За родную мову й праўдзівы назоў
Ян Станкевіч
Выдавец: Інбелкульт
Памер: 742с.
Мінск 2013
С. 446. Ks. Radziwill. — Радзівіл Януш (1880—1967) — польскі палітык, памешчык, бізнэсмэн і фінансіст. 3 1926 г. віцэ-старшыня, з 1931 г. — старшыня кансэрватыўнай Партыі нацыянальнай правіцы. У 1928—1935 г. быў паслом Сойму са сьпісу „Беспартыйнага блёку супрацоўніцтва з урадам", у 1935—1939 г. — сэнатар.
Даніла Дыфоу. Робінзон Крузо
Тэкст друкуецца паводле: Даніла Дыфоу. Робінзон Крузо. ПераклаўЯ. Ст. 1929.
Захаванае ўжываньне літары j і спалучэньня ji, напр: рншага, naTajHO, ajuaj маці.
Уніфікаваныя варыянтныя напісаньні на карысьць больш частотнага варыянту:
1. благаслаўленьне і багаслаўленьне — на благаслаўленьне;
2. дыкжэ і дык-жэ — на дыкжэ;
3. калёня і колёня — на калёня;
4. калі-колечы і калі колечы — на калі-колечы;
5. Maej і Majoj — на Maej; сваё) і csajoj — на ceaej;
6. нічагусенкі і нічаіусенькі — на нічагусенкі;
7. пропозыцыя і пропазыцыя — на пропозыцыя;
8. так сама і таксама — на так сама;
9. ужэ (ўжэ) і ўжо (ужо) — на ўжэ (ужэ).
Уніфікаваныя варыянтныя напісаньні формы мінулага часу адзіночнага ліку 3-й асобы меў і маў дзеяслова мець на карысьць больш частотнага варыяніу меў.
Уніфікаваныя варыянтныя напісаньні аднаго дня і аднага дня на карысьць больш частотнага варыянту аднаго дня.
Захаванае напісаньне ня зьяўляліся.
Захаваныя варыянтныя напісаньні інфінітываў з канчаткамі -ці і -ць, напр.: адрэзаці і адрэзаць.
Захаваныя варыянтныя напісаньні склонавых канчаткаў назоўнікаў жаочага роду з асновай Haj: плянтацаў, пропозыцыя.
Захаваныя варыянтныя напісаньні назоўніка конь у форме роднага склону множнага ліку канёў і конеў. Захаванае напісаньне HajMO коні.
Уніфікаваныя варыянтныя напісаньні назоўніка месца ў форме роднага склону множнага ліку месцаў і мясцоў на карысьць больш частотнага месцаў.
С. 450. ...ён быў закатны плавун. — Так у арыгінале.
С. 459. Нехарактэрнае напісаньне двох сьвечак замененае на дзьвёх сьвечак.
С. 460. ...гледзячыто намяне, то назад... — У арыгінале: ...гледзячы на мяне, то назад...
С. 462. У арыгінале слова christianus напісана кірылычнымі літарамі: хрістіанус.
С. 466. Астанцеся тут усе... — Так у арыгінале.
С. 470. Яны ўцякалі так борзда, што за некалькі часінаў ня было відаць ані воднае лодкі. — У арыгінале: Яны ўцякалі так борзда, што за некалькі гадзінаў ня было відаць ані воднае лодкі.
С. 480, 481. Польскія словы zmartviony 1 opatrznosc у нашым выданьні напісаны лацінкай. У арыгінале яны падаюцца кірылічнымі
літарамі: змартвёны і опатржносьць.
С. 481. Захаванае напісаньне „Буркалабаўскім летапісцу".
Курс нядзельнае школы
Тэкст друкуецца паводле выданьня: Курс нядзельнае школы. Вільня: Выданьне п.-амэрыканскае акцыйнае супалкі „Southtrade", 1930.
Адзінкавае напісаньне Захар (с. 12 арыгіналу) замененае на Захарыя.
Уніфікаваныя варыянтныя напісаньні літар ў і у ў пазыцыі пасьля літары, якая абазначае галосны, пасьля скарачэньняў, напр.: г.зн. ў.
Уніфікаваныя напісаньні літар я і е ў пераднацісьненых складох: не бяз прычыны.
Варыянтныя напісаньні дзеяслова перавышшаць і перавышаць уніфікаваныя на карысьць варыянту перавышшаць.
Уніфікаваныя варыянтныя напісаньні на карысць больш частотнага варыянту:
1. дыкжэ і дык жэ — на дыкжэ;
2. Ізраільцяне і Ізраіліцяне — на Ізраільцяне;
3. кожнага і кажнага — на кожнага;
4. напару і на пару — на напару;
5. уваччу (ўваччу) і у ваччу (ў ваччу) — на ўваччу(уваччу);
6. ужэ (ўжэ) і ўжо (ужо) — на ўжэ (ужэ);
7. якраз і як раз — на якраз.
Захаванаеўжываньне формы меснага склону адзіночнага ліку назоўніка Вялікдзень: на Вялікадне.
Захаваныя напісаньні пагэбрэйску, цалапаленьне, зродныя браты Ісусавы.
Захаваныя варыянтныя напісаныгі інфінітываў з канчаткамі -ці і -ць, напр.: закінуці і закінуць.
С. 492. Захаванае напісаньне дыадэмай.
С. 493. У арыгінале (с. 20) месцамі нечытэльны тэкст.
С. 513. ...ім біралі мыта. — Так у арыгінале.
С. 514. ...зачы яе абмаўляла. — Так у арыгінале.
С. 520. Нехарактэрнае напісаньне лімінада ў нашым выданьні замененае на ліманада.
С. 527. ...пакуль не дастаў... ясных паказеў... — Так у арыгінале.
С. 529. ...Богабабраў. — Тутабабраўужытае ў значэньні„абраў".
С. 532. Захаванае напісаньне дзяцё.
С. 536. Захаванае напісаньне калённу.
С. 539. Захаванае напісаньне нутранна.
С. 539. Саўла забіў тысяча... — Так у арыгінале.
С. 546. Захаванае нехарактэрнае напісаньне што-бы.
С. 549. Наўсхоным высокім узгор’ю... — Так у арыгінале.
С. 550. Быў ён ужэ калісь княжом... — Так у арыгінале.
Жьідоўскія рэлігійныя песьні пабеларуску
Тэкст друкуецца паводле „Гадавік Беларускага навуковага таварыства ў Вільні", 1933, кніга I, дзе падпісаны Др. Я. Станкевіч.
Ды што гэта за паўстала...
Тэкст друкуецца паводле адбіткі заходнебеларускага друку, магчыма: Беларускія (крывіцкія) казкі з трыкалёрнымі малюнкамі, Выд. Беларускай Сялянскай Партыі, Вільня, 1930.
Зацемкі да гісторыі беларускай мовы на падставе рукапісу „Аль-Кітаб“
Першапублікацыя — ,,Slavia“ (Прага), 1933—1934, Rocnik XII. 3 чэскай мовы пераклала Тацяна Нядбай.
С. 571 іінш. ...маемучастцы ALM... —Абрэвіятура ALM нерасшыфраваная.
С. 572.... z dvux ludzej ... — У арыгінале над 1 стаіць кропка, што не перадаецца ў нашым выданьні.
С. 572. ...на большай частцы старонкі 1036... — У арыгінале нечытэльная літара пасьля нумару 103.
С. 573. Такім чынам, копію можна датаваць пачаткам XVII ст. альбо канцом XVI ст. — Станкевічавы тракоўкі датаваньня рукапісаў пасьлей аспрэчваліся навукоўцамі. — Рэд.
С. 575. можна не сумнявацца ў тым, што Лаўрын Кукаль j складальнік слоўніка Лаўрэнцій Зізаній адна і тая ж асоба. — Гэтыя і іншыя выказваньні Станкевіча аб паходжаньні Зізанія, роўна як і атаесамленьне Зізанія і троцкага пана Кукаля, ня больш як гіпотэза. Лічыцца, што Лаўрэнцій Зізаній нарадзіўся ў мястэчку Тустынь цяперашняй Івана-Франкоўскай вобласьці. — Рэд.
С. 575. Глумлю... пронджаюся, гнушаюся — брыджуся, Горджусь, Леіцу — зраджаю, Обваж-
даю — огнджую... обр-Ьджую, шкоджу, крнвджу, порядженье, раджу, суджу, серджусь. — Прыведзены Станкевічам правапіс, словаформы і парадак іх разьмяшчэньня адрозьніваюцца ад сучаснага выданьня „Лексіса“. Гл.: Старабеларускія лексіконы. Менск, 1992.
С. 576. На старонцы 371 і 372 арыгіналу ўжываюцца падкрэсьленыя літары d і t (dal, ta, dal). У нашым выданьні падкрэсьліваньне не захаванае.
С. 576. taa (адлюстроўвае глухі, заднім паднябеньнем вымаўлены t). — У арыгінале на месцы ta надрукавана !а.
С. 576. На старонцы 372 арыгіцалу ўжываюцца літары kits кропкай пад імі, што не перадаецца ў нашым выданьні: kaaf, taa.
Апытальнік да зьбіраньня дыялектычньіх і некаторых агульных асаблівасьцеў беларускага (крывіцкага) языка
Тэкст друкуецца паводле: Др. Я. Станкевіч. Апытальнік да зьбіраньня дыялектычных і некаторых аіульных асаблівасьцеў беларускага (крывіцкага) языка Ц Таварыства прыяцеляў беларусаведы пры ўнівэрсытэце Сьцяпана Батуры ў Вільні. Кніжка 2. Вільня, 1935.
У нашым выданьні захаваная непасьлядоўнасьць у расстаноўцы націскаў і выдзяленьні курсівам тых ці іншых літар, на якія неабходна зьвярнуць ўвагу, напр.: жальба, жаўтка, жыдаць, жыміра, жыльба.
Захаваныя варыянтныя ўжываньні палавіца і палавіна: паўночная палавіца, паўночнае палавіны.
Захаванае напісаньне формы множнага ліку загаднага ладу 2-й асобы выпішаце.
Мяккасьць [з] перад наступнымі мяккімі зычнымі не пазначаецца, напр.: з яе, з людзьмі. У прыкладах аўтарскія напісаньні падаюцца бязь зьменаў: ізь лесу, ізь дзяцьмі, але: з недагляду.
Уніфікаванае ўжываньне літар я і е ў пераднацісьненых складах: не вымаўляецца.
С. 590. ...нярэдка ад плябані й ад сьвяшчэньніка... — У арыгінале ўжытае нехарактэрнае напісаньне клябані.
С. 590. ...дычасткава дзяцей да 8—11 год. — У арыгінале, відавочна, памылкова: ...дычасткава дзяцей ад 8—11 год.
С. 600. Напісаньне тополевы ў нашым выданьні замененае на таполевы.
С. 612. Адзабыль — „на самой справе, сапраўды". Гл.: Станкевіч Я. Беларуска-расійскі (Вялікалітоўска-расійскі) слоўнік. Нью-Ерк, 1991. С. 29. У арыгінале: адзабыл.
C.621. Разьдзел аб слоўніку ў „Праграме“ Я. Карскага. — Гл. Карскнй Е.Ф. Программа для собнрання особенностей белорусского наречня; Вып. 3; Петроград; Тнпографня Нмператорской академня наук; 1916, 60 с. — Рэд.
Курс беларускае мовы
Тэкст друкуецца паводле: Корэспондэнцыйныя курсы беларусаведы. Лекцыя 4-ая. У lipase, верасень 1941. Курс беларускае мовы. Лекцыя 2-ая. Тэкст не падпісаны.
Мяккасьць у прыназоўніках на [з] перад мяккімі зычнымі пазначаецца непасьлядоўна, напр.: ізь Італяй, зь цьвярдым, але з е, з я. Захаванае пазначэньне мяккасьці ў прыназоўніках на [з] перад мяккімі зычнымі ў прыкладах, напр.: ізь медзі, зь няволяй.
Захаванае напісаньне Северан.
С. 628. Звычайна, бо ёсьць ня мала прыпадкаў, калі ў складох па націску пішацца я, а ня е. Аб гэтых прыпадках будзе сказана ніжэй пры скланеньню й спражэньню. — Задума не была рэалізаваная.
Палажэньне ў Лідзкай акрузе Генэральнага Камісарыяту Беларусі
Тэкст друкуецца паводле копіі, захаванай у прыватным архіве Міколы Панькова. Тэкст не падпісаны.
Уніфікаваныя варыянтныя напісаньні ўбійства і ўбіўства на карысьць больш характэрнага напісаньня ўбіўства.
Захаваны правапіс арыгіналу, напр.: прасьледаваныя, вызвальнікаў.
Захаванае напісаньне бачучы.
С. 630. нядаўна трагічна памерлы. — Вацлаў Іваноўскі памёр 7 сьнежня 1943 г. у выніку ажыцьцёўленага напярэдадні замаху на ягонае жыцьцё. Абставіны яго забойства, згаданыя Станкевічам, у цэлым супадаюць з трактоўкай, прапанаванай Ю. Туронкам. — Рэд.
С. 631. Генэрал-Губэрнатарсьцьве. — Маецца на ўвазе Генэральная губэрня з цэнтрам у Варшаве, якую стварылі немцы на частцы тэрыторыі акупаванай імі Полыпчы.
С. 631. паходзячыя зь Сілезіі, Пазнаншчы-
ны, Памор’я, Галіччыны. —Усе гэтыя тэрыторыі перад Першай сусьветнай вайной уваходзілі ў склад Германскай ці Аўстрыйскай імпэрыяў, дзе нямецкая мова была дзяржаўнай.
С. 632. Напісаньне падземную (работу) замененае ў нашым выданьні на падзямельную (работу). Напісаньне падзямельную сустракаецца ніжэй.
С. 632. Захаванае нехарактэрнае напісаньне вывешываючы (вывескі).
С. 632. Генэральнага Камісарыяту Беларусі. — Генэральны Камісарыят Беларусь быў найвышэйшым органам нямецкага цывільнага кіраваньня часткай акупаванай тэрыторыі Беларусі ў 1941—1944 г. Сярод іншых тэрыторыяў у яго ўваходзіла і Лідчына.
КНІГІ ОНЛАЙН
