Зроднены з культурай
Выдавец: БелДІПК
Памер: 400с.
Мінск 2008
240
241
У Германіі, у Кобленцы, знаходзягща архівы Радзівілаў з Нясвіжа, якія былі привезены туды ў 1913 годзе. 3 таго часу яны ляжаць не разабраныя. Трэба наладзіць перагаворны пра-цэс для таго, каб вызначыць, што з ім рабіць далей. Па законах Германіі, ніхто не мае права перадаваць арыгіналы, аднак можна зрабіць копіі, а нам для архіва і работы гэга вельмі ка-рысна. У гэтым асабліва зацікаўлены Камітэт па архівах і спра-ваводству, Нацыянальны архіў.
Вось такая сумесная работа вядзецца грамадскай арганіза-цыяй, разам з дзяржаўнымі ўстановамі, бо грамадская аргані-зацыя без дапамогі дзяржаўных устаноў нічога не зробіць, каб пе падключыліся бібліятэчныя, архіўныя, музейныя работпікі, а таксама нашы землякі з Масквы, Санкт-Пецярбурга, якія працуіоць там, але дапамагаюць нам у пошуку каштоўнасцей.
Гутарыла Валянціна Грышкевіч 2006 г.
«2007: Год Слова Купали і Коласа»
Відаць, аб чым бы я зараз ні казаў, шаноўныя суразмоўцы, — гэта ўсе ўжо добра ведаюць. Бо краязнаўчыя маршруты па творах Якуба Коласа добра вывучаны, аб іх друкавалася і ў нашай «Краязнаўчай газеце». Звярніце ўвагу на загалоўкі надрукаваных матэрыялаў за апошні год: «На радзіме Коласа», «3 Коласам у глыб і глуш Палесся», «Малая радзіма Коласа — Пухавіччы-на», «Пінскія шляхі Якуба Коласа», «Шляхамі герояў Якуба Коласа». I гэта далёка не ўсе нублікацыі на ста-ронках газеты.
«Краязнаўчая» ставіла перад гра-мадскасцю і дзяржавай пытанні, якія, на наш погляд, павінны бьші пашы-рыць геаграфію мемарыяльных Кола-савых месцаў: аб стварэнні помніка Коласу і Купалу ў Варшаве, аб перай-менаванні дзіцячага парку імя Горкага ў Мінску ў парк «Сымона-музыкі».
Па першым з гэтых пытанняў год таму была створана грамадская камісія з прадстаўнікоў польскай і беларускай
242
243
інтэлігенцыі. Па яе прапаиовах урад Варшавы прыняў рашэн-не аб будаўніцтве помніка, вызначана месца яго размяшчэння. Але, на жаль, усё яшчэ нешта замінае хутчэйшаму выкананню гэтага рашэння.
Па другім пытанні (парк «Сымона-музыкі» ў Мінску) на мой ліст у Мінгарвыканкам я атрымаў адказ, што гэтае пытание будзе разгледжана на чарговым пасяджэнні. Зноў жа, мінуў год, а ў нас, як і ў Варшаве, усё яшчэ нешта замінае вырашэн-ню пытания перайменавання месца, пра якое вялікі прале-тарскі пісьменнік Максім Горкі ніколі нічога не чуў, а Якуб Колас там жыў і тварыў.
Колас і Купала сваімі паэтычнымі творамі, прозай, драма-тургіяй, публіцыстыкай паспрыялі фарміраванню нацыяналь-най свядомасці беларускага народа, яго імкненню да «новай зямлі» — гэта значыць, сваёй дзяржаўнасці. Яны не былі ў па-літычных партиях, не прымалі ўдзелу ў многіх грамадскіх ба-таліях пераломнага часу, але, несумненна, іхні натхнёны пісьменніцкі голас выключив шмат значыў у рэальиым сцвяр-джэнні дзяржаўнасці Беларусі.
Яны выраслі ў волатаў беларускай літаратуры і культуры, сталі клапатлівымі настаўнікамі некалькіх новых пісьменніцкіх пакаленняў, любімымі сынамі нашага народа. I сёння іхнія шматлікія творы — вышэйшы ўзровень духоўнасці, мастацкай дасканаласці неўміручага беларускага слова.
Ідучы насустрач 125-годдзю з дня нараджэиня нашых кла-сікаў, упэўнены, што мы, удзельнікі круглага стала «Коласа-знаўства на сучасным этапе», сабраўшыся ў дзень нараджэиня Якуба Коласа на яго радзіме, горача падгрымаем думку широка адзначыць юбілейную 125-ю гадавіну з дня нараджэиня пісьменнікаў. Я асабіста лічу, што гэтуіо дату трэба выкары-стаць не толькі для ўшанавання памяці і панулярызацыі іхняй творчасці, што, безумоўна, будзе зроблена аргкамітэтам і ідэа-лагічнымі міністэрствамі. Але ж мы таксама памягаем з неда-лёкага мінулага: адгучалі фанфары ў гонар песняроў у ліпені і
лістападзе — і зноў усё замоўкне да наступнага юбілею праз пяць гадоў. Зноў праз пяць гадоў аргкамітэт на высокім узроў-ні напомніць усім нам запавет, што «трэба людзьмі звацца».
Я назваў сваё слова да вас так: «2007: Год Слова Куналы і Коласа». Гэта азначае, што я хачу заклікаць міністэрствы культуры, адукацыі, інфармацыі Рэспублікі Беларусь скіраваць свае планы асноўных мерапрыемстваў на 2007 год на грунтоў-ную і глыбокапатрыятычную работу з усімі ідэалагічнымі ўста-новамі, творчымі, навучальнымі і працоўнымі калектывамі па шырокай прапагандзе Слова Купалы і Коласа.
Гэта б азначала, пгго такія традьщыйныя ўжо мерапрыем-ствы, як Дзень ведаў, Свята пісьменства і друку, іншыя, павін-ны прайсці над прыярьггэтам купалаўскай і коласаўскай твор-часці. А што? Хіба нельга скіраваць той жа «Славянскі базар», «Беларускую музычнуіо восень» ці Маладзечанскі фестываль на гэтую святую для беларускага народа справу?
Я заклікаю вас падтрымаць ініцыятыву: няхай 2007 год стане Годам Слова Купалы І Коласа!
4 лістапада 2006 г.
244
245
Дзіцячы парк імя М. Горкага ці парк «Сымона-музыкі»?
1 верасня ў 18-ы раз Дзяржаўны літаратурна-мемарыяльны музей Якуба Коласа праводзіў у дзіцячым парку імя Максіма Горкага вялікае свята для школьнікаў Мінска «Песняй вітаю я вас...» у рамках Рэспубліканскага «Дня ведаў». На свята сабраліся паэ-ты, пісьменнікі, дзеячы культуры. Было шмат дзяцей. Гучалі вершы бела-рускіх паэтаў і, найперш, — самога Коласа. Дзеты прысутным падаравалі кан-цэрт. Гучала мова Я. Коласа, наша мова.
Думка, якая нарадзілася ў час гэтага святочнага мерапрыемства, не павінна застацца са мною. Хацеў бы падзяліц-ца ёю з чытачамі і данесці яе да кіраў-нінтва Мінска.
Мінскі дзіцячы парк за апошнія гады ператварыўся ў самае прыгожае месца адпачынку дзяцей горада. Былы губернатарскі сад, Парк культуры і адпачынку імя М. Горкага стаў любімым месцам, дзе бавяць свой вольны час не толькі дзеці, але і іх бацькі, пенсія-неры.
А цяпер пра думку... Усім, хто ведае жыццёвы шлях і твор-часць Якуба Коласа, вядома, urro на тэрыторыі гэтага парку (бліжэй да вуліцы Фрунзе) стаяў дом, у якім жьгў і працаваў перад Вялікай Айчыннай вайной наш вялікі пісьменнік. Дом у першыя дні вайны згарэў падчас бамбардзіровак нямецкай авіяцыяй і пасля ўжо не аднаўляўся, бо ўрад Беларусі прыняў рашэнне пабудаваць для сям’і Якуба Коласа новы дом паблізу Акадэміі навук. Зараз у ім месціцца музей пісьменніка.
Але ж само месца, дзе стаяў дом у парку, з’яўляецца мема-рыяльным, і яно павінна быць адзначана.
Я разумею, жыхары Мінска прызвычаіліся да назвы парку, які носіць імя «вялікага пралетарскага пісьменніка», заслужа-нага ў свеце чалавека, «буравесніка» Кастрычніцкай рэвалю-цыі ў Расійскай імперыі. I пашану за гэта Максім Горкі атры-маў вялікую, у тым ліку і на Беларусі, хаця і наведаў яе толькі праездам. Сустракаў яго ў Негарэлым і Я. Колас.
Таму я ўношу прапанову для абмеркавання і рамадскасцю, органамі культуры і Мінгарвыканкамам аб перайменаванш Мінскага дзіцячага парку імя М. Горкага ў дзіцячы парк «Сы-мона-музыкі». Хачу адразу ж адказаць і на пытанне: «А што рабіць са скульптурнай выявай М. Горкага, якая знаходзіцца ў парку»? А нічога не трэба рабіць. Няхай Аляксей Максімавіч як сядзеў, так і сядзіць і спакойна пазірае на шчаслівых нашчад-каў Сымона-музыкі. Разам з тым, экскурсаводы, якія водзяць дзіцячыя экскурсіі і па парку, будуць даваць інфармацыю як пра «вялікага пралетарскага пісьменніка», так і пра «вялікага беларускага Песняра».
3 надзеяй на водгукі.
2006 г.
246
24
Проект «Несвижская Академия»
(Статья для российского журнала «Культура»)
Двенадцать лет назад стала реальностью одна из моих инициатив — создание Национального историко-культурного заповедника в старинном белорусском городе Несвиже, расположенном в 120 километрах от Минска, недалеко от дорога Москва— Минск—Брест—Варшава—Берлин.
Города, как и государства, переживают периоды возвышения и упадка, чередуются в своей ведущей роли. В самом начале формирования белорусской народности, становления государ-ственности на территории современной Беларуси городами-столицами феодальных княжеств были Полоцк, Туров, Гродно, Новогрудок. 300 лет столицей Великого княжества Литовского, общего лиговско-белорусского государства, являлся г. Вильно (Вильнюс). Однако уже в XVI столетии, вместе с созданием Несвижского княжества и Радзивилловской ординации, появляется двойник этой столицы — город Несвиж. На протяжении трех
столетий Несвиж соперничал с Вильией. Роль его, как второй столицы Великого княжества Литовского, была официально признана и зафиксирована в документах: его владельцы — Ра-дзивиллы имели исключительное право на собрание и хранение в несвижском замке государственного архива — Литовской метрики.
Политическое влияние, экономическая и военная мощь Радзивилловской державы к XVIII веку достигают своего пика. Ей принадлежат десятки городов, местечек, тысячи сел, и не только по Беларуси. Экономические и культурные связи отсюда шли в Западную Европу, Россию, Литву, Украину.
Благодаря своим политическим, хозяйственным и культур-нььм контактам с окружающим миром, междунастическим бракам, Несвиж быстро превращался в классический европейский административный, торговый, культурный центр. Здесь возникает удивительный по своей художественной ценности архитектурный ансамбль. В него вошли замок, фарный костел с криптой Радзивиллов, ратуша с торговыми рядами, иезуитский коллегиум, монастырь бенедиктинок, рядовая городская застройка. Над всем этим доминировали искусно выполненные парковые ансамбли, сложная, даже для сегодняшнего исполнения, система водоемов. Исторический Несвиж — это уникальная среда обитания, созданная руками наших предков и, к великому счастью, до конца не разрушенная нашими руками.
Для тех, кто, быть может, не знаком с историей этого города и старинного рода Радзивиллов, сообщаю, что в XVIII веке в Несвиже дейсгвовал первый на белорусских землях придворный (крепостной) театр. А в него входили оперная, балетная и драматическая труппы, симфонический оркестр. Для театра и оркестра оригинальные произведения писали сами Радзивиллы. Всемирное значение имели библиотечное и архивное собрания, музейная коллекция, которыми, используя войны XVIII—XX веков, существенно пополнили свои
248
249
хранилища Россия, Польша, Литва и другие государства Западной Европы.
Для истории Беларуси Несвиж уникален еще и тем, что исторические, архитектурные, ландшафные ценности его имеют общеевропейские корни. Над их созданием трудились итальянские (Дж.М. Бернардони), немецкие, французские, австрийские архитекторы, композиторы, артисты.
КНІГІ ОНЛАЙН
