Жывёльны свет
Тэматычны слоўнік
Выдавец: Беларуская навука
Памер: 239с.
Мінск 1999
плоткі’ — Шкл. (3 нар.сл.), днянка ж. паўдн. р.(ЛП), ябразь ж. — паўдн. р. (ЛП), краснаглазка ж. — паўн.-зах.з. (ЛЛБ, Усачова), краснапёрка ж. — паўн.-зах.з. (ЛЛБ, Усачова), пласкўхаж. — Пух. (Шаталава), плашчыца ж. — Гродз. р. (Усачова), сінюха ж. паўн.р. (Усачова), клсйка ж. паўдн. р. (ЛП), плбтачка ж. — усх. з. (Мат. апыт.), плацігушка ж. — Смален. р. (Дабравольскі), язёва (краснапёра, лешчбва, карбва) плбтка ’невялікі язь (краснапёрка, лешч)’ — паўдн. р. (ЛП, ТС, ЛЛБ), кўбар м. — Гродз. р. (Усачова), аўдбтка ж. — Маг.р. (Усачова).
Назвы па часе нерасту: бярбзаўка ж. паўдн.р. (ЛП), альхбўка ж. паўдн.-усх. з. (Жукаў).
Пячкур
Невялікая рыба з верацёнападобным целам, пакрытым буйной луской, з бурай спінкай і жаўтавата-серабрыстымі бакамі з папярочнымі плямамі, з вусікамі па баках рота, жыве ў рэках і азёрах, трымаючыся на пясчаным дне.
пячкўр м., пяшкўр м., пяскўр м., пяскар м. — агульн. (ЛАБНГ, ДСБ, ЛП, 3 нар.сл., Янкоўскі), пяхтўр м. — Чэрык. (Мат. Маг.), келб м., кялбўн м., кялбўх м., кялба ж. зборн. — паўн.-зах.з., Гродз.р. (СПЗБ, СЦБ, НЛ, Сцяцко, Сцяшковіч, Ныхун, Жукаў), коўб м., кбўбік м., кбблік м., каўбўн м., кдўбель м., скдблік м. — паўдн.р. (СПЗБ, НЛ, ТС), курмсль м., крумсль м. — паўн. р.(ЛАБНГ, СПЗБ, СЦБ, НС, 3 нар.сл., Каспяровіч, Жукаў, Усачова), шарак м. Лаг. (СПЗБ), чвырак м. — Капат. (СПЗБ), сікёркаж. — Астр. (СПЗБ), кручбк м. — Гродз. (Цыхун), васказбб м. — Лоеў. (Янкова), пескавбд м. — Жытк. (Палессе), гнілапўзь м. — Жтоб. (ЖС), піскіжм. — усх.-маг. р. (Насовіч, Мат. апыт.), дудбрга ж., стаўпёц м. — паўдн. р. (Жукаў), поўхм. — паўдн. р.(ЛП), сбпурха ж., сбпуха ж., снбпурха ж. паўдн. р. (Палессе).
Рак
Беспазваночная, пакрытая панцырам прэснаводная жывёліна з вялікімі клюшнямі каля галавы і мускулістым хвастом, які звычайна называецца шыйкай, жыве ў норах, карчах, на дне, пад камянямі.
рак м. — агульн. (СПЗБ, ТС, Мат. апыт.), арак м. — Пол, (Мат. апыт.), рачанёц м. фальк. — Карм. (НЛГ), сель м. метаф. — Браг. (Шаталава).
Рапушка
Невялікая рыба з выцягнутым, сціснутым з бакоў целам, шэравата-блакітнай спінкай, белаватымі бакамі, плаўнікамі і хвастом, якая водзіцца ў некаторых азёрах Беларусі.
сялява ж., сяляўка ж. — паўн.-зах.з., а таксама Латгал. р. (СПЗБ, Насовіч), сільва ж. — Вш. (СПЗБ), сіньга ж. — Беластоц. р. (СПЗБ), рыпус — мясц. (Жукаў).
Рыбец
Рыба з умерана падоўжаным целам, шэра-блакітнай спіной, светлымі бакамі і жаўтаватымі плаўнікамі, пакрыта буйной шчыльнай луской, водзіцца пераважна ў рэках Балтыйскага басейна.
цырта ж., цытра ж. — паўн.-зах.з. (Жукаў, Усачова, Мат. апыт.), падуства ж., падўст м. — паўн. р. (Жукаў, Усачова), сіга ж., сіга салбвая — мясц. (Жукаў), рыбёц м. — Маг. р. (Жукаў), малінаўка ж. ’рыбец, які нерастуе ў час цвіцення маліны’ — паўн.р. (Усачова).
Сліжык
Галец, невялічкая з крутлым целам рыба з тонкай скурай без лускі, жаўтавата-шэрага або сінявата-шэрага колеру з мноствам больш цёмных плямак па баках і на светлых плаўніках, жыве ў чыстых крынічных рачулках, трымаючыся на дне ў зарасцях водных раслін.
сліжык м., сліж м., сліжўк м. — агульн. (ЛАБНГ, СПЗБ, НЛ, Мат.Гом., Бялькевіч), курмёль м. — паўн. р.( ЛАБНГ, Усачова), рбпуха ж. — Стол., Жытк. (ЛАБНГ, ЛС), снопар м. Стол. (ЛАБНГ),^а/?ўшхаж. Саліг. (Н. сл-сць), галёнь м. Мін. (Мат. апыт.),лягёньм. Мсцісл. (ЛАБНГ), піскўн м. — паўн. р.(ЛАБНГ), піскіж м. — Мсцісл., Чав., Хоц. (ЛАБНГ), кялбан м. Мсцісл. (ЛАБНГ), кялбач м. Лёзн. (ЛАБНГ).
Сняток
Дробная рыбка з верацёнападобным целам, бураватазялёнай спіной, серабрыстай паласой па баках, бясколернымі плаўнікамі, вялікім ротам, жыве ў некаторых азёрах Балтыйскага басейна.
стьтка ж. — паўн.р. (Насовіч), стьтка ж., устынка ж. — мясц. (Жукаў).
Com
Вялікая драпежная рыба з зусім цёмным або цёмным жаўтавата-зялёным колерам скуры без лускі, вялікай прыплюснутай галавой з шырокім ротам з вусамі па баках, маленькімі вачамі, жыве ў рэках і азёрах.
сом м., сбмік м. памянш., самдк. м. памянш. агульн. (СПЗБ, 3 нар.сл., Мат. апыт.).
Стронга
Вельмі жвавая рыба са зграбным, падобным да тарпеды целам з чырвонымі і чорнымі крапінамі на скуры, водзіцца ў чыстых крынічных рачулках.
фарЗль ж. — агульн. (Мат. апыт.), стронгм., стронк м. — паўн.-зах.з. (СПЗБ, Мат. апыт.), пстрбнга ж., пястрўшка ж. — мясц. (Жукаў).
Судак
Драпежная рыба з падоўжаным целам, доўгім рылам, зеленавата-шэрай спіной, белым брухам, папярочнымі цёмна-бурымі палосамі па баках, шчыльнай луской, бледна-жоўтымі плаўнікамі, жыве на дне ў рэках і азёрах.
судак м. агульн. (СПЗБ, 3 нар.сл., Мат. апыт.), кругляк м. — мясц. (Насовіч).
Уюн
Невялікая рухавая рыба з падоўжаным целам з буражоўтай скурай з трыма цёмнымі палоскамі па баках, пакрытая дробнай луской, з вусікамі над ротам, жыве ў травяністых вадаёмах са стаячай вадой і ілістым дном.
уідн (вуюн, ваюн, віюн, в’юн, юн, юнь) м. — агульн. (ЛАБНГ, СПЗБ, СЦБ, 3 нар.сл., Бялькевіч, Растаргуеў), вілюн м. Калінк. (ЛАБНГ), піскўн м. паўн. р. (ЛАБНГ, СПЗБ, НС, 3 нар.сл., Усачова), піскўр м. Гродз., Маст., Шчуч., Воран. (ЛАБНГ, СПЗБ), піскўж м., піскіж м. Круп., Мсцісл. (ЛАБНГ, Насовіч), пішчаль м. — Докш., Віл. (ЛАБНГ), сліж м., слі'жык м. Гродз., Смарг., Віл., Мядз., Маладз. (ЛАБНГ, Цыхун), кроўжм. — Віл. (ЛАБНГ), громш м. — Смарг. (СПЗБ), багнік м. — мясц. (Насовіч).
Харыус
Невялікая рыба з яркім залацістым бліскучым целам з рэдкімі цёмнымі плямкамі, высокім стракатым спінным плаўніком, чырвонымі і фіялетавымі бакавымі плаўнікамі, жыве ў чыстых хуткаплынных рэках басейна Нёмана.
ліпёнь м. — паўн.-зах.з. (СПЗБ, СЦБ), хар’юз м., ліпёнь м., ліпёня ж. -мясц. (Жукаў), тапарэц — паўн.-зах.з. (Жукаў).
Чахонь
Рыба з выцягнутым вузкім целам, пакрытым серабрыстай дробнай луской, з прамой спіной і выпуклым брушкам, з накіраваным уверх ротам, жыве ў рэчках басейна Дняпра.
чахбня ж., чахднь ж. — Бых., Лоеў., Нараўл., Лельч. (ЛАБНГ, 3 нар. сл., Янкова), чбшка ж. мясц. (ЭПБ, Насовіч), шабляж., казаж, сялёдка ж. — мясц. (ЭПБ, Жукаў).
Шчупак
Драпежная рыба з доўгім выцягнутым тулавам шэразялёнага або бурага колеру ў плямах, з вялікай сплюснутай галавой, з шырокай зубастай пашчай, жыве ў рэках і азёрах.
шчупак м. агульн., але пераважна паўн.-зах.з. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, 3 нар.сл., Каспяровіч, Шатэрнік, Бялькевіч, Тарнацкі), шчупака ж. — Лаг. (АЛА), шчўка ж. — агульн., але пераважна ўсх. з. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, 3 нар.сл., Тарнацкі), кажўшак м., кажўшка ж., кажўхна н. павеліч., кажўшша н. павеліч. — Лельч., Жытк., Стол. (АЛА, ТС, НЛ, ЛП, 3 нар. сл., Н. сл-сць), барак м. ’вялікі шчупак’ Жытк. (ТС), падднак м. ’донны шчупак’ Чэрв. (СЦБ),
жабяк м. ’кароткі тоўсты шчупак’ — паўн.-зах.з. (СПЗБ), крыжняк м. ’буйны шчупак’ — Дзятл. (ЖС), жабнік м. ’доўгі і тонкі шчупак’ — Дзятл. (ЖС); невялікі шчупак: жарлюк м. — Жытк. (ТС), жаглак м. Светлагор. (Мат. Гом.), жагаўка ж. Нараўл. (3 нар.сл., Мат. Гом.), зеляпак м. Жытк. (ТС), лабач м., лабдк м. Стол. (ТС), сіняўка ж. Дзятл., Гл., Лун., Жытк., Лельч., Хойн. (ТС, Мат.Гом., Сцяшковіч, Янкоўскі, Тарнацкі), сіняпбрац м. — Стол. (ТС), сінчўк м. Петр. (Мат. Гом.), сінюк м. — Стаўб. (СЦБ), галах м. — Стол. (ТС), штынёц м. — Карэл. (ЖС), спіцўн м. — Жытк. (ТС).
Самка: шчўка ж. — агульн. (ЛАБНГ), кажўшка ж. — Жытк. (ТС).
Назвы па часе нерасту: марцбўка ж. — Пол. (3 нар.сл.), апрэлеўка ж. — Пол. (3 нар.сл.).
Шчыпоўка
Невялікая рыбка, вельмі падобная да сліжыка, з такой жа афарбоўкай скуры, не пакрытай луской, жыве ў чыстых рачулках у зарасніках водарасцяў на дне.
сёкаўка ж. — Карэл. (3 нар.сл.), сёчка ж. — Жытк. (ТС), кўська ж. — Стол. (ТС), сякушка ж., кусачка ж., сікалкаж., тдчка ж., каза ж. — мясц. (Жукаў).
Язь
Рыба, падобная да галаўня, але з больш шырокім целам, невялікай галавой, малінавымі брушнымі плаўнікамі, з цемнавата-залацістай луской на баках, жыве ў буйных рэках.
язь м., язік м. памянш., язёк м. памянш. — агульн. (СПЗБ, ЛП, Каспяровіч, Дабравольскі, Усачова, Мат. апыт.), язюк м., язючбк м. памянш., язючка ж. памянш. — паўдн. р. (СПЗБ, ЛП, 3 нар.сл.), яз м. Брасл., Астр. (СПЗБ), пад’языч (пад'язіч) м. Дзятл., Саліг., Лельч. (НЛ, НС), пад’язік м. Мядз., Пух., Нараўл. (СЦБ, ЛП, 3 нар. сл.), вязь м., бялізна ж., пад'язік м. мясц. (Жукаў, ЭПБ).
Ялец
Невялікая рыба з прагоністым целам, сціснутым з бакоў і пакрытым серабрыстай луской з блакітным адцен-
нем, з шэравата-жаўтаватымі плаўнікамі, жыве пераважна ў рэчках, у мясцінах з чыстым цвёрдым дном, а таксама ў чыстых азёрах.
ялёц м. агульн. (СПЗБ, Каспяровіч), ялац м. — Іўеў., Гродз. (Мат. Гродз., Цыхун), стаўпёц (стаўбёц) м. — паўдн. р. (ЛП, Н. сл-сць), стдўбік м. — Нараўл. (3 нар.сл.), ляльчўг м. — Хойн. (Мат.Гом.), ялец м., яльчык м., клянёк м.., стаўпёц м. — мясц. (Жукаў).
1.5. НАСЯКОМЫЯ I НІЖЭЙШЫЯ
Авадзень
Двухкрылае насякомае, лічынкі якога паразітуюць у целе жывёлы.
авадзёнь м. — паўн.-зах.з., цэнтр. з. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ), авадзён м. — Капыл., Слон., Навагр., Клім., Свісл., Крыч. (АЛА, ЛАБНГ, Н. сл-сць, Бялькевіч, Шаталава), абадзёнь м. — Маладз., Пін., Стаўб. (АЛА, ЛАБНГ), абадзён м. — Зэльв. (АЛА), валадзён м. Гродз.р. (СПЗБ, 3 нар. сл.), вадзёнь м. — віц.-маг. г. (ЛАБНГ, АЛА, Бялькевіч, Яўсееў, Насовіч), вбвудзень м. — Карэл. (АЛА, Шаталава), авад м. Старадарож., Саліг., Гл., усх.-пал.р., паўдн. р., Мёр., Паст. (АЛА, ЛАБНГ, НС, 3 нар. сл., Янкоўскі), гавад м. Пін. (Шаталава), гіль м. — Гродз.р. (АЛА, СПЗБ, Мат. мін.-мал., Шаталава, Цыхун), бонк м. — Воран. (СПЗБ, АЛА, Шаталава), бонка ж. — Гродз.р. (Сцяшковіч), бомк м.— Свісл. (Цыхун),бо.мкд ж. — Іўеў. (Сцяшковіч), бамчак м. — Іўеў. (Сцяшковіч), жужак м. — Чэрв.(СПЗБ), здрок м. Пух., Старадарож., Лях., Ганц., Верхнядзв., Уздз. (СПЗБ, СЦБ, НС, Шаталава), здрык м. Рэч. (НС), здрак м. — Браг. (АЛА), строк м. Карэл., Кір., Пін., Шчуч. (ЛАБНГ, НС, Н. сл-сць, Цыхун), гез м. — Беластоц. р. (СПЗБ), гедз м. — Маз. (3 нар. сл.), гелаз м., гілёз м. — Гродз. р. (Цыхун), зык м. Віл., Лаг., Чэрв., Жлоб. (СПЗБ, Мат. Гом.), зыг м. — Валож. (СЦБ), зыкаўка ж. мясц. (Насовіч), кзык м. мясц. (Насовіч), дрык м. Чэрык. (Бялькевіч), кручдк м. Воран., Шчуч., Смарг., Паст. (СПЗБ), бірзгела ж. — паўн.-зах.з. (СПЗБ), брызгаўкі мн. — Верхнядзв. (СПЗБ), дундарьі мн. — паўн.-зах. з. (СПЗБ), авадзьён. зборн. — Капыл., Ганц. (СПЗБ, 3 нар.сл.), говыддзен. зборн. — Драг. (ЛП), аваднёчаж зборн. — Гом. (НЛГ).
КНІГІ ОНЛАЙН
