КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Мікола Нікан у 1970 г. наведаўу Парыжы Абрамчыкаў, калі прэзыдэнт яшчэ быў пры жыцьці. У лісьце з датай 15.07.1970 Нікан пісаў мне з Аўстраліі: „Шкадую, што не наіграў гутаркі з сп. Прэз. Абрамчыкам — як быў у іх у Парыжы. Шматлікіх рэчаў можна шкадаваць. Але й так гэта нічога ня дасьць. Цікава, што з архівам яшчэ не палагоджана. А мы думалі — што ўжо ёсьць на сваім мейсцы. Як а. Смаршчок будзе ў Абрамчыкаў — пэўна Ніна перакажа яму.А. Гарошку з Лашуком — не давярала". „Недавер" да Гарошкі й Лашука сп-ня Ніна Абрамчык выкарыстоўвала, баржджэй за ўсё, як апраўданьне нехаці перадаваць у іншыя рукі чаго б там ні было з бээнэраўскай спадчыны. Сваё падозраньне ў гэтым я выказаўулісьце да а. Гарошкі (13.07.1970): „Шкада, што справа з архівамі камплікуецца. Баюся, што гэта адно пачатак камплікацыяў. Казаў мне д-р В. Жук (тэлефанічна) сяньня, што дастаў ад cn-ні Абрамчык напісаны на машынцы й ёю падпісаны ,.Тастамэнт“ейнага мужа ў справе старшынства Рады й інш. справаў (даслоўнага тэксту ня ведаю). Гэта таксама выглядае на пачатак нейкае камплікацыі..." Справа перадачы архіву зацягнулася, але заставалася на парадку дня побач з пытаньнем грашовай дапамогі на адукацыю сына Абрамчыкаў Альгерда (якому тады было ці не 17 гадоў). У сьнежні 1971 г. ад імя прэзыдыюму й сакратарыяту Рады БНР, з подпісам сакратара Рады БНР Антона Шукелойця, быў высланы ліст сп-ні Ніне Абрамчык аб пастанове „прызнаць Альгерду Абрамчыку стыпэндыю на здабыцьцё асьветы згодна зь ягонымі жаданьнямі й здольнасьцямі да навукі“. Пры гэтым ставілася ўмова: „пераданьне архіву Рады БНРяе праўнаму ўласьніку — Радзе БНР“. У лісьце было сказана: „Калі Вы згодны на такое заладжаньне справы, просім скантактавацца на працягу аднаго месяца, у часе ад 15 студзеня да і5лютага 1972 г., са старшынёю Камісіі па пераняцьцю архіву Рады БНР а. Аўгенам Смаршчком. Архіў можа быць пераняты ад Вас а. Аўгенам Смаршчком у прысутнасьці ятчэ аднаго сябры Камісіі з адпаведным запратаколаваньнем перадачы". Копія ліста была высланая а. Смаршчку. Ніякага адказу ад сп-ні Абрамчык Сакратарыят Рады БНР, аднак, не дачакаўся. He было вестак аб нейкім руху ў гэтай справе й ад а. Аўгена. Да перадачы архіву так і не дайшло. Такім чынам, па сёньняшні дзень застаюцца адкрытымі пытаньні: 1. Што магло быць у „чамаданах", якія Мікола Абрамчык прывёз з Прагі праз Бэрлін у Францыю? 2. Чаму сп-ня Ніна Абрамчык адмовілася перадаць архіў Радзе БНР? 3. Чаму не зрабіў гэта Абрамчыкаў сын Альгерд пасьля сьмерці маці ў 2002 годзе? На ўсе тры пытаньні можна адказваць (пакуль што) толькі здогадамі. 1. Некаторыя архіўныя рэчы, адкладзеныя для вывазу з Прагі, назвала ў сваёй „Споведзі" Ларыса Геніюш (гл. вышэй). Хоць самага галоўнага з дакумэнтаў — Трэцяй Устаўной граматы — у архіве, як адзначыла Геніюш, не было. Была дзяржаўная пячаць, быў пашпарт Пётры Крэчэўскага. Што там яшчэ магло быць? Пратаколы? Мэмарандумы? Дамовы? Лісты? Абазнанасьць з гісторыяй Рады й урадаў БНР не падказвае вялікіх архівальных скарбаў, хоць усё, што захавалася, мае сваю бясспрэчную каштоўнасьць. Пэўнае сьвятло на зьмест таямнічых „чамаданаў" (пра якія было шмат прыватных гаворак за часамі прэзыдэнта Абрамчыка, але безь ніякай канкрэтнай веды) кідаюць дакумэнты, якія ён прывёз мнеўсярэдзіне 1960-х гт. (гл. ніжэй). Калі гэтыя дакумэнты мелі быць самымі важнымі а гэта тое, чаго я прасіў, — дык можна меркаваць, што не было там ані вялікіх таямніцаў, ані сэнсацыяў. Таму ня страціў свае актуальнасьці сумнеў Ларысы Геніюш адносна перавозу Абрамчыкам „чамаданаў" праз Бэрлін у Францыю: „Я й да сяньня ня ведаю, як яму й ці яму гэтпа ўдалося". 2. Сваім характарам сп-ня Ніна Абрамчык была асоба складаная, эмацыйная. Я зь ёй сустракаўся некалькі разоўу 1950-х гг., быўу іхным доме, гаварыў на розныя тэмы, у тым ліку пра сямейныя справы. Матэрыяльна Абрамчыкі меліся вельмі слаба, жылі спачаткуўбарачным будынку, доўга й зь цяжкасьцямі будаваліся сваімі сіламі, бо грошай не было. I пры ўсім гэтым муж, з сваім слабым здароўем, быў вечнаў разьездах, заняты грамадзкімі й палітычнымі праблемамі. Віну зажыцьцёвыя складанасьці сп-ня Ніна ўскладала на „няўдзячнае грамадзтва", якому прэзыдэнт Абрамчык сябе ахвяраваў ды якое бязьлітасна разрывала на кавалкі ейнага „Міколку“, як яна любоўна называла мужа. Гэты жаль-боль стаўся з часам ейнай самай глыбокай ранай. I калі „няўдзячнае грамадзтва" заявіла пра сваё права на архіў, што сымбалізаваў мужавы пакуты, яна адмовілася аддаць яго ў „чужыя" рукі. 3. Сын Альгерд у вельмі раньнім веку выяўляў і розум, і сталасьць. А таксама беларускі патрыятызм. Яшчэ хлопчыкам на пытаньне „Хто ты?“ ўпэўнена адказваў: ,Д — грамадзянін Беларускай Народнай Рэспублікі". Альгердава раньняя сталасьць была вынікам частай бацькавай адсутнасьці. Змалку сын прывык апекавацца мамай, і наадварот — сынавы погляды фармаваліся пад маміным вострым адчуваньнем жалю на „няўдзячнае грамадзтва". Маці, можна думаць, пакінула сыну „ў спадчыну“ сваю глыбокую крыўду на „вінаватых" за раньні адыход з жыцьця ягонага бацькі, у тым ліку фобію на спадкаемцаў-радных, якія „не заслужылі“ на перадачу ім бацькавага скарбу. Тым часам з усяго зьместу тае „пары чамаданаў", пра якія згадала Ларыса Геніюш у „Споведзі", застаецца да азнаямленьня й роздуму невялікая колькасьць дакумэнтаў з „Архіву БНР“, перададзеных мне прэзыдэнтам Абрамчыкам недзе ў сярэдзіне 1960-х гг. Ніжэй усе яны перапісаныя або апісаныя (з захаваньнем правапісных асаблівасьцяў, у тым ліку відавочных памылак). Арыгіналы перададзеныя ў кастрычніку 2008 г. у Архіў Рады БНР у Нью-Ёрку. Дакумэнт 1 На вокладцы з звычайнай паперы ў левым верхнім кутку нумар справы: I—67. Там жа размашыстым почыркам ад рукі: „Народному Комйсарю НннострДзел РСФСР“. Папера моцна пажаўцелая. Фармат 29 'Д х 23 цм. Паміж вокладкамі й разам зь імі сашчэпленыя пяць тонкіх аркушаў машынапіснага расейскамоўнага друку на адным баку аркуша. На апошнім лісьце — два ўласнаручныя подпісы чарнілам В. Захаркі, аўтара тэксту. 7 Дарэчы, напісаныя рукой нумары справы, якія стаяць на адзінаццаці сшытках (1-6,1-20,1-22,1-28,1-29,1-ЗО, I-31,1-32,1-33.1-40,1-50), і рукапісныя загалоўкі (напісаныя ці не самым Васілём Захаркам) падказваюць, што Архіў БНР быў у нейкай ступені ўпарадкаваны, хутчэй за ўсё самім Захаркам. БЕЛОРУСКАЯ Народная Рэспубліка НАДЗВЫЧАЙНАЯ Дыплематычная місыя у Маскве. 20 августа 1920 г. № 9 Ко п і я Народному Комнссару Нностранных Дел Росснйской Соцналнстаческой Федератавной Советской Республнкн. Предварнтельные переговоры представнтелей Правнтельства Белорусской Народной Республнкн н представнтелей соцналнстнческнх партпй с представнтелямн правнтельства Росснйской Соцналнстаческой Федератнвной Республіікн прнвелн к согласню Росснйского Правнтельства начать офнцнальные переговорн, с Правнтельством Белорусской Народной Республнкн. На этом основанпн Правнтельством Белорусской Народной Республнкн была назначена в Москву, для офнцнальных переговоров, с Росснйскнм Советскнм Правнтельством, Чрезвычайная Дііпломатнческая Мнссня под монм председательством. Отправнвшнсь через Ревель в Москву, в Ревеле я явнлся к Председателю Росснйской Советской Мнссьш [так!] тов. Гуковскому, которому пред’ьявнл, в прнсутствнн Секретаря Мнсснн тов. Довтяна, данные мне монм правнтельством полномочня н просмл яго дать мне пропуск в Москву. Тов. Гуковскнй заявмл, что разрешенне на мой проезд в Москву будет нм нспрошено от Народного Комнссара Нностранных Дел, тов. Чнчернна, до получення котораго проснл меня подождать в Ревеле. Неполучая упомянутаго разрешення в теченне двух недель я заявнл Ревельской Сов. Мнсснн, что дальше ожцдать я не могу н по этому возвраіцаюсь обратао в Рнгу, но здесь полнтнческнй комнссар Мнсснн, тов. Г а й [так!] заявмл мне, в прясутствпн тов. Черепука, что по нмеюоднмся у него сведенням, Росснйское Сав. Правнтельство очень н очень хочетвестн офнцнальные переговорн софнцнальнымн представнтелямн Правнтельства Белорусской Народной Республнкн н по этому он очень проснт меня подождать еіце пару дней, а за это время он пошлет тов. Чнчернну еіце одну телеграмму н глубоко уверен, что разрешенне на мой вгезд будет получено в самом непродолжнтельном временн. Действнтельно через два дня тов. Гай сообіцнл мне, что разрешенне получено н я могу ехать, как офнцнальное лнцо, которому гарантнруется полная непрнкосновенность, о чем н было выдано мне соответствуюіцее удостоверенне. 3 нюля я прнбыл в Москву, где до 17 нюля добнвался прнема меня Компссаром Нностранных Дел нлн его Заместнтелем. Ответ на это был однн н тот же „Зайднте завтра, пока Заместмтель Комнссара йностранных Дел, тов. Карахан чрезвычайно занят деламн III ннтернацнонала н другнмн чрезвычайно важнымн вопросамн". Продолжнтельность временн н уклончнвые ответы прнвелн меня к выводу, что вступать co мною в переговорн не желают. В внду этого 17-го нюля я обратнлся с спросьбой к Секретарю Комнссарната т. Матвееву, чтобы он доложнл Заместнтелю Народного Комнссара Нностранных Дел, тов. Карахану, что далыпе я оставаться не могу н по этому прошу разрешення на выезд. На что тов. Матвеев заявнл мне, что моя просьба тов. Карахану доложена н что тов Карахан поручнл оказать моему отьезду всяческое содействне. После этого я был прннят Заведываюіцнм Экономнческо-Правовым Отделом Комнссарната Нностранных Дел, тов. Собаннным н его помоіцннком Пошуканнсом, которые заявнлн мне, что как Белоруссня, так н белорусскнй народ безпорно прнзнаются, но нзменнвшнеся условня не позволяют теперь вестн переговорн н по этому я могу возвраіцаться домой, но когда наступнть [так!] время переговоров, то Белорусское Правнтельство будет о том нзвеіцено через Ревельскую Советскую Мнсню. 30 нюля я получнл от Комнссарната по нносгранным Делам внзу на право выезда нз Росснн н 3 августа занял предоставленое мне место в советском днпломатнческом вагоне, для следовання в Ревель, но за 5 мннут до отхода поезда, прнехаушы [так!] на вокзал Полнтнческнй Комнссар Ревельской Сов. Мнснн, тов. Гай, заявнл мне, что Секретарь Комнссарнвта [так!], тов. Канторовнч, проснл передать мне, чтобы я задержался еіце в Москве до следуюіцаго поезда, т. е. 6 августа.