За родную мову й праўдзівы назоў
Ян Станкевіч
Выдавец: Інбелкульт
Памер: 742с.
Мінск 2013
РОППУЮ HOPS ПРДЎДРШ ПЙЗОЎ
jm
SK S t '
ІШ^МКЕРІЧ
М РОДПУЮ ПОБУ й пгаўдэіры наэоу
ІВНСТДНКЕРІЧ
ЗД РОДПУЮ ПОРУ й пгаўдзірьі пдроў
СПМЕГКК
••ІЙ^МКУПЬТ»
2013
УДК 811.161.3'0+94(476)
ББК 81.2Бен-03+63.3(4Бен)
С76
Станкевіч, Я.
С76 За родную мову й праўдзівы назоў: выбранае / Ян Станкевіч. — 2-е выд. — Смаленск: Інбелкульт, 2013. — 742 с.
ISBN 978-5-9904531-7-3
У гэтым выданьні зьмешчаныя выбраныя працы вядомага беларускага нацыянальнага дзеяча Яна Станкевіча (1891—1976), якія ў 1910—1970-я гг. друкаваліся на старонках беларускага пэрыядычнага і непэрыядычнага друку як у Беларусі, так і за яе межамі. Друкаваныя працы надзвычай разнастайныя як паводле жанраў, так і паводле тэматыкі.
УДК 811.161.3'0+94(476)
ББК 81.2Бев-03 + 63.3(4Бев)
У афармленьні першай старонкі вокладкі выкарыстаныя ілюстрацыі, выяўленыя гісторыкам Уладзімерам Ляхоўскім у Нацыяналыіым гістарычным музэі Беларусі, Беларускім дзяржаўным архіве-музэі літаратуры і мастацтва і Нацыянальным архіве Рэспублікі Беларусь.
ISBN 978-5-9904531-7-3
© ТАА “Інбелкульт”
Зьмест
і
Bietarus
Klicz 15
Гоман
Беларусы-ўцекачы ў Расеі 16
Беларускі рух сярод беларускага каталіцкага духавенства 17
Польскае войска ў Расеі 18
Нягодные дзеці 19
Будзьце актыўнымі! 20
Ргуріейкі (Рэцэнзія) 21
3 Саколыпчыны 23
Пскоўская Беларуская Рада ..23
Беларусь, Літва і Балтыка 25
Незалежная Беларусь
Няхай жыве Беларускае войска 26
Вільня. 07.11.19 27
Каб выпусьціць палітычных арэштаваных 27
Беларускія жыды, ці жыды як грамадзяне Беларусі 28
Беларуская думка
„Гаспадароў" вязуць 31
t С.п. Тэкля Станішэўская 31
Беларускі звон
Ад Прэзыдыуму Т-ва беларускае школы 34
Наша думка
Беларуская школьная справа 35
Беларускі студэнт
Нашыя заданьні 37
Нацыянальны назоў Беларусоў 38
3 жыцьця Беларускае Каталіцкае Царквы 44
Народная мова ў Цэрквах 45
Першы абавязак 45
Абвешчаньне незалежнасьці Беларусі ў сьвятле ідэі гаспадарсьцьвенасьці 46
С. Некрашэвіч. Правапіс спрэчных дзеяслоўных формаў (Рэцэнзія) 53
Адраджэньне (Рэцэнзія) 53
Josef Susta. Dejiny Evropy v letech 1812—1870.
I, выдаў Vesmir y Празе, стар. 306 in 40 [1923] (Рэцэнзія) 55
Prof. Jiri Janda. Nase spevne ptactvo (Рэцэнзія) 55
Сялянства ў чужых краёх 56
Маленькі фэльетончык на тэму нашых дзён 56
Лекцыі інж. Шэрвуда Эдды 58
Як у Радавай Беларусі рэагавалі на перасьледаваньне Беларусоў Палякамі 59
Заліваюцца польскай гараю 60
He памагайма нашым непрыяцелям 61
Свая дарога . 61
Заданьні эміграцыі 63
Наш абавязак 64
Скурныя драбязьлівыя інстынкты 65
„Рунь“ (Рэцэнзія) 66
„Ластаўка" (Рэцэнзія) 67
Удаюць! 67
Крывіч
Думкі і разважаньні 69
Маскалыпчына і Эўропа 71
Праф. Карскі і яго „Белорусы" 1 74
Народ
Ліст у Рэдакцыю 83
Аб памозе на адбудову 84
„Лектар думаў аб грамадзянстве, а грамадзянства думала аб сваім лектару" 86
Сваяцтва заядае ; 86
„Навука" I. Дварчаніна 86
t Сьв. п. Ян Тарчэўскі 87
Соймавая прамова пасла д-ра Я. Станкевіча пры чытаньні буджэту Міністэрства асьветы й вераў 88
Праўдзівыя і хвальшаваныя ідэі 89
Sprawy narodowosciowe
Дыялекты беларускай мовы 91
Час узьнікненьня беларускай і ўкраінскай нацыяў 98
Рэформа граматыкі беларускай мовы ў БССР 104
Нёман
Вялікі князь Вітаўт як беларускі гаспадар 110
Зьбіраньне народных скарбаў 114
Balticoslavica
Стан дасьледаваньняў клясыфікацыі дыялектаў беларускай мовы 119
Stang Chr. S. Die westrussische Kanzleisprache des Grossfurstentums... (Рэцэнзія) .... 132
Federowski M. Lud bialoruski na Rusi Litewskiej 149
Пісьменьнікі БССР аб рэформе правапісу беларускай мовы (Рэцэнзія) 152
Огіенко I. Загублена украі'нська грамота половннн XV віку. Палеографічнолінгвістнчннй нарнс (Рэцэнзія) 154
Калосьсе
Севяране — беларускае племя 156
Мова крывіцкага (беларускага) рукапісу XVI стаг. „Аль кітаб“ 160
Новая праца з гісторыі беларускага языка (Рэцэнзія) 180
Беларуская газэта
Выдатны маскоўскі вучоны аб беларусах 181
Bielaruski Hotas
Vaznaja sprava 185
A jak u nas pravaslaunych? 185
Zvycajnaja pavinnasc 186
Zaharadzajma darohi raskladu 187
Da zvycajnaj chormy chrysconych imionaii bielaruskich 188
Sprava patrabuje vyjasnieiinia 189
Palemika z Pankovam 190
Da histarycnych nazovaii bielaruskaha narodu 190
Kanstancin Jezavitau 190
t Sv. p. Uladyslau Kontaut 192
Znacannie Lastoiiskaha u ruchu kryvickim 193
Adradzerinie
Ад Рэдакцыйнае Калегіі 195
За родную мову ў жыцьці рэлігійным і ў сьвятынях 195
Трэбанамкаталіцкаяарганізацыя! 197
3 гісторыі каталіцтва ў Беларусі (Крывіі) 198
Хведзькава дудка 199
Бацькаўшчына
Зьезд Крывіцкага Навуковага Таварыства Пранціша Скарыны 203
„Літоўская плынь“ у нацыянальным адраджэньні беларускага народу 203
Цэзары й цэзары-макулінкі 206
Пісьмо ў Рэдакцыю 207
Хто можа ехаць да Амэрыкі 209
Трэба ведаць і шырыць праўду 211
Колькі зацемкаў 214
Вячаслаў Ластоўскі 216
Беларусь на конадні Першае сьветнае вайны 219
Сваеасаблівая моваведа п. Сідарука 228
Да бакалаўраў, магістраў і інш 229
He шануйма русыфікацыі! 231
Захоўвайма хорму сваіх назоваў 231
Адзін з прыкладаў хвальшаваньня праўды 233
Скончма дыскусію пра „распакоўваньне"! 235
Трэба мацнейшая нацыянальная атмасфэра 237
Ліст у Рэдакцыю 243
Зьвярненьне да выдаўцоў і собсьнікаў беларускіх кніжак на продаж 243
Зьвярненьне да ўсіх, хто мае беларускія тэатральныя творы 243
Адна культура — лек, другая — атрута 244
Адказ на купалаўскую анкету 245
Пра Беларускую Сялянска-Работніцкую Грамаду 245
Да „Кургана" Я. Купалы 247
Да аргумэнтаў дамаганьня незалежнасьці Беларусі 247
Парупмася пра дзяцей! 248
Культурна-асьветныя сходы Беларусаў Нью Ёрку й Джэрсі Сіты 249
Да 10-ыхугодкаў выхаду „Бацькаўшчыны1* 250
3 працы Крывіцкага Навуковага Т-ва Пранціша Скарыны 252
„Танцавальныя вечары'* 252
Нельга вытрываць 253
Вялікае заданьне 253
Вялікае Княства Смаленскае 255
Папраўка 256
Беларускія высокія школы ў мінуласьці 257
Вянкі ўюць 258
„Узыходзіла сонца незалежнае Беларусі" 258
На бакох „Успамінаў" В. Рагулі 260
Яшчэ да віцьця вянка 270
Чыя тэндэнцыя? 272
Колькі зацемкаў да Стагановічавае абароны „Успамінаў“ В. Рагулі 274
Парушаймася пра свае справы 277
Тое-сёе пра Беларусаў у ўспамінах Е. Кусковай 280
Уладзімер ці Валадзімер? 283
Адкрыты ліст да Сп. Волаціча 284
Веда
Ад Рэдакцыі 285
Трэба нам свая друкарня 285
Вайна ў Карэі 286
Іміграваньне беларускіх ДП у ЗГА 286
3 расійска-комуністычнага народазабіўства Беларусаў 287
Патрэба навуковай працы 289
Адказ сп. Скуратовічу 289
Характар а гаспадарствавы лад старавечных Беларусаў, Украінцаў а Расійцаў 291
Літоўскі — ня Лятувіскі корпус 1817—1831 292
Тое-сёе аб друкарскіх майстрох беларускіх — Пётру Мсьціслаўцу, Івану Федаровічу а Грыню Івановічу 292
Некаторыя вялікія здарэньні ў месяцу лютым у гісторыі Крывіч 299
„Літоўская“ плынь ў нацыянальным адраджэньню беларускага народу 299
Поды апрычонасьці беларускага народу 307
Беларуская друкарская акцыйная супалка ў Ню Ёрку 309
Інстытут найноўшае гісторыі Беларусі 310
Паляшукі й Палявікі 311
t Сьв. памяці Мікалай Войтаў 313
Беларусы Пуцівельскага павету, б. Курскае губэрні 314
Што было ў жніўню ў гісторыі Крывіч 320
ТраГедыя зь нясьведамасьці 320
t Сьв. памяці Мікола Равенскі 328
Беларусь і Украіна 328
Беларуска-мусульманская колёня на Брукліне ў Ню Ерку 332
I. Насовіч праз назоў „Крывічы" 336
Ад Выдавецтва й Рэдакцы 336
АрхеолёГам вялікалітоўскім Масква забараніла азначаць век і этнос археолёгічных памятак 337
Ацец, Дохтар Віктар Войтанка-Васілеўскі 337
Выдатныя вялікаліцьвіны (Беларусы) 338
Ці езьдзіў дохтар Пранціш Скарына да Масквы? 338
Да паходжаньня Хведара Дастоеўскага 340
Волька Трэска хвальшуе гістору свайго народу 343
Ivan Lubachko. Belorussia under soviet rule. 1917—1957 (Іван Любачка.
Веларусь пад радзкаю ўладаю). Выданьне ўнівэрсытэту ў Кентукі ў Задзіночаных гаспадарствах Амэрыкі, 1972 г., б. 219) (Рэцэнзія) 345
Паўла Урбан. У сьвятле гістарычных фактаў Мюнхен, 1972, Нью Ёрк, бач. 129 вялікага формату (Рэцэнзія) 345
J. Dingley. The Two Versions of the Gramatyka
Slovenskaja of Ivan Uzevic (The Journal of Byelorussian Studies, vol. 11, № 4, p. 369—384) (Рэцэнзія) 346
Палесьсе
3 гісторыі Палесься 347
Дзе Палесьсе? 1 350
Беларускі зборнік
Нашаніўства й бальшавізм 352
Беларус
Да пажваўленьня грамадзкай дзейнасьці 371
Шчырасьць і дзейнасьць 372
Бязьдзейнасьць, яе прычына й лекі 373
Абавязак нацыянальнае працы 375
Дачыненьні між нас 376
Справа неадвалочная 378
„Гаспадар“ і „гаспадарства" 379
Незалежнік
Бачыны „Незалежніка" адчыненыя ўсім 382
1000 год бязь зьмены 383
Бэлэр Менск 384
Нарысы гісторыі мастацтва беларускага 389
„Крывічы" а „Вялікалітва“ 389
За лепшае кіраўніцтва ў Бэлер Менску 392
Яшчэ пра нішчэньне Бэлер Менску 392
t Сьвятой памяці Др. Станіслаў Грынкевіч 394
Як жылося нашым людзём пад ігом маскоўскім 394
Ведамкі праз тое, што й як было ў Расіі 395
Каля Саўчыца 395
Зьмітра Вакуновіч, адзін із чысьленых паўстанцаў 1863 г 396
Да жанібаў 396
Наказуем праз добрае, каб зь яго карысталі 396
Адцямляем благое, каб яго паправіць 397
Божым шляхам
Рома, экклезія, іконы 399
Веча
За беларускую моладзеж! 400
Зь 9-ае сустрэчы 402
Навуковая канфэрэнцыя ў Чыказе 405
„Веча“ й крытыка „Веча“ 406
За родную мову й праўдзівы назоў 411
Бальшавізма — арганічная зьява ў Расіі 418
3 роднае мовы 419
Да палітычнае арганізацыі 423
II
Начэпнасьць 424
Што было і што павінно быць 431
Prahrama Bielaruskaj narodnaj partyji (sialanskaj) 438
Рупмася аб сабе, а чужнікі самі аб сабе парупяцца 441
Прамовы Яна Станкевіча ў Польскім Сойме (1928—1929 г.) 443
Даніла Дыфоу. Робінзон Крузо 448
Курс нядзельнае школы 483
Жыдоўскія рэлігійныя песьні пабеларуску 564
Зацемкі да гісторыі беларускай мовы на падставе рукапісу „Аль-Кітаб“ 566
Апытальнік да Зьбіраньня дыялектычных і некаторых агульных асаблівасьцеў беларускага (крывіцкага) языка 589
Ды што гэта за паўстала 623
Курс беларускае мовы 624
Палажэньне ў Лідзкай акрузе Г енэральнага Камісарыяту Беларусі 630
Перадмова да „Новага песеньніка крывіцкага (беларускага) для школаў“ 635
КНІГІ ОНЛАЙН
