКІ: на герб К.Астрожскага ў «Антыграфі», Вішнявецкіх у «Фрынасе»; магчыма, яго пяру належаць на гербы Саламярэцкіх, Агінскіх, Валовічаў, Хадкевічаў: «Зацный дом Ходкевмчов, значным клейноты//3а высокмм здавна одеднчнл цноты,//Которым тот славный славно дом подносят//П, праве, аж под небо самое возносят.//Н в вывышаню его ннкгды не ўстанут,// Покм месяц м звезды светнтм не престанут» (у трох рэдакцыях «Евангелля вучыцельнага»). ВІТАЛІЙ(?): «Епнкграмма на герб» у «Новым Запавеце» (1611) і «Дзіоптры» (1612). Ананімныя братчыкі: на гербы Дрэвінскіх, Сапег, Максімовічаў-Ломскіх, Кісялёў, Агінскіх, Трызнаў; на герб Свята-Духава брацтва. «Эпіграмы» на гербы гарадоў, Магілёва: «От могмлок Могнліов чому бы прозвано?/Вежу за герб прк праве Майдебурском дано?/ С тых мер, жебы мешканцы на смерть памяталн,/А над цноту вышшого нмчого не зналн./ Прм совптой до Бога м до Пана вере,/Без одмены сталымм былм в кождой мере,/Даючм дань, повннность, почесть ведлуг стану:/Духовенству от душн, а од тела пану»). КУЦЕІНСКАЯ ЛІТАРАТУРНАЯ ШКОЛА (1630-1650-я гг.). ІАІЛЬ ТРУЦЭВІЧ, архімандрыт: пры ім выдадзена 17 кніг, да якіх ён пісаў прадмовы; яго эпіграмы «На... герб нх ммлостей панов Горбацкмх» (1652}, «На герб панов Стеткевкчов» (1652). ЮСІФ ПАЛОУКА, друкар манастыра: «На герб панов Могмлов». СПІРЫДОН СОБАЛЬ, друкар: «На герб панов Стеткевмчов». Эпіграма на герб Кіева-Пячэрскага архім.Елісея Плецянецкага: «В молмтвах м чтенмях отче всечестнейшнй//Понеже бысть мзмлада до днесь нскуснейшнй://Прнятовал есм Крест купно с Луною,//От благородма тм в сммбол обою.//Аіде во крест знамена Хрнстовым тя бытн,//Еше в ммрскмх Луна же мужством осветлнтн.//3де по вся днм с Хрнстом жнтк тя являет//Й Крест в молбах, Луна же в чтенмях веіцает://Сего радм в Псалтмр по обіду совету,// Нсправлену податм велел есм свету...» ЭПІТАЛАМЫ Я.Пратасовіч у «Паранімфусе»; А.В.Высоцкі ў «Зорным небе». ВЕРШАВАНЫЯ ПРЫСВЯЧЭННІ У «Радзівіліядзе» Я.Радвана прысвячэнні Ю.,Я.,К.Радзівілам Я.КОЗАКА. Я.ПРАТАСЕВІЧ, віленскі суддзя, аўтар паэтычных кніг «Паранімфус» (1595), «Эпіцэдыўм» (1597), «Ялмужнік» (1597), «Кантэрфет» (1597), «Інвенторус рэрум» (1608); аўтар «эпіграм» да гэтых кніг: у «Кантэрфеце» — Аляксандру Палубенскаму. Плачы і эпітафіі «Адносіны да смерці ў сілабікаў традыцыйна хрысціянскія; яны ніколі не адхіляюцца ад праваслаўных уяўленняў: смерць страшная толькі для грэшнікаў, праведнаму чалавеку баяцца яе няма чаго, да яе трэба рыхтавацца» (А.М.Панчанка). «ЛЯМАНТ НА СМЕРЦЬ НЯШЧАСНАГА ГРЫГОРЬІЯ ОСЦІКА» (польск.мова. Вільня,1580) — беларускага шляхціча, пакаранага смерцю ў 1580 г. за перадачу Маскве сакрэтных звестак; малюецца як беспрынцыпны чалавек; асноўная частка паэмы — элегічны маналог героя, які перад смерцю ўсвядоміў сваё злачынства. «ЛЯМЕНТ У СВЕТА УБОГМХ НА ЖАЛОСТНОЕ ПРЕСТАВЛЕНПЕ... ОТЦА ЛЕОНТНА КАРПОВНЧА...» (1620); аўтарства М.Сматрыцкага? Апісанне ў змрочных фарбах смерці, ідэя роўнасці людзей перад ёй («За отнятем лмчмны, што был кролем, паном,/По старому ковалем, шевцем, цммерманом,/Выйдет дух наш, алм ж тм, труп земный, труп гнойный,/Гнюсу, робацтв, мерзячкм н брыдкостм полный»); жыццё — тэатр («Жнтло наше на земле ровно комедмп,/ Албо, рачей, жалосной света тракгеднм»); несправядлівасць смерці, пагардлівыя адносіны да яе («Чм што годного тебе, о слепая смертм,/ Рек, учмнмл? Могла бысь вжды очк продертн,/Нж тот тебе неколн не боялься, бачнл,/Правда, але так Сам Бог зезволмтм рачмл,/ Прейзревшм то от веку нем ся в свет облуды,/Дочасной, марной достал на всм труды»); дыдактыка («Памятайце мой побыт, мой отход за вдячне/Прмймоватм от Бога, самм жнтм бачне./Над все теды впрод очом, фортце злых згяненя,/Волм устом, языку смелого мовеня/Не давайте, а ушм тернем от слов прожных/Затумайте, всм смыслом страхом казннй грозных./Узбройтеся верою, данною от века/Вам от Бога, от Церквн, а всего чловека/Внутрнего м зверхнего духом отновляйте,/Целком собе на службу Богу отдавайте»); дапамога бедным («Не ты для ўбогого, для тебя убогнй/Посажон ест от Бога пред дом твой, пред ногн,/Жебысь свом выступкк іцедроблнвым датком/Змазал, грехм окупнл ялмужны достатком»); апісанне «сардэчнага болю» («До внутрностн, до душм громадамм сыплет,/Ах, стогнане тяжкое, аж за сердце іцмплет... Оле, плачу, мы плачем, а в плачу не бачу,/Доступмм лм утехм? Хто подставнт мехя/Под зреннцм крвавым: немаш нам утехп!/Полны домы, улмцм болю, ох, стогнаня,/Полны куты жалостм, поны нареканя»). МАСТАЦКІЯ ПРЫЁМЫ: зварот нябожчыка да жывых (апошняя частка паэмы — «Голос отца до сынов»: «Што то за плач, братмя наймнлшая в Бозе?/ Што за лямент? Што за гук? — Дмвно мн той трвозе!/ Увы, увы, по ком то? По ком тое кгоре/3 уст жалосных? По ком слез обфетное море?/3алм по мне? — Неслушне, росснйскнй народе./Нарекаеш, стыскуеш о моем отходе...»); зварот да прыроды («Повежте нам, небеса, чм он вас злым словом,/Помышленем образмл в розмысле здоровом?../Чм на тебе негодне, слонце, глядел? — справу/ Дай нам! Умел он Богу з тебе метм славу»); Клота, Лахеціс, Атрапас; вершаваная цытацыя Псалтыра («Поведают же: радость вслед за смутком ходмт,/А з утехм, з веселя фрасунок ся роднт/Ведлуг слова Псалммсты: 3 вечера плач будет,/Рано радост настанет, свет смутку забудет»), «Епнтафнон» — заканчэнне. «МАЕМІАЕ...» («Плачы», 1621) — на смерць Яна Радзівіла. КАСЬЯН САКОВІЧ «ВІРШЫ НА ПОГРЕБ ПЕТРА КОНАШЕВНЧА САГАЙДАЧНОГО» (1622). Апісанне герба Запарожскага войска:»Кды мензства запорозцов кролеве дозналн,//Теды за герб мм Рыцера далм,//Который ото готов Отчнзне служнтн,//3а вольность ей свой жмвот положмтм.//Н як треба землею альбо тыж водою// Вшеляко он способный м прудкнй до бою». «РЭХА ЖАЛЮ» (Вільня, 1635; польск.мова). Ананімнае. На смерць Іосіфа Бабрыковіча ад імя ўсяго беларускага народа. KA31M1P1 БАНІФАЦЫЙ ПАЦЫ. «OBRAZ B1ALEGLOWY... ZOFIEY ZENOWICZOWNY SLGSZCZYNEY» (Wilno, 1642). А.ФІЛІПОВІЧ: яго верш — плач у «Дыярыушы». «НАДГРОБОК ОТЦУ АФ.ФРІЛНППОВНЧУ» (пасля1648). Палемічная паэзія Праваслаўная палемічная паэзія. Першыя датаваныя палемічныя віршы: «Вершм або стмхм до того што чнтал, которым краегранесме снцево: храннся пталкан», 1603 г. (у кн. «Пытанні і адказы праваслаўнаму з папежнікам»). ЗБОРНІКІ: «Кіева-Міхайлаўскі» і «Загараўскі». ВЕРШЫ: «Скарга жабракоў да Бога»; некаторыя віршы М.Сматрыцкага; катрэн слуцкага пратапопа А.Мужылоўскага, каля 1580-1640 гг. («Унмты, як уж, лестм жалом воюють,//Манею моцнять, благочеставе псують.//Косою, лукавством вытпнають кветы,// Ослою навострены, Богу не петы»); ананімныя «Вершы дададзеныя». Асабліва моцны палемічны накірунак прадстаўляе ЗАГАРАЎСКІ КОМПЛЕКС: крытыка папы, каталіцкіх іерархаў («О гордая гордыне! кнчмшся до неба,/Але во глубнну снндешм до ада./Надменме твое, як водная пена,?Але твоя крепость, яко паутнна»); «лаціністы»-ерэтыкі («Слышнте, слышнте, все купно народы:/РІ зь еретнкамм не мевайте згоды;/Не в палатах златых Господа шукайте,/Але его з неба славно ожпдайте»); «Дар душевредный» («Знайте, хрпстмане, што папеж вам дает -/Слуга мз мнлостм вольность обешает./Мнлостмвым летом людей поманнлн,/Н напротмв Богу право ухватнлн»); «О лжепастырех» («Горе оным, мже ІДерковь мзражают./К за мменмя веру продавают,/ Як жнды Нуде цену поставляют»), «О прелестях рнмсккх», «Непрмязнь латпнская» («Марнотравность летам молодым бывает,/Кто у латнннпков наук ужмвает:/Мало там о Хрмсте наукм слыхатм,/Мало о спасенном путм навыкатн./Можете болетн, як вас заразнлп,/Н еіце бы рады, штоб душн згубмлн./Кланяемся на восток, а на запад плюем,/ Егда креіценме святое прмймуем./Ко свету пдпте, а тмы утекайте,/Н от поганской мудростм бегайте»). АНТЫЕРЭТЫЧНЫ пафас «КіеваМіхайлаўскага» зб.: «На армане», «О лжеучптелех» («Нже бо безстудне на Хрнста дерзают/14 сквернымм словы Его ображают»), «О лжепророках», «На нововерцев», «Дерзость злое ересн», «Упадок сатаны н ада» («Плачнте, прочее жпдовское племя./Богопротмвное невдячное ммя:/Почто вероватм Хрмсту не тідптеся,/Нбо огнем вечным в гневм мстлмтеся»), Дыдактычныя віршы «О девстве м чпсто-