Жывёльны свет
Тэматычны слоўнік
Выдавец: Беларуская навука
Памер: 239с.
Мінск 1999
Страказа
Драпежнае насякомае з доўгім брушкам і дзвюма парамі празрыстых сеткавых крылаў.
страказа ж. агульн. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, Бялькевіч), стрэлка ж. паўн. р., паўн.-зах.з., Леп., Барыс.,Чашн., Круп., Тал., Бял., Лёзн., Бых., Par., Бабр. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, Сл. Гродз., Каспяровіч, Шаталава), страла ж. — Брасл., Мядз. (ЛАБНГ, АЛА), стралёц м. — Астр., Віц. (ЛАБНГ, АЛА), строк м. Шчуч. (ЛАБНГ), стрьіжка ж. — Івян., Навагр., Слаўг. (АЛА, НС), бабка ж., бабачка ж. сл.-маз. г. (ЛАБНГ, АЛА, Мат. мін.-мал., Шаталава), жалёзная баба — Уздз. (ЛАБНГ), кднік м. — паўдн. р. (ЛАБНГ,
АЛА, ТС), зыкаўка ж. — Чав., Мсцісл., Смален. р. (ЛАБНГ, Бялькевіч, Дабравольскі, Мат. апыт.), зыкалка ж. Чач. (АЛА), швайка ж. — Кір., Калінк. (ЛАБНГ), шайка ж. — Лоеў. (Янкова), пшайка ж., пчайка ж. — Рэч., Браг., Светлагор. (ЛАБНГ, Мат. апыт.), чайка ж. Лоеў. (ЛАБНГ), каза ж. — Воран., Пін. (ЛАБНГ), кдзка ж. — Івац. (СПЗБ), кбзлік м. — Бяроз., Кобр. (ЛАБНГ), маскаль м. — Бых., Ветк., Слаўг. (ЛАБНГ, АЛА), сёчка ж. — Гор. (ЛАБНГ, АЛА), важка ж. — Ваўк., Лях. (ЛАБНГ, СПЗБ), бздыр м. — Чэрв. (СПЗБ), бздыкатбра ж. — Свісл. (Сцяшковіч), пстранга ж. — Ашм. (СПЗБ), дзед м. — Лельч. (ЛАБНГ), шкляр м. — Гродз. (Сцяшковіч), вадзяная кўрка — Нясв. (ЛАБНГ), лялечка ж. ’сіняя страказа’ — Жытк. (АЛА, ТС).
Тля
Дробнае насякомае шкоднік атрада раўнакрылых, якое жывіцца сокам раслін.
тля ж. — Верхнядзв. (СПЗБ), вош ж. — Мсцісл., Жытк. (ТС, Мат. апыт.).
Хрушч
Жук сямейства пласцініставусых.
хрушч м. — Віц. р., Мсцісл., Уздз., Ваўк. (Мат. Гродз., Мат. мін.-мал., Каспяровіч, Станкевіч), хрушЗль м., грушэль м. — Слон. (ЖС, Сцяшковіч), маё'вік м. — Жытк. (ТС), маёўка ж. — паўн.-зах. з. (СПЗБ), майскі жук — Смарг., Шчуч., Латгал.р. (СПЗБ, ЭПБ),маёвы жук — Паст. (СПЗБ), дубдвы жук — Ашм. (Станкевіч), лазбвы жук — Мядз. (НС), кляндвы жук — Брасл. (СПЗБ), кацярьінка ж. — Віц. р. (Каспяровіч), брангўль м. — Вілен. р, (СПЗБ), грамбўль м. Воран. (СПЗБ), грамлё мн. — Слон. (СПЗБ).
Цвыркун
Насякомае атрада прастакрылых, якое трэннем крыл утварае строкат.
цвыркўн м. Мін. р., паўн.-зах.з. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, ТС, Шатэрнік, Каспяровіч, Насовіч), цвіркўн м. Мёр., Гарад., Смарг., Круп., Барыс., Лёзн., Навагр., Нясв., Асіп. (ЛАБНГ, АЛА, Мат. Гродз., Янкоўскі), цвыргўн м. Дзярж. (ЛАБНГ), цвыркўль м. — Глыб. (ЛАБНГ, СПЗБ), цвырбк м. — Рас., Бых. (ЛАБНГ, АЛА), цваркўн м. — Рас. (ЛАБНГ),
цварчбк м. — Мядз. (СПЗБ), цыркўн м. — паўн.-усх. д., зах.-бран. р. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, Янкоўскі, Шаталава, Яўсееў), ціркўн м. — Лун. (ЛАБНГ), цыргўн м. — Бар. (АЛА), цыкўн м. — Бых. (АЛА), цыркбнік м. — Ганц. (ЛАБНГ), чвыркўн м. — Брасл. (ЛАБНГ), чвіркўн м. — Жытк. (АЛА), швыркўн м. — Гарад. (ЛАБНГ), свыркўн м. — Мёр., Гарад., Віц., Лёзн., Ашм., Чэрв., Івац., Жытк. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, Мат. мін.-мал.), свяркўн м. Іўеў. (ЛАБНГ), свіргўн м. — Валож., Іўеў., Стол. (ЛАБНГ), свяргўн м. — Брэсц., Пін. (АЛА), свярстўн м. — Брэсц. (ЛАБНГ), свярчдк м., свяршчдк м. — гродз.-бар. г., зах.-пал. г. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, Мат. мін.-мал., Шаталава), свяршбк м. — Кам., Бяроз., Драг., Стол. (ЛАБНГ, АЛА, 3 нар.сл., Н. сл-сць), сцвярчдк м. — Пін. (АЛА, Шаталава), свіршчбк м. — Івац., Пін. (АЛА), свсршчык м. — Кобр., Іван. (ЛАБНГ, СПЗБ), свіршчык м. Дзятл. (ЛАБНГ), свёршч м. — Драг. (ЛАБНГ, Насовіч), свіршч м. — Ваўк. (ЛАБНГ), свячдк м. — Брасл. (АЛА), свяркач м. Гродз. (АЛА), свіркала м. — Шум. (СПЗБ), свірбк м. — Пол. (ЛАБНГ), свяршчблак м. Драг.(АЛА), свішчўр м. — Гродз. (СПЗБ), стракбчак м. — Воран. (АЛА), свісцёлак м. — Драг. (АЛА), скрыпач м. Гродз. (Цыхун), скачдкм. — спарадычна Магр., Гом.р. (ЛАБНГ, Мат. Гом., Янкова, Яўсееў), скакўн м. — Стол., Гродз. (АЛА, ТС), сьілень м. — Лун. (ЛАБНГ), турчбк м. — Верхнядзв., Паст., Мсцісл. (АЛА, ЖНС, НС, Юрчанка), турчак м. Смарг., Валож. (АЛА), туркач м. Дзярж. (НС), тўрчык м. Маладз. (АЛА), кбнік м. спарадычна гродз.-бар. г. (ЛАБНГ, АЛА), казё'л м. Віц. (АЛА), казялбк м. Беш. (АЛА).
Чарвяк
Беспазваночны жывёльны арганізм з доўгім мяккім целам, без канечнасцей і ярка выражанай галавы.
чарвяк м. — агульн. (АЛА, СПЗБ, Мат. апыт.), дажджавік м. — Пол., Стаўб., Навагр. (АЛА), дажджаўнік м. Воран. (АЛА), дажджавы чарвяк — агульн. (АЛА), красны чарвяк ~ Мёр. (АЛА), земляны чарвяк Паст., Віл., Маг., Саліг. (АЛА, Н. сл-сць), зямлянік м. — Бераст. (Сл.Гродз.), расавік м. Гродз. (Цыхун), вадзяк м. — Дзятл. (ЖС), музяка м. — Леп. (АЛА, Мат. апыт.), гліст м. Гор., Слаўг. (АЛА, Мат. апыт.), глісняк м. Крыч. (АЛА), рабак м. спарадычна зах.з. (АЛА, СПЗБ, Мат. Гродз., Мат.Гом.), дажджавы рабак — Воран. (АЛА); дажджавы чарвяк буй-
ных памераў: бартўль м. — паўн.-зах.з., Мін.р. (СПЗБ, Сл. Гродз., 3 нар. сл., Мат. апыт.), верацёльніца ж. — Чэрв. (Шатэрнік), вьтаўзак м. — агульн. (Мат. апыт.); грыкаўкі мн. ’нейкія чэрві’ — Гродз. (СПЗБ).
Чмель
Насякомае сямейства пчаліных з тоўстым, пакрытым густымі валаскамі целам.
чмель м. — цэнтр.з. (ЛАБНГ, СПЗБ, НЛ, Шатэрнік, Каспяровіч), шмель м. цэнтр. з. (ЛАБНГ. Мат. мін.-мал., Шаталава), джмель м. — Уздз., Шчуч. (ЛАБНГ, СЦБ, Мат. мін.-мал.), шчамёль м. — паўн.-усх.д. (ЛАБНГ, НС, Мат. мін.-мал., Мат. Гом., Каспяровіч, Бялькевіч, Шаталава, Яўсееў, Насовіч, Растаргуеў), бадўн м. — Касц. (ЛАБНГ), біжджбл м. — Іўеў. (Сцяшковіч).
Шашаль
Насякомае атрада жукоў, лічынкі якога псуюць вырабы са скуры, точаць дрэва і пад.
шашаль м. — агульн. (СПЗБ, ТС, Мат. Гродз., Мат. апыт.), шашань м. Люб. (СПЗБ), шашўн м. — Петр. (Шаталава), шыцюк м. — Лід. (Сцяшковіч), чыльчак м. — Люб., Жытк. (ТС, ЖС), шьільгіна ж. — Стол. (ТС), шшьнега м. — Стол. (ТС), шыльнік, шыльняк м. — Жытк. (ТС), шыльпак м., шыльчак м. — Стол. (ТС), швед м. — Чэрв., Касц. (Мат. Mar., Каспяровіч).
Шчыпак (жук)
шчыпак м. — Стол. (ТС).
Шыцік
Маленькі рачны чарвячок, які жыве ў рухомым домікутрубачцы з пясчынак, кавалачкаў кары, дробных ракавінак.
шыцік м. Паст., Лаг., Лоеў., Вілен. р., Латгал. р. (СПЗБ, Мат. мін.-мал., Каспяровіч, Станкевіч, Янкова), шып м. — Іўеў. (СПЗБ), аршытка ж. — Смален. р. (Дабравольскі), ключык м. Валож. (Мат. мін.-мал.).
Шэршань
Перапончатакрылае насякомае сямейства вос, з джалам, мае жоўтую афарбоўку з чырвона-рудым адценнем.
шэршань м. — паўдн.-зах. д., зах.-пал.г. (ЛАБНГ, СПЗБ, Бялькевіч, Мат. Гродз., Янкоўскі), шаршЗнь м. — спарадычна паўн.-усх.д. (ЛАБНГ, СПЗБ, НС), шэрсцень м. — сярэд.-бел.г., усх.-маг.р. (ЛАБНГ, СПЗБ, НЛ), шарсцёнь м. — паўн.-усх.д., спарадычна Гродз., Навагр. (ЛАБНГ, СПЗБ, Мат.Гом., Бялькевіч, Сцяшковіч), шаршдн м. — Гродз.р. (ЛАБНГ, Мат.Гродз.), шарсён м. — Шчуч. (СПЗБ), шыршўль м. — Воран. (ЛАБНГ, СПЗБ), шЗранч ж. зборн. — паўн.-зах.з. (СПЗБ).
2. АГУЛЬНЫЯ НАЗВЫ НЕКАТОРЫХ ГІРАДСТАЎНІКОЎ ЖЫВЁЛЬНАГА СВЕТУ 1 ЛЕКСІКА IX ХАРАКТАРЫСТЫКІ
2.1. АГУЛЫІЫЯ НАЗВЫ
НЕКАТОРЫХ ПРАДСТАЎНІКОЎ ЖЫВЁЛЫІАГА СВЕТУ
Дзічына
Дзікія звяры і птушкі ў іх сукупнасці, мностве.
дзічьта ж. — Старадарож. (Гарэцкі, Мат. апыт.), дзічына ж. — Ашм., Брасл., Чэрв. (СПЗБ, Гарэцкі),<Ычж. — Мсцісл. (Мат. апыт.).
Драпежнік
Жывёла, якая паядае іншых жывёл.
драпёжнік м. — паўн.-зах. з. (СПЗБ), дзярўн м. — Валож. (Станкевіч).
Жывёла, свойская скаціна (каровы, авечкі)
жывёла ж., жывёліна ж. адзінк. пераважна паўдн,зах.д. (ДАБМ, АЛА, СПЗБ, Мат. Гродз., Бялькевіч, Станкевіч), жывіна ж. — Гродз., зах.-пал.г. (ДАБМ, АЛА, Мат. Гродз., ЖС, Сцяшковіч, Шаталава, Тарнацкі), жываціна ж. — Гарад., Кобр. (АЛА), скаціна ж., скацініна ж. адзінк. — агульн. (ДАБМ), скот м. — агульн., пераважна ўсх. з. (ДАБМ), худбба ж., худдбіна ж. адзінк. — паўдн.-усх. з., зах.-пал. г. (ДАБМ, Тарнацкі), тавар м., таварына ж. адзінк. паўдн.-усх.з. (ДАБМ, АЛА, ТС, 3 нар.сл., Мат. Гом., Янкоўскі, Шаталава, Тарнацкі), таварац м. — Лельч. (НЛГ), гавяда (гаўяда) н. Старадарож., Люб., Слуц., Лун., Жытк., Краснап. (ДАБМ, АЛА, СПЗБ, СЦБ, 3 нар.сл., Тарнацкі), гбўе н. Петр. (3 нар.сл.), гаўя н. Слуц. (ДАБМ), быдла н., быдліна ж. адзінк. паўн.-зах.з. (ДАБМ, АЛА, СПЗБ, Тарнацкі), набытак м. Маст., Свісл., Карэл. (АЛА, Сцяшковіч), стычына ж. — Мёр. (АЛА).
Адна жывёліна: шарсціна ж. экспр. Лёзн., Слаўг., Стол. (ДАБМ, АЛА, ТС), хасціна ж. ’пражэрлівая жывёліна’ Саліг. (Н. сл-сць), ваўкарэзіна ж., ваўкбвіна ж. ’парваная ваўкамі жывёліна’ — спарадычна агульн. (Мат. апыт.), здыхала н. эмац., здыхля ж. эмац., здыхляціна ж. эмац. ’слабая або худая жывёліна’ спарадычна агульн. (Мат. апыт.), скрап м. ’худая, запушчаная жывёліна’ — Гродз. (ЖНС), хабэта ж. ’старая жывёліна’ Ваўк. (Сл.Гродз.), вёдамнік м. ’жывёла вядомай пароды’ Мсцісл. (Юрчанка).
Жывёліна мінулагодняга прыплоду: лёташак м. — Рэч., Гом., Чач., Мсцісл. (Мат. Гом., Юрчанка, Насовіч), пярэзімак м. агульн. (СПЗБ, 3 нар.сл., Янкоўскі, Шаталава), перазімбвак м. — Барыс. (СПЗБ), гадун м. — Астр. , Старадарож., Чэрв. (СПЗБ), гадунёц м. Пух. (СПЗБ), вьтустак м. Гл., Нараўл. (3 нар.сл., Янкоўскі), гадавік м. Мсцісл., зах.-бран. р. (Юрчанка, Растаргуеў).
Жывёліна гэтага году: сёлетак м. — Мядз., Мсцісл. (НС, Юрчанка, Насовіч), сёлеташак м. усх.-маг. р. (Насовіч), сёлетка ж. — усх.-маг. р. (Насовіч), сігалётка ж. і м. Ушацк. (НЛ), пералётак м. Гл., усх.-маг. р. (Янкоўскі, Бялькевіч), лётавік м. ’прыведзеная летам’ — Мсцісл. (Юрчанка ), вясняк м. ’прыведзеная ўвесну’ — усх.-пал. р (ЖС), асянчўк м. ’прыведзеная ўвосень’ — Касц., Клецк. (НЛ, Янкоўскі).
Жывёліна двухгадовага ўзросту: двухлётак м. Гродз. (Сл. Гродз.), другак м. — паўн. р. (Каспяровіч).
Жывёліна трох год: трацяк м. — Віл., Гродз., Стол., Жытк., Петр., Лельч., паўн. р., зах.-бран. р. (ТС, 3 нар.сл., Каспяровіч, Растаргуеў), трацязімак м. — Ваўк., Вілен. р. (СПЗБ, Мат. Гродз.).
Маладая жывёла (у сукупнасці): маладняк м. агульн. (АЛА, Насовіч).
Звер
Дзікая, звычайна драпежная жывёла.
звер м. агульн. (АЛА, СПЗБ, Мат. апыт.), звярдк м. памянш. — агульн. (Мат. апыт.).
Вялікі звер: звярўга м. і ж. экспр. — агульн. (СПЗБ, Мат. апыт.), звярына м. і ж. — паўн.-зах.з. (СПЗБ), звярына м. і ж. — агульн. (Мат. апыт.).
Сукупнасць звяроў: звяр'ё н. зборн. агульн. (АЛА, Насовіч, Мат. апыт.), звёратва н. зборн. паўдн. р., Беластоц. р. (СПЗБ, Мат. апыт.), зверына ж. зборн. зах.-пал. г. (АЛА, Мат. апыт.), звяракаж. зборн. Карэл. (Сцяшковіч).
КНІГІ ОНЛАЙН
