Жывёльны свет
Тэматычны слоўнік
Выдавец: Беларуская навука
Памер: 239с.
Мінск 1999
Адростак новага пяра: пень м. — паўн.-усх.д. (ЛАБНГ, НС), пнюх м. — Бял., Чашн., Рас. (ЛАБНГ, Шаталава), пянюх м. — Касц. (ЛАБНГ), пянўх м. Круп., Мсцісл. (ЛАБНГ), пянчўк м. — Гарад, (ЛАБНГ), шпень м. Зэльв.,
Слон., Карм., Буда-Каш., Чач. (ЛАБНГ), асён, асцён м. усх.-пал.р., Гродз.р. (ЛАБНГ, НЛ, Сцяшковіч, Шаталава), аксцён м. — Паст., Астр., Ашм., Іўеў., Смарг., Ваўк., Шчуч. (ЛАБНГ), асцюк м. Гл., Рэч., Браг. (ЛАБНГ), асцюхм. Пін. (ЛАБНГ), асцб н. — Лельч. (ЛАБНГ), ашчўк м. Лун. (ЛАБНГ), гасцяк м. — Шчуч. (Сцяшковіч), асцянёц м. — Бых., Жлоб., Ветк., Рэч., Лоеў., Браг. (ЛАБНГ, Янкова, Шаталава), касцянёц м. — Добр., Kip., Par. (ЛАБНГ), стрэлка ж. — Лаг., Барыс., Чэрв., Бярэз., Асіп. (ЛАБНГ), пішч м. — Клецк., Лях., Івац. (ЛАБНГ), пішчык м. — Драг., Іван., Лун. (ЛАБНГ), пічый м. — Стаўб. (ЛАБНГ), адрдстак м. — Хоц. (ЛАБНГ), дудан м. — Драг., Капыл. (ЛАБНГ), дудзяк м. Кобр. (ЛАБНГ), пук м. — Брасл., Паст. (ЛАБНГ, Н. сл-сць), пупкб н. Дзярж., Уздз. (ЛАБНГ), калбдка ж. — Драг., Малар. (ЛАБНГ), дзяснд н. Бяроз., Лельч. (ЛАБНГ), сцібікля ж. — Воран. (ЛАБНГ), сціпўлька ж. — Іўеў. (Сцяшковіч), шпілька ж. — Гарад. (ЛАБНГ), шпіг м. — Бар. (ЛАБНГ), акамёлак м. — Гарад. (ЛАБНГ), мяцёлачка ж. — Гродз. (ЛАБНГ), адгбнец м. — Гом. (ЛАБНГ), палка ж. — Маз. (ЛАБНГ), кастрьіца ж. Бяроз. (ЛАБНГ), калбдачка ж. — Лід. (СПЗБ), лінёўка ж. — Драг. (ЛАБНГ), бядзюк м. Нясв. (ЛАБНГ), ражбн м. — Івац. (ЛАБНГ), пірўбка ж. Старадарож. (ЛАБНГ), стрыжань м. — Калінк. (ЛАБНГ).
Ракавіна
Вонкавае шкілетнае ўтварэнне беспазваночных жывёл у выглядзе вітой, авальнай або створкавай каробкі.
скалкаж. Мсцісл., Стол. (НЛ, Мат. апыт.), скаралюшча ж., скаралюшка ж. — Жытк., Саліг. (ТС, Мат. апыт.), скаралўшча ж. Ашм., Смарг. (СПЗБ), чарўшкаж. Стол. (ТС), жабіяы начбўкі — Чэрв. (Шатэрнік).
Скура
Верхняе покрыва цела жывёлы.
скўра ж. агульн. (Каспяровіч, Мат. апыт.), шкўра ж. агульн. (СПЗБ, ТС, Насовіч, Мат. апыт.), кбжа ж. — агульн. (СПЗБ, Мат. апыт ); скура, якую скінула змяя ў час лінькі: вьіпаўзень м. Круп. (НС), вьіпаўзінь м. Брасл., Верхнядзв. (СПЗБ, НС), выпаўзак м. Краснап., Хоц. (Бялькевіч), вьтаўзкі мн. — Паст. (СПЗБ), апдўзіны мн. Верхнядзв. (Шаталава), лініла н. — Лоеў., Люб., Калінк., Браг., Петр. (СПЗБ, Янкова, Шаталава), лінёва (леніва) н. -
Петр., Пін. (СПЗБ, Шаталава), лінька ж. Жытк. (ТС), лі'нка ж. — Стол. (ТС), лінёвішча н. — Лельч. (НЛ), ліндвішча н. Мсцісл. (Мат. апыт.), лінлішча н. Валож. (ЖС), лусбк Воран. (СПЗБ), кбруп м. — Вілен. р. (СПЗБ), шкурапёя ж. Гом. (НЛГ).
Шэрсць
Валасяное покрыва жывёл.
шэрсць ж. — агульн., за выключэннем паўн.-зах.з. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ), пбўсць ж. — паўн.-зах.з. (АЛА, ЛАБНГ, Станкевіч), пбўстка ж. — Пол. (АЛА, ЛАБНГ), пілсць (пільсць) ж. — Валож., Лаг., Воран., Вілен. р. (СПЗБ, Шаталава), кашлацінне н. эмац. Драг. (ЛП); шчацінне на назе ў каіія каля капыта: мўска ж. — Браг. (Шаталава), шчбтка ж. — Пін., Петр., Бяроз. (Шаталава); доўгая шэрсць на карку ў свінні: шчаціна ж. — Карэл., Чэрык., Краснап. (ЛАБНГ), шчэць ж. — Мсцісл., Чэрык. (ЛАБНГ), шчачынне н. — Тал. (Шаталава), хібм. — Брэсц. (ЛАБНГ), хблка ж. — Клім. (ЛАБНГ), віхбр м. Петр. (Шаталава), ірха ж. — Кам. (ЖНС), шарсцінне н. Верхнядзв. (СПЗБ).
2.5. НАЗВЫ ЧАСТАК ЦЕЛА I ОРГАНАЎ РОЗНЫХ ЖЫВЫХ ІСТОТ
Азадак
Задняя частка тулава жывёлы.
азадак м. — усх.з. (Мат. апыт., Насовіч), зад м., задбк м. — агулыі. (Мат. апыт.); у птушак: гузнб н. усх.-маг. р., а таксама Мядз., Смален. р. (Дабравольскі, Насовіч), гўзка ж. — Мсцісл. (Мат. апыт.).
Валлё
Пашыраная частка стрававода ў птушак і насякомых для назапашвання ежы.
валлё (валё, вальё, валё, вальё) н. — усх.-пал. р., паўн. р., Слуц. р. (ТС, Янкоўскі, Каспяровіч, Станкевіч), алс (альё) н. Стол., Лельч. (ЛАБНГ), вейлё н. Астр. (Мат. Гродз.), вбла н. — зах.-пал. г. (ЛАБНГ), вбле (вблле, вблье) ж. — паўдн.-усх. з., Паням. р. (ЛАБНГ, СПЗБ, СЦБ, 3 нар. сл., НС, Мат. Гродз., Мат. дыял. сл., Шаталава, Янкова), гдля
ж. — Лях. (ЛАБНГ), валляк (валяк, вальяк) м. — Мін.р. (СПЗБ, СЦБ), валюшкаж. паўн. р. (ЛАБНГ, СПЗБ, Яўсееў), вблава н. — Драг. (ЛАБНГ), вугдле (угдлье, угблё) н. Карэл., Бяроз., Бар. (ЛАБНГ), гагаўка ж. — Смарг. (Мат. Гродз.), зоб м. Мсцісл. (Бялькевіч).
Вантробы
Унутраныя органы грудной клеткі жывёлы.
вантрдбы мн. — Люб., Мсцісл. (Мат. апыт., Насовіч), антрббы мн. — Петр. (Шаталава),у/прд6ы мн. — Браг. (Шаталава), бсбехі мн., бббехі мн., бббухі мн. — Стол. (ТС, Насовіч), гілёхты мн. — Жытк. (Мат. апыт.), жываты мн. — усх.-маг. р. (Насовіч), каўбы мн. Кругл. (ЖНС), каўбухі мн. — мясц. (Станкевіч), патрахі мн. — Лун. (Шаталава), патрыхі мн. — мясц. (Станкевіч), пэтрахі мн. — Гродз. (ЖНС), пЗлях м. — Нясв. (Мат. мін.-мал.), цёльбухі мн. — Петр., Маз., Лельч. (ЖНС, 3 нар.сл., Шаталава), чарбвы мн. — Смарг. (Шаталава), чбраўкі (чарбўкі) мн. — мясц. (Насовіч), кіндзюхі мн. — мясц. (Насовіч), лантухі мн. — Маз. (Станкевіч, Мат. апыт.), падрббенькі мн. — Бяроз. (Шаталава), лягёніна ж. ’частка вантробаў’ — Мсцісл. (Юрчанка, 1993).
Вымя
Орган з малочнымі залозамі і саскамі ў млекакормячых жывёл, у якім утвараецца малако.
вымя (вўм'е, вьшне) н. — агульн. (ЛАБНГ, 3 нар. сл., Мат. мін.-мал., Бялькевіч), вьімене (вўменё) н. — Навагр., Карэл., Слон., Пруж. (СПЗБ, Шаталава), вўме н. — Навагр. (Н. сл-сць), ём'е н. — Лун., Лельч. (ЛАБНГ, Шаталава), імя н. — (іме, ім’е) — усх.-пал.р., Пін., Лун., Стол. (ЛАБНГ, Шаталава), лымя н. Гродз., Бераст., Шчуч., Маст. (ЛАБНГ, СПЗБ, Цыхун), дбйла н. сярэд.-бел. г., Стол., Петр. (ЛАБНГ, ТС, ЖС, 3 нар. сл., Н. сл-сць, Мат. Гродз., Янкоўскі, Цыхун), дбйкаж. Драг. (ЛП), суднб н. Лёзн., Чашн., Сен., Кругл. (ЛАБНГ), мдні мн. дзіц. Мсцісл. (Юрчанка, 1991).
Горла (стрававод)
Храстковая трубка, якая змяшчаецца ў пярэдняй частцы шыі і з’яўляецца пачаткам стрававода і дыхальных шляхоў.
гбрла н. — агульн. (ЛАБНГ, СПЗБ, Мат. апыт.), гарляк м. Смарг., Бярэз., Чэрв., Стаўб. (ЛАБНГ, СПЗБ), гарлянка ж. — агульн. (ЛАБНГ), гарляціна ж. — Чав. (ЛАБНГ), гардзёль м. — Ашм. (ЛАБНГ), гардзёла ж. — Кобр. (ЛАБНГ), гардзёлка ж. Шчуч. (ЛАБНГ, СПЗБ), гардзілкаж. — Малар. (ЛАБНГ), глдтка ж. — (ЛАБНГ), глытніца ж. — мясц. (Станкевіч),гль7/пваж. — Смален.р. (Дабравольскі),г/’ылш«ка ж. — мясц. (Станкевіч), ёча ж. — Глыб., Дубр., Віл., Маладз., Лаг., Валож., Чэрв., Гор., Шкл., Мсцісл., Касц., Слон., Лоеў. (ЛАБНГ, СЦБ, Янкоўскі, Станкевіч), яча ж. — Верхнядзв. (СПЗБ), ячая ж. — Чэрв. (ЛАБНГ, СПЗБ), чаравб н. Паст., Віл. (ЛАБНГ), кішка (кішка) ж. Верхнядзв., Брасл., Пол., Іўеў., Дзятл., Кам., Пруж., Кобр. (ЛАБНГ), стрававдд м. — Клім. (ЛАБНГ), пішчавбд м. — агульн. (ЛАБНГ), пішчавік м. — Par. (ЛАБНГ).
Грудзі
Пярэдняя частка тулава ад шыі да жывата.
грўдзі мн. — агульн. (Мат. апыт.); грудзі ў каня: пёрсці мн. — Верхнядзв., Мсцісл., Петр. (3 нар.сл., Шаталава, Мат. апыт.), пёрсні мн. — Саліг. (Н. сл-сць), пёрсцні мн. — Пух. (3 нар.сл.), пёрсі мн. Шчуч., Ганц., Гом. р., Беластоц. р. (СПЗБ, Мат. Гом.); пёлькі мн. ’грудная частка цела ў курэй’ — Мсцісл. (Мат. апыт.).
Губы
Рухомы край рота ў жывёл.
гўбы мн. — агульн. (Мат. апыт.), прыхі мн. — Бар., Лях., Пін. (СПЗБ).
Джала
Калючая частка органа самаабароны і нападу некаторых насякомых (пчол, вос, чмялёў і інш.), якая знаходзіцца на канцы брушка.
джала н. Паням. р., Слуц. р., Бар., Круп., Бярэз., Арш., Дубр., Шкл., Акц., Рэч., Хойн. (ЛАБНГ), джалд н. — Жаб., Кобр. (ЛАБНГ), джгала н. Чашн., Тал., Стаўб., Бял., Маг., Жлоб., Рэч., Лоеў. (ЛАБНГ, СЦБ, Яўсееў), джгадла н. — Зэльв. (АЛА, Шаталава), джыгала н. — Лоеў. (ЛАБНГ), джыгадла н. Віл., Стаўб. (СЦБ), жала н. —
агульн., за выключэннем паўн.-зах.з. і паўдн. р. (ЛАБНГ), жалд н. — паўдн.р. (ЛАБНГ, ЛП), жарлб (жэрлб) н. — зах.-пал. г. (ЛАБНГ, Шаталава), жаралб (жарэлд) н. Жытк. (АЛА), жыгала (жыгало) н. — паўн.-зах.з. (ЛАБНГ, СПЗБ, ЖС, 3 нар.сл., Шаталава, Насовіч), жыгал м. — Мёр. (НС), жыгайла н. Гродз. (АЛА), жгала н. Круп., Гор. (ЛАБНГ), жыгадла н. — паўн.-зах. з. (АЛА. СЦБ, Шаталава), жыгадлік м. — Лаг. (Мат. мін.-мал.).
Дзюба
Выцягнутыя, з рагавым пакрыццём, бяззубыя сківіцы ў птушак, прыстасаваныя для яды.
дзюбаж — сярэд.-бел.г., паўдн.-зах.д., Вілен. р. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, Насовіч), дзюба ж. — Гродз., Стол., Светлагор., Маз., Лоеў. (ЛАБНГ), дзюб м. — зах.з. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, СЦБ, Растаргуеў, Шаталава), дзёўб м. Віц. (Каспяровіч), дзёб м. — Драг. (АЛА), дзюбак м. зах.-пал. г., Смарг., Беластоц. р. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ), дзяўбак м. — Карэл., Івац., Бяроз., Драг. (АЛА, Шаталава), дзідбень м. — Івац. (ЛАБНГ), дзюбель м. Капыл. (3 нар.сл.), дзюблб н. — Чав. (ЛАБНГ), длубак м. Бяроз. (Шаталава), глюга ж., глючка ж. памянш. — Віл., Маладз., Валож., Іўеў., Лаг., Смал., Чэрв., Пух. (ЛАБНГ, АЛА, СЦБ, Станкевіч), глюма ж., глюмкаж памянш. — Валож., Смарг., Тал. (АЛА, СПЗБ, Сцяшковіч, Шаталава), клюка ж. — Бярэз. (ЛАБНГ, СПЗБ), клюнка ж. — Віл. (АЛА, СПЗБ), клюпка ж. — Паст., Віл. (АЛА), клюў м. Клім., Касц. (ЛАБНГ, АЛА, Насовіч), клёў м. — Беш. (ЛАБНГ), клюва ж. — Вілен. р. (СПЗБ), клюнка ж. ’у глушца, качкі’ Мядз. (ЛАБНГ, Станкевіч), пычка ж. экспр. Лоеў. (Янкова).
Дыяфрагма
Мышачная перагародка, якая аддзяляе грудную поласць ад брушной.
плява ж. — агульн. (ЛАБНГ), плёўка ж. агульн. (ЛАБНГ), плсўра ж. Бераст., Буда-Каш. (ЛАБНГ), пляўка ж. — Мсцісл. (Мат. апыт.), плёнка ж. — Гарад., Шум. (ЛАБНГ), перагарддка ж. — Сен., Гор., Мсцісл., Клім., Пруж., Драг., Пін. (ЛАБНГ), затвбр м. Брасл., Гарад., Беш., Леп., Сен., Лёзн. (ЛАБНГ, Каспяровіч), затвбра ж. Паст., Верхнядзв., Рас. (ЛАБНГ, Шаталава), затвбрына ж. Арш. (ЛАБНГ), затвяралы мн. — Бераст. (ЛАБНГ), пе-
рапбна ж. — Ваўк. (ЛАБНГ), перапбн м. — Івац. (ЛАБНГ), запбнаж. Паст., Астр., Ашм., Іўеў. (ЛАБНГ), запбняж. — Астр. (ЛАБНГ), папынка ж. Гарад. (ЛАБНГ), балбла ж. — Клім. (ЛАБНГ), балбнь ж. — Касц. (ЛАБНГ), блонь ж. — мясц. (Насовіч), вуздўха ж. — Докш. (ЛАБНГ), кумбра ж. — Драг. (ЛАБНГ).
Жабры
Органы дыхання рыб.
жабры мн. агульн. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, 3 нар.сл.), жэбры мн. — паўн.-зах. з., а таксама Івац., Кліч. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ), жабракі мн. Валож. (ЛАБНГ), жббрак м. Маз. (Шаталава), жбвы мн. Гродз. (АЛА), зябры мн. паўдн.-усх. з., усх.-пал. р. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, Яўсееў), зёбры мн. — Бярэз., Крыч., Пін., Жытк., Лельч., Хойн. (АЛА), зёбры мн. Маст. (АЛА), зявы мн. — Ушацк., Леп., Гродз., Навагр. (ЛАБНГ, АЛА, Цыхун), шчыбры мн. — мясц. (Насовіч), вўшы мн. — спарадычна паўн.-зах.з. (ЛАБНГ, АЛА, Шаталава), завушніцы мн. — Карэл. (АЛА), шчбкімн. — Шарк. (ЛАБНГ, АЛА), шчэлепы мн. — Плешч. (АЛА).
КНІГІ ОНЛАЙН
