Захаваная памяць страчанай зямлі
Барыс Лазука
Выдавец: Беларусь
Памер: 206с.
Мінск 2016
Not only horses, but also oxen harnessed to the yoke were actively used as draft force in the territory of the Chernobyl zone of today. Thanks to the efforts of the scientists, 20 yokes for one and two oxen were rescued. They are entirely made of wood and only connected by metal parts, while bast and rope are used to tie parts. Two yokes are decorated with carvings in the form of solar symbols, double zigzags and triangles. Such patterns on farming instruments are very rare.
Many crops, particularly cereals, were sown by hand into the prepared ground with a special tool — sevalka. There are more than 10 such tools in the Chernobyl collection. They consist of bast frames with bark bottoms attached to them by roots or liber. There are necessarily placed loops along the edges for securing straps or ropes that hang around a neck to hold the sevalka with grain at waist level. Some tools available in the collection are made of solid strips of bark and simply stitched together. The used materials are the bark of linden and elm or thin pine splints.
In this region, scythes with attached to them wooden frames made of wicker or hazel were actively used while reaping crops or harvesting hay. Thanks to this tool, mowed parts did not fall out of the field. From several Polesye scythes presented in the collection, some also have an additional wooden device to be attached to the metal blade so that it can be used as a hook.
Traditionally, mowed grain or grass was raked by hand using homemade wooden rakes. Each farmer made rakes of different sizes for his family — for
127
both children and adults. The teeth were also made of wood in the form of small pegs that were driven into the drilled holes in the bottom.
Pitchforks were also made of wood. They had a long solid handle with a double branching at the end. These tools were used to pitch hay. The pitchforks found in the Chernobyl zone reach the length of 3—3.5 m.
The large number of flails brought to collection unequivocally points to the fact that they continued to be used in the region almost up to the end of the twentieth century. This fact testifies to the archaic and traditional way of life of the contaminated area. The flails are smoothly hewn sticks 1.5—2 m long with a short stick — “the swipple” — 50—70 cm long knotted to it by a rope or a belt. Grain was thrashed from sheaves with the help of the swipples.
Гаспадарка і апрацоўка зямлі
Ярмо. Пач. XX cm. Вёска Даўляды Нараўлянскага рна Гомельскай вобл.
Ярмо. Нач. XX в. Деревня Довляды Наровлянского рна Гомельской обл.
A yoke. The early twentieth century. The village of Dovlyady, Narovlya district, Gomel region
A plough. The first half of the twentieth century. The village of Dobryanka, Slavgorod district, Mogilev region
Caxa.
Першая пал. XX cm. Вёска Дабранка Слаўгарадскага рна Магілёўскай вобл.
Coxa.
Первая пол. XX в. Деревня Добрянка Славгородского рна Могйлевской обл.
129
Фрагменты ярма. Пач. XX cm.
Вёска Даўляды Нараўлянскага рна Гомельскай вобл.
Фрагменты ярма. Нач. XX в.
Деревня Довляды Наровлянского рна Гомельской обл.
Yoke fragments.
The early twentieth century. The village ofDovlyady, Narovlya district, Gomel region
Фрагменты ярма. Першая пал. XX cm.
Брагінскі рн Гомельскай вобл.
Фрагменты ярма. Первая пол. XX в. Брагйнскйй рн Гомельской обл.
Yoke fragments.
The first half of the twentieth century.
Bragin district, Gomel region
ЗАХАВАНАЯ ПАМЯЦЬ СТРАЧАНАЙ ЗЯМЛІ
Ярмо.
Першая пал. XX cm. Вёска Ціхін Нараўлянскага рна Гомельскай вобл.
Ярмо.
Первая пол. XX в. Деревня Тйхйн Наровлянского рна Гомельской обл.
A yoke. The first half of the twentieth century. The village ofTikhin, Narovlya district, Gomel region
Ярмо.
Першая пал. XX cm. Вёска Кажушкі
Хойніцкага рна Гомельскай вобл.
Ярмо.
Первая пол. XX в. Деревня Кожушкй Хойнйкского рна Гомельской обл.
A yoke. The first half of the twentieth century. The village of Kozhushki, Khoiniki district, Gomel region
132
Ярмы. Першая пал. XX cm.
Вёска Вяпры Нараўлянскага рна Гомельскай вобл.
Ярма. Первая пол. XX в.
Деревня Вепры Наровлянского рна Гомельской обл.
Yokes. The first half of the twentieth century. The village of Vepry, Narovlya district, Gomel region
Акучнік.
Першая пал. XX cm. Вёска Дабранка Слаўгарадскага рна Магілёўскай вобл.
Окучнйк.
Первая пол. XX в. Деревня Добрянка Славгородского рна Могйлевской обл.
An okuchnik (a spudding tool). The first half of the twentieth century. The village of Dobryanka, Slavgorod district, Mogilev region
133
Косы. Cep. XX в.
Брагйнскйй рн Гомельской обл.
Scythes. The middle of the twentieth century.
Bragin district, Gomel region
Косы. Сяр. XX cm.
Брагінскі рн Гомельскай вобл.
Сявенька.
Першая пал. XX cm. Вёска Калыбань Брагінскага рна Гомельскай вобл.
Севалка.
!. Первая пол. XX в. Деревня Колыбань Брагйнского рна Гомельской обл.
A sevalka (sowing tool).
The first half of the twentieth century. The village ofKolyban, Bragin district, Gomel region
134
Гаспадарка і апрацоўка зямлі
Сявенькі.
Першая пал. XX cm. Касцюковіцкі рн Магілёўскай вобл. і Брагінскі рн Гомельскай вобл.
Севалкй.
Первая пол. XX в.
Костюковйчскйй рн
Могйлевской обл.
й Брагйнскйй рн Гомельской обл.
Sevalkas. The first half of the twentieth century. Kostyukovichi district, Mogilev region, and Bragin district, Gomel region
Мянташкі. Першая пал. XX cm. Брагінскі, Нараўлянскі рны Гомельскай вобл.
Наждачные лопаткй для точкй косы. Первая пол. XX в. Брагйнскйй, Наровлянскйй рны Гомельской обл.
Emery spades for sharpening scythes. The first half of the twentieth century. Narovlya district and Bragin district, Gomel region
135
Граблі. Другая пал. XX cm. Нараўлянскі, Хойніцкі рны Гомельскай вобл.
Граблй.
Вторая пол. XX в. Наровлянскйй, Хойнйкскйй рны Гомельской обл.
A rake. The second half of the twentieth century. Narovlya district and Khoiniki district, Gomel region
Сярпы. Сяр. XX cm.
Нараўлянскі рн Гомельскай вобл.
Серпы. Cep. XX в.
Наровлянскйй рн Гомельской обл.
Сахары. Сяр. XX cm. Гомельская вобл.
Вйлы. Cep. XX e. Гомельская обл.
Сявенька. Першая пал. XX cm. Нараўлянскі рн Гомельскай вобл.
Севалка. Первая пол. XX в. Наровлянскйй рн Гомельской обл.
Sickles. The middle of the twentieth century. Narovlya district, Gomel region
A sevalka. The middle of the twentieth century. Narovlya district, Gomel region
Pitchforks.
The middle of the twentieth century. Gomel region
136
Плеценыя вырабы з лыка і саломы. Пач. XX cm. Брагінскі, Хойніцкі рны Гомельскай вобл.
Плетеные йзделйя йз лыка й соломы. Нач. XX в. Брагйнскйй, Хойнйкскйй рны Гомельской обл.
Bast and straw objects.
The early twentieth century. Bragin district and Khoiniki district, Gomel region
Вярэнька.
Першая nan. XX cm. Нараўлянскі рн Гомельскай вобл.
Туесок. Первая пол. XX в. Наровлянскйй рн Гомельской обл.
A birchbark box with a lid. The middle of the twentieth century. Narovlya district, Gomel region
137
ЗАХАВАНАЯ ПАМЯЦЬ СТРАЧАНАЙ ЗЯМЛІ
Пастухоўскі рог, цуркі. Сяр. XX cm. Гомельская і Магілёўская вобл.
Пастушйй рог, палочкй. Cep. XX в.
Гомельская й Могйлевская обл.
Плеценыя каробачкі i сявенька. Пач. XX cm. Гомельская вобл.
Плетеные коробочкй й севалка. Нач. XX в. Гомельская обл.
Wicker boxes and a sevalka.
The early twentieth century. Gomel region
A shepherd’s horn and sticks.
The middle of the twentieth century.
Gomel region and Mogilev region
Плеценыя кораб і кош.
Першая пал. XX cm.
Нараўлянскі рн Гомельскай вобл.
Плетеные короб й корзйна.
Первая пол. XX в.
Наровлянскйй рн Гомельской обл.
A vine box and a vine basket. The early twentieth century. Narovlya district, Gomel region
139
ЗАХАВАНАЯ ПАМЯЦЬ СТРАЧАНАЙ ЗЯМЛІ
Плеценыя вырабы з лазы. Сяр. XX cm.
Гомельская і Магілёўская вобл.
Плетеные йзделйя йз лозы. Cep. XX в.
Гомельская u Могйлевская обл.
Vine objects. The middle of the twentieth century. Gomel region and Mogilev region
140
Гаспадарка і апрацоўка зямлі
Кола і нарыхтоўка для кола. Сяр. XX cm. Слаўгарадскі рн Магілёўскай вобл.
Колесо й заготовка для колеса.
Cep. XX в. Славгородскйй рн Могйлевской обл.
Плецены лазовы кош.
Сяр. XX cm.
Хойніцкі рн Гомельскай вобл.
Плетеная лозовая корзйна. Cep. XX в. Хойнйкскйй рн Гомельской обл.
A vine basket. The middle of the twentieth century. Khoiniki district, Gomel region
A wheel and a blank for a wheel. The middle of the twentieth century. Slavgorod district, Mogilev region
ароднае выяўленчае і дэкаратыўнапрыкладное мастацтва
Народное нзобразнтельное н декоратнвнопрнкладное нскусство
Folk pictorial art and arts and crafts
■^^
йАЖ’
ІІІ' ю
о
к м I Ml ■ м
ШЙЙЙЙіЙЙіІ''' ў Ums'IM:’? МІЖ ‘% !«•'''
.. м MWHW m^Q*“nnmi*
М" . У'Л^«І":^^
Калі пачалося адсяленне жыхароў з забруджанага рэгіёна, большасць насельніцтва, як вядома, планавала вярнуцца ў свае родныя мясціны. Таму ў дварах людзі пакідалі не толькі разнастайныя гаспадарчыя рэчы, але і сакральныя. Гэта таксама датычыцца традыцыйных тканін і перш за ўсё ручнікоў, якія суправаджалі жыццё чалавека ад нараджэння да самай смерці. Вось чаму ў ручнікі разам з утылітарнай функцыяй укладваўся глыбокі духоўны сэнс. Выяўлялася гэта праз індывідуалізм і насычанасць узораў і разам з тым магло багата распавесці пра лёс чалавека. Менавіта дзякуючы навуковым экспедыцыям часткова ўдалося захаваць і гэтую сакральную памяць жыхароў адселеных вёсак і іх продкаў, укладзеную ў традыцыйнае ткацтва і вышыўку. 3 шэрагу прывезеных тканых вырабаў асаблівай велічнасцю кампазіцыі і багаццем узораў вылучаюцца ручнікі, якія выкарыстоўвалі ў якасці набожнікаў — іх вешалі на абразы. Яны ў асноўным заставаліся ў пакінутых хатах.
Вялікая колькасць ручнікоўнабожнікаў была прывезена з Брагінскага раёна. Яны адметныя насычанай каляровай гамай і нязвыклымі прапорцыямі ў арнаментах. Некаторыя ручнікі даволі вузкія і разам з гэтым маюць вялікую даўжыню. Адрозніваюцца яны і тым, што суцэльна затканыя нешырокімі чырвоначорнымі «рыпсавымі» палоскамі і рэгулярнымі ўстаўкамі белага колеру.
Іншыя ўратаваныя ручнікі выкананы ў стылі, калі насычаная кампазіцыя з зубчастых, гладкіх і шашачнападобных палос дапаўняецца бардзюрамі з лаканічнага арнаменту. Яны створаны ў старадаўняй тэхніцы закладнога ткацтва, для якой уласціва не толькі прастата, але і карпатлівасць рукатворнага выканання, што знайшло свой адбітак у стрыманасці арнаментальных матываў. Такі стыль даваў магчымасць камбініраваць першасныя формы арнаменту. Праз узоры можна прасачыць цэлае жыццё. Разнастайныя шырокія бардзюры разам з дынамічнымі матывамі па краях і вобразамі птушыных крылаў, напружаны чырвоначорнабелы каларыт сведчаць пра бурлівы лёс, а ўжо ў заканчэнні кампазіцыі звужаныя бардзюры з матывамі ромбаў, крыжоў, прамавугольнікаў і дробнаўзорыстых палосак распавядаюць як быццам пра скон.
КНІГІ ОНЛАЙН
