100 словаў
Выдавец: Радыё Свабода
Памер: 346с.
2017
— Ці расьце ў Амэрыцы бульба?
Марат Баскін
Жуль Баст'ен-Лепаж, «Кастрычнік»
Рай на Бацькаўшчыне
Ён і яна ўпрыгожваюць дома ялінку: на прысыпаныя «сьнегам» лапкі-галінкі чапляюць адмысловыя чырванабокія яблычкі з бацькоўскага саду.
Яна: «глянь, як ірдзяцца, лепш за цацкі!»
Ён: «гэта таму, што ты рвала»
Яна: «а ты падстаўляў мне кошык»
Ён: «о, ты падавала іх... зь неба»
Яна: «а ты... за пятку мяне трымаў»
Ён: «дык гэта ж быў рай...»
Натальля Плакса
Джэймс Гатры, «У садзе»
Знакі вясны
Учора вечарам пайшоў спорны дождж. Пагрымела. Першы вясеньні гром, які я пачуў сёлета.
Сёньня раніцай я выйшаў пагуляць з сабакам у сваім паліто, у якім звычайна хаджу ўзімку. I зразумеў, што на дварэ ўжо зацёпла на паліто. Несумненна, другі выразны знак, што ўжо вясна.
Сказаў пра гэтыя знакі жонцы.
Яна пахітала галавой і паказала на наш садочак:
— А мне ўжо тры тыдні, як вясна паказвае свае знакі.
У нашым садочку цьвітуць цюльпаны, нарцысы, мышыныя гіяцынты, фіялкі, сон, стакроткі... Жонка пасадзіла і паакучвала іх тры тыдні таму.
Яна сказала мне назвы кветак — спачатку панашаму, потым па-чэску, а ўрэшце па-лацінску...
Ян Максімюк
Пасолька
Час выбіраць пасольку. Гэта слова маё антанёўскае бабулі Мані. Сьцьвярджала тым самым, што няма ў беларускай мове гуку «ф». Любіла гэтую расьлінку: не патрабавала клопату шмат, на пясочках расла. Смачная, карысная. I ўнучка любіць. Бо любуецца прадаўгаватымі белымі зярняткамі, што далікатна кладуцца на далоні, сьлізгаюць. Іх можна перасыпаць, як пацеркі.
Апошнім часам у згадкі дамешваецца самотнае. 3 аповеду Аляксея Міхайлавіча Пяткевіча часоў вайны. У іхнім мястэчку было гета. У хату прыходзіла габрэйская дзяўчынка. Апранутая прыгожа: белая кашулька з карункавым каўнерыкам, чорная спаднічка ў складачкі. I сама вельмі прыгожая. Прасіла есьці. Аднойчы мама насыпала ў мяшэчак пасолі. Тая пачала есьці сырую...
Альжбета Кеда
Дэпутат
Старшаклясьнікаўзьняліз апошніхурокаў— абтрасаць і зьбіраць яблыкі ў школьным садзе. Я адзін зь дзяжурных настаўнікаў. Ідучы «тушыць» чарговую сварку, ледзьве пасьпяваю «прытармазіць» — град жоўта-зялёных антонавак з грукатам абрушваецца на дол проста перада мной. Вучань з дрэва выбачаецца: не заўважыў.
А Кіруха — недалёкі, грубаваты бэйбус — зазначае з ухмылкай:
— От шкада, што астанавіліся! Хабы ж ішлі, Ігар Васілявіч!
Кляса падтрымлівае нахабніка сьмехам.
— Ты, Кіруха, — адказваю хлопцу, — сапраўдны дэпутат...
— Пачэму? — робіцца сур’ёзным апанэнт.
— Бо ізноў выказаўтое, чаго твае аднаклясьнікі жадалі моўчкі...
Падміргваю прысутным і працягваю шлях.
«Дэпутатам» Кіруха праходзіць да выпускнога...
Ігар Канановіч
Ян Стэн, «Школа для хлопцаў і дзяўчат»
Вы такая прыгожая!
У навуковую экспэдыцыю ўзялі мяне з дачкою. Адвячоркам дачка прыснула на маім плечуку, і мне ніяк не выпадае выйсьці разам з усімі з машыны. Урэшце прачынаецца, я хапаю фотаапарат і бягу на падворак да прыгожай кабеты за восемдзесят.
Мяне хуценька папярэджваюць:
— Фатаграфаваць нельга! Гаспадыня супраць. Яна толькі з гароду.
Вядома, ніводная гаспадыня не чакае навукоўцаў і таму амаль заўжды «з гароду».
— А вы сказалі ёй, што яна прыгожая?
— He.
А я кажу. I кабета забываецца, што «з гароду», і я фатаграфую дасхочу.
I яшчэ ніводная прыгожая кабета мне не адмовіла, бо заўжды кажу праўду і сама ў гэты час прыгажэю.
Аксана Спрынчан
Дэніэл Рыджўэй Найт, «Мальвы»
Плён і памяць
Урадзілі яблыкі. Дзень і ноч падае стары «штрыфэль» — мякка ў траву, гулка — на шыфэрны дах. Яблыкі дробныя, карэлыя, шмат гнілых. Дзясятак буйнейшых адбіраю на спажыў, а тры мяхі вывожу ў ямку. Яшчэ гадоў 20 таму ўсё б прыдалося — сьвіньням ці карове. Але няма ўжо ні сьвінароў, ні сьвінства. Ёсьць інтэрнэт, газыфікацыя, каналізацыя ды... старасьвецкі «штрыфэль» і «антонаўка», якая родзіць свае кіслыя плады ў надзеі, што камусь яны яшчэ патрэбныя. Варта было б зрэзаць гэтыя «карчы», але штосьці трымае... Хоць плёну ад іх — кошык яблыкаў ды кучы гнільля.
Але — памяць. Дакладней — жывы помнік былому гаспадару саду, прапрадзеду маіх унукаў.
Васіль Аўраменка
Дэніэл Рыджўэй Найт, «Момант задуменьня»
Ружа
Ружа памерла. Ня выпусьціла вясною ніводнага парастка. Усе думалі, што не перажыла зіму. Гаспадыня ведала чаму. Ружа надакучыла ёй, патрабавала ўвагі, калола рукі. Падумала неяк: ня буду сумаваць, калі ружы ня стане. Кветкі разумеюць, пра што людзі думаюць. Яны не напрошваюцца. Проста сыходзяць.
Калі гаспадыні было вельмі адзінока, балюча, яна глянула на кветнік, на тое месца, дзе была ружа. Месца зеўрала пустэчай. Раней менавіта гэтая ружа магла адвесьці яе самоту.
Назаўтра палола кветнік і ўгледзела, што ружа ажыла, выпусьціла некалькі маладых парасткаў. У сярэдзіне лета. Ці ж ня цуд? А праз два тыдні зацьвіла.
Кветкі ўмеюць дараваць.
Апьжбета Кеда
Лоўрэнс Альма-Тадэма, «Ружы Геліягабала»
ф й co co К
Эфэкт Гаўсмана
Зоф’я Кавалеўская ў кнізе ўспамінаў «Obrazki minskie» (1912), прысьвечанай жыцьцю гораду перад паўстаньнем 1863-1864 гг., сьведчыць пра выбітнага менскага краязнаўца і археоляга М. Гаўсмана:
«Апавядаюць, што пасьля вялікага пажару ў горадзе, які зьнішчыў частку Высокага і Нізкага рынкаў, адкрываючы від на дольныя раёны, дзе колісь над Нямігай узвышаўся замак, Гаўсман з радасьцю выгукнуў:
— Вось! Вось ён, мой стары Менск!»
Акурат тое самае адчуваў я, праглядаючы ў 2010 праспэкт у бок цырку з набярэжнай у парку Горкага, і адчуваю цяпер, у 2015, назіраючы з Кастрычніцкай сталінскі будынак 24-й гімназіі. Настальгія па незасьпетым і надзея на лепшае разьвіцьцё падзеяў і лёсаў.
Антон Рудак
Катэдрапьны пляц
Сіняя хмара
Яна ўздымаецца над маім хутарам. Я не хапаюся за фотаапарат, каб зафіксаваць прыгожы краявід. Я сачу, назіраю, намагаючыся запомніць вачыма, напоўніць сябе фарбай нябеснагаўлоньня. Абавязкова — з удзячнай увагай да Сыракомлі: «А лясы, краса ўся ў далях — нібы ў залі той карціны».
Сіняя хмара набліжаецца. Яе колер зачароўвае. Зьлёгку пагрымлівае.
Дзея зрушэньня і неспакою. Маленькі спэктакль, дэкарацыі... Вось праляцеў матылёк на тле набрынялай сінечы. Выразна жоўты і трапяткі. Вось белы. Бліснуў шэрымі пёркамі лугавы шулячок. Перакулілася ластаўка, яе белы фартушок мігціць уваччу...
Калі табе за шэсьцьдзесят, сіняя хмара — гэта ўжо частка цябе, твой скарб, арт-галерэя, філярманічная заля, мэмарыяльны музэй.
Валер Дранчук
Чарлз Кортні Каран, «Лета»
Жнівень. Вечар
А на дварэ ўжо вечарэе,
I ночка блізка, змрок гусьцее...
(Якуб Колас)
Сад ахінуты летнім цяплом і цішынёй. Лёгкі подых ветрыку даносіць пах начных фіялак. Дзівосныя маленькія кветачкі! Удзень сьпяць, згарнуўшы найдалікатнейшыя бэзавыя пялёсткі. Іх час — ноч, калі яны цудоўным, дурманлівым водарам запаўняюць усю навакольную прастору.
На траўніку сподачак з малаком. Для Яшкі. Вожык. Жыве недзе ў садзе. Часта сустракаемся. Абавязкова прыйдзе і сёньня. Мы пасябравалі. Ужо ня згортваецца ў клубок. Ня чмыхае. Шастае паўсюль як гаспадар.
У бяздоньні неба зорны россып. Начныя матылі танчаць у сьвятле ліхтара. Арэлі, зьлёгку пагойдваючыся, закалыхваюць... Чытаць усё цяжэй... Ноч паціху атуляе сваёй посьцілкай...
Вікторыя Грыніна
Джон Эткінсан Грымшаў, «Апошні праменьчык»
Валашковая сукенка
Неаднойчы чула ад мамы: «Як цяпер бачу: залатая восень, па алеі ідзе незвычайна прыгожая дзяўчына. Сьветла-русыя, завітыя валасы, сінія вочы... He памятаю, хто яна — у валашковай сукенцы, самай прыгожай, якую калі бачыла. Пашый сабе такую».
У маміным Антанёве пытаюся ў цёткі Веркі, якая ў яе настаўніца была? I ў адказ чую: «Прыгожая-прыгожая. Русыя валасы, андуляцыя. A вочы — сінія-сінія. 3 убораў памятаю валашковую сукенку».
Амаль праз дваццаць гадоў пасьля мамінага сыходу даведваюся, чый вобраз неаднойчы малявала яна. Антанёўскай настаўніцы, якая трагічна загінула, застрэленая чалавекам, які кахаў яе.
I яшчэ больш цяпер люблю валашковыя строі.
Альжбета Кеда
Эдуар Манэ, «Чыгунка»
Беларускія вульканы
Верасень! Найлепшая пара. Асабліва сёлета, калі сухое надворе не сьпяшае саступаць восеньскай слоце. Ужо закурэлі на апусьцелых гародах «верасьнёўскія вульканы» — копы падсохлага бульбоўніку, запахла гаркавым дымам і перааранай зямлёй, змоўклі бэнзакосы — неўгамаваныя парушальнікі дачна-вясковай ідыліі, а чаканых дажджоў няма. Да нашых нястачаў дадалася новая, небывалая — дэфіцыт вады.
Недахоп відавочны пакуль у рэках. Водаправодныя спажыўцы перамен не адчулі. Аднак водны дэфіцыт можа стаць большай неспадзяванкай, чым вулькан у цэнтры Менску. Высахнуць беларускія балоты ды краны — і нашы «вульканы» перастануць быць ціхамірнымі, як сёлетнія «выбары». Перамены клімату і грамадзкія ўзрушэньні — не такія ўжо далёкія зьявы, а вулькан на высахлым балоце — рэч увогуле непрадказальная...
Васіль Аўраменка
Томас Коўл, «Гара Этна»
Тыквы, гарбузы і надзеі
Калі ў кастрычніку едзеш ранішнім дызэлем з Рагачова ў Жлобін, адзінае, што парушае сумную шэрасьць краявідаў за вакном — маячкі памаранчавых гарбузоў, якія, як апошнія, засталіся непрыбранымі з палёў.
Помню, у дзяцінстве я была перакананая, што «тыква» — якаясьці экзатычная заморская гародніна, бо слова я сустракала адно ў кнігах. I толькі падлеткам даведалася, што, аказваецца, расейская «тыква» — наш звычайны гарбуз, які на маёй малой радзіме іначай як гарбузом ніхто не заве. Яшчэ пазьней я засвоіла іншае слова — «тыквА», што на іўрыце значыць «надзея».
I вось яны праносяцца за маім вакном, зыркія гарбузы-магікане. Як узоры стойкасьці, як надзеі, што паміраюць апошнімі.
Наста Кудасава
Ўінслаў Гомэр, «Гарбузовы палетак»
Сам-насам з павучком
На гэта ішло. He варушыўся на дрэве лісток. Панавала глыбокая цішыня. Выгравала няяркае сонца. Няўжо бабіна лета?
Папаўдні ў сінім небе ўбачыў павуціну. Адна, другая! Плылі і ляцелі. Цэлымі клубкамі, шматкамі белай кудзелі. Ляцелі ў вышыні, як ляцяць жураўлі або гусі. Усьлед адной хацелася крыкнуць: «Глядзіце, белая чапля!» Бо ляцела высока, над поплавам, зваблівай аблачынкай, велічна і нават грацыёзна...
А наастатак, зусім незнарок, апынуўся сам-насам з павучком, які на маіх вачах выкрасаў да зіхоткасьці белыя кросны, стоячы ўніз галавой — у фантастычнай позе, на мшаным лётнішчы драўлянага шула, тэмпэрамэнтна і азартна перабіраючы заднімі лапкамі.
КНІГІ ОНЛАЙН
