Запісы 32

Запісы 32

„Запісы” – навуковы часопіс беларускае эміграцыі, ворган Беларускага Інстытуту Навукі й Мастацтва
Выдавец:
Памер: 619с.
Мінск, Нью Йорк 2009
157.77 МБ
Ня ўсё радавала мянеўВашым лісьце... Пэўныя месцы зрабілі мне вялікі боль (прабачце — выразілася на нямецкі манер, уплыў мовы!)... Ну, вось прыкладам там... дзе Вы пішаце, што ў душы пуста і нудна, што Вы па-ясенінаўску напіваецеся да „хвараблівай брэдзі"... О, каб Вы ведалі, як балюча было мне гэта чытаць!.. Даражэнькі, родненькі, ня трэба гэтага!.. Ну, я разумею, я разумею ўсё, я прашу зусім не як эгаістка... Калі б мне сказалі: „Памры, Вольга, тады Ільляшэвічу будзе добра“, —яб згадзілася... Я скажу Вам зусім усур’ёз, зусім ійчыра, ня дзеля „прыгожых, гучных словаў“: калі б з Вамі што-небудзь здарылася, я б ня вытрымала, я б звар’яцела або нешта зрабіла б з сабой... Iтворчасьць ня выратавала б...Хоць творчасьць даеразрадку... Гэта — сублімацыя нашых перажываньняў і часам проста ратунак ад саміх сябе...
..Ямела і прыпадковыя сувязі. Але вось аднойчы я кахала аднаго чалавека і жадала яго... Нават кожны ягоны дотык быў для мяне асалодаю... Але да нашага збліжэньня стаялі тысячы перашкодаў. Толькі аднойчы я была адна ў доме, і ён запрапанваў мне прыйсьці... Позна ўначы... Калі я хачу гэтага, сказаў ён, дык ён прыйдзе... Гэта была адзіная магчымасьць. Але намёк на мэту прыходу быў нагэтулькі празрысты, што мне было сорамна сказаць „так“... Я не адважылася... Я хацела, але сказала — „не“. I ён не прыйшоў. А пасьля я плакала... Вось як у мяне бывае.
26.12.47 Даражэнькі, родненькі Залужны!
...Мне ўспомнілася Вашая думка наконт гэтага, выказаная Вамі ў вапошнім лісьце, і я падумала, што Рыгор мае рацыю...
— А чаго вы гэтак зьмяніліся, швабка? — заўважыў раптам Рыгор. — Вы проста зьзяеце!.. Быццам штосьці асабліва прыемнае здарылася ў Вас...
— Можа, яно і так. Ведаеце, Рыгор, я атрымала адзін ліст зь беларускагалягеру, дземне прапануюць пераехаць туды, да сваіх... Там добры лягер, добрыя людзі. Гэта ж шчасьце, Рыгор, быць сярод сваіх, сярод харошых, добрыхлюдзей!..
— I вы — паедзеце?
— Я хачу паехаць... Магчыма і ўдасца...Я мару аб гэтым...
— To Вы пэўна паедзеце! — неяк усхвалявана выгукнуў Рыгор. — Я ўпэўнены — Вы паедзеце! — I, к майму вялікаму зьдзіўленьню, ён раптам зарумзаў, нібы малое дзіця. Гэта выглядала нават сьмешна — гэты вялікі, дужы, шыракаплечы мужчына ўсхліпваў, дрыжэў, трэсься ўсім целам...
.. А цёплага слова я яму так і не сказала!Я ўвогулемала кажу іх, мала каму кажу я гэтыя цёплыя словы, мусіць нават нікому, апроч Вас... Нават таму чалавеку, якога я, здаецца, кахала, няшмагп давялося пачуць ад мяне гэткіх словаў...
Мне здаецца, штоменавіта Вы мусілі бмець найбольш шчасьця... А Вам давялося толькі цярпець, пакутаваць... Я ўжо ведаю тое-сёе пра Вас, і калі думаю аб тым, колькі давялося Вам перажыць, маё сэрца сьціскаецца, заходзіць ад бязьмежнага гарачага жалю, захлынаецца ад наплыву нейкай усёпаглынаючай цеплыні і пяшчотнасьці... I калі Вы пішаце вось гэтак, як апошні раз, — пра „хвараблівую брэдзь“... пра холад і пустату ў сэрцы, мне робіцца гэтак балюча, быццаму мяне зь цела выціскаюць кавалкімяса... Я тады думаю: Божачка, хай бы лепш я пакутавала, хай бы я лепш памерла, толькі б Вам было добра... Родненькі, даражэнькі, калі б толькі я магла дапамагчы Вам!..
...Дыкя Вас нават не ідэалізую, я проста бязьмежна захапляюся Вамі такім, якім Вы ёсьць. Iрасчараваньня ня можа быць! Я занадта добра ведаю Вас, ведаю таму, што я адчуваю Вас усім сваім нутром, усімі фібрамі сваёй істоты, адчуваю ў кожным Вашым радку і нават паміж радкоў...
Вы ж вось і напісалі, што ня можаце адказваць мне ўзаемнасьцю. I яно, мусіць, не магло быць інакш, бо калі б гэтая ўзаемнасьць была, гэта было б празьмеру вялікім шчасьцем, якое ніколі не даецца чалавеку. Мо яно нават ілепш так, бо я, мусіць, тады зусім звар’яцела б ад шчасьця... Я ня хочу рабіць з Вас „нейкага пункту апоры", у тым сэнсе, што я хачу быць самаахвярнай — я абсалютна нічога не патрабую, не прашу ад Вас, я ні ў якой меры не зьбіраюся Вам навязвацца, як-небудзь зьвязваць Вас... Вы цяпер для мяне — перад усім і над усім. Калі ад Вас няма нейкі час ліста, я ня сплю, ня ем, усё валіцца ў
мянезрук... Каліжяяго ўрэшце атрымліваю, я шалею зрадасьці... Я мушу Вас бачыць!.. Любою цаною, а пасьля... хоць памерці! Тады, прынамсі, памру шчасьлівай — гэта куды лепш, як нешчасьлівай жыць.
3112-47
Дарагая, Слаўная Вольга!
Так, сапраўды, дрэнна, што я так доўга не адпісваў. Але я ня мог — я быў хворы, цяжка хворы. Я не ляжаў у шпіталі, а ў сваёй бярлозе ў бараку, і ніхто ня ведаў, якмне было цяжка... Цяпер мне ўжо добра, і я чую, што я буду жыць і буду ізноў здаровы. Так, Вы (мне так хочацца сказаць ,,Ты“!) маеце вялікі дар інтуіцыі. I, можа, тады, калі Вы плакалі, я ледзь не памёр. Зрэштай, гэта, магчыма, мне так здавалася... Часам бываюць такія праекцыі суб’ектыўных перажываньняў навонкі (нешта накшталт „Чёрного человека" Есеніна). А можа, гэта папросту была нейкая гарачка. У іншых абставінах я не адчуваў бы сябе такдрэнна. Але вось — белыяхмары... у пакоі цёмна (у нас Lichtsperre!), я адзін. Каб хоць нехта быў са мной! Ія думаў, што каб Вы дакрануліся сваёй рукой да маёй галавы — мне адразу стала б лягчэй...
Сягоньня Новы год. Я меў надзвычай шмат працы. Пасьля мяне запрасілі на Новы год. Я вельмі высьцерагаўся піць. I піў вельмі мала. Мне цяпер велычі добра. Значыцца, я не перапіў. Ужо 4 гадзіны раніцы. Уклюбе — танцы, алея не пайшоў.Я мушу напісаць Вам, Вольга.
Ах, Таполя'. Вы, слаўная, дарагая! Вы ўмяне адзіная душа тут на чужыне, якая разумее мяне і спачувае. Я ня ўмею так сапраўды псыхааналітычна пісаць аб сваіх пачуцьцях і адчуваньнях, як Вы, але кожнае Вашае слова знаходзіць водгук у маёй душы.
Ясягоньня таксама... адчуў, штоўмянеяшчэ ёсьць тое„нутро“, „літаратурнае нутро“. I няхай 1948 год будзе годам маіх (і Вашых!) літаратурных посьпехаў!
Я кідаю піць і пачынаю сур’ёзную літаратурную працу!
Вольга! Дайце мне руку!
/ так — мы пачынаем сур’ёзна працаеаць! Калімы спаткаемся, я раскажу аб сваіх плянах, Вы — аб ceaix! Iмы будзем адзін другому дапамагаць (такі нібы каапэратыў заложым!).
Я, безумоўна, неакуратны ў адказах. Лягерная мітусьня адбірае ўвесь час. Алея цяпер пастараюся сканцэнтравацца налітаратуры...
Дарагая Вольга! Са мной ужо ўсё добра...
Цалую Вашы пальчыкі. Ваш Залужны
31.12.47 Даражэнькі!
...I якжа не напісаць мне Валі сёньня, цяпер, калі я сустракаю Новы год зусім-зусім адна і пачуваюся такой самотнай і няшчаснай, як ніколі... Бо ніколі яшчэне сустракала Новага году адна і гэтак кепска, як сёлета... Сустракаю Новы год адна, з пустым брухам і самым „паршывым“ настроем... з шэрагам расчараваньняў. Першым ігалоўным з гэтых расчараваньняў зьяўляецца тое, што ў кучы павіншаваньняў, якія я атрымала к Новаму году, не было нават самай маленькай паштовачкіадВас, жаднага слоўца нават... ТолькідаВас, да аднаго Вас скіроўваюцца ўсё думкі, жаданьні, імкненьні... Хоць і няма ад Вас весткі, хоць Вы, можа, зусім і ня думаеце ў гэты момант аба мне...
У якасьці „навагодняга падарунку“ прыйшло паведамленьне аб скарачэньнірацыёну тлушчу, які і так быў „ніжэй нізкага“. А цяпер атрымаем... 50 грамаў на месяц, не на тыдзень, а на месяц!.. Увогуле, нормы такія, што жыць немагчыма. Гэта — павольна паміраць. Лепш бы адразу прыкончылі, ды ўсё тут...
Мне ж асабіста сёньня асабліва не пашанцавала: я „правароніла“ месячную норму мяса... Я не бяру мяса ў краме — гэта Нявыгадна. Мне пашчасьціла атрымаць нумар у ,,Freibank“, дземожна атрымаць у 2 разы болый. Там даюць мяса 1—2 разы на месяц, прычым трэба вельмі пільна сачыць, калі нумар „kommt dran“, трэба штодня ўставаць яшчэ зацемна і бегчы ў горад — авось даюць мяса якраз на гэты нумар'... Даюць жа яго ня кожны дзень, вядома, ды й нумароў больш за 2 ооо. I вось сёньня якраз давалі вельмі добрую сьвініну (я ня ела яе гады 3!) і быў якраз мой нумар, а я чулася нядобра — кружылася галава, цяжка было ўстаць, устала запозна, пайшла ў ,,Freibank“ — мяса ўжо няма... Таму і сустракаю Новы год з„пустымбрухам“. Хлеба нешта ня хочацца сёньня есьці... Праўда, кажуць, што гэта ня голад, калі хлеба не ясі... Я ведаю, што і ў Вас зь ядой ня густа, і Вы мне пісалі, што „часам прыходзіцца і галодным быць“...
Вось ужо зараз, праз паўгадзіны, — Новы год... 1948... I Новы год прычясе мне спатканьне з Вамі...
Толькі чаму гэта такі страшэнны, невымоўны сум агартаемяне сёньня?.. Няўжо цэлы год буду гэтак вось сумаваць?.. А можа — яшчэ горш... Можа, папросту прыйдзецца „здохнуць", якВы кажаце...
Даражэнькі, вось ужо і Новы год... За сьцяною б’е гадзіньнік... Як моцна забілася сэрца... I так сумна-сумна... Упершыню сустракаю
Новы год адна... На вачох выступаюць сьлёзы... Плач сьціскае горла... Адна, адна... He, немагу больш пісаць...
Вось пішу ізноў. Ня хочацца ісьці ў ложак — не засну ж...
У маім пакоі чыста прыбрана. Падлога навасканаваная, перад ложкам — кавёрчык, ложак — беласьнежны... сьцены — блакітныя, у кветкі... I ў пакоі — шмат кветак (у вазонах). Яны ўсё яшчэ цьвітуць... I два букета сасны і ёлкі... Прыгожа... Але — адна!.. Вось калі б Вы маглі быць тут, са мною!.. Хоць бы кароткі нейкі час... Божа, што было б за шчасьце!..
...Вось я раскажу Вам нешта пра сябе. Калі я толькі прыехала ў Нямеччыну, у Кёнігсбэрг, я апынулася раптам страшэнна адзінокай, адзінокай як ніколі. Упершыню была я на чужыне, адна сярод чужых, і не было нават знаёмых. Я працавала пры „Вінэце" перакладчыцай, там было і некалькі беларусаў, да ўсе адразу ж пасьля працы разыходзіліся парамі — і маладыя, і старыя... Мне ніяк не ўдавалася ні да каго „прымацацца" (я марыла якраз не аб мужчыне — аб жанчыне, нейкай прыяцельцы), і не было нават з кім прамовіць слова. Я вар’яцела ад суму па радзіме, ад адзіноты, я была ў роспачы... I вось, каб заглушыць гэты балючы нясьцерпны сум, гэтую роспач, я кожны вечар ішла да наберажнай і шукала... прыпадковых знаёмстваў. I вось аднойчы я „знайшла“маладога нямецкага салдата, прыгожага ісымпатычнага, які быў такі ж няшчасны і адзінокі, як і я. У яго загінулі ад бомбаў маці, сястра, нарочаная, брат быў забіты на вайне, бацька — таксама... Салдат — яго звалі Конрад Кох, я нават запомніла ягонае імя!—меў вельмі чулае, добрае сэрца, але яго ніхто не разумеў, нікому не было да яго жаднае справы. Заўтра ён мусіў ехаць на фронт і думаў, што загіне ад першае кулі ці бомбы — у яго была нейкая бязвыхадная роспач. Ён быў у Кёнігсбэргу чужы, як я, ня меў нават з кім разьвітацца... Мы прасядзелі зь ім усю ноч абняўшыся і абое плакалі. Ён казаў мне самыя пяшчотныя, самыя цёплыя словы — мне такія яшчэ і не даводзілася чуць нават! — хоць і бачыў мяне ўпершыню. Між іншага, у нас зь ім нават нічога не было — мы зь ім толькі абдымаліся і плакалі. Але магло б і быць... Вось Вам тэма для апавяданьня! Горкі абавязкова напісаў бы аб гэтым...