Ахоўныя расліны Беларусі
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 112с.
Мінск 1983
ПОЗНЛЦВЕТ АСЕННІ БЕЭВРЕМЕННЙК ОСЕНННЙ Colchicum autumnalc L.
Сямеііства ЛІлейнмя Семсйство Лйлейные
ЫНасеас
2-я КАТЭГОРЫЯ AXOKJ. Выключна рэдкі цэнтральнаеурапейскI рэліктавы від, які у БССР — за ўоходняй мяжой суцэльнага пашырэння у ізаляваных астрауных лакалГтэтах. Вядоілы месцы росту паблізу г. Мар'Чна Горка у Нухавіцкім раёне, дзе на парослай хмызняком лугавіне на плошчы каля 500 расце 12 экземпляраў; болып значныя зараснікі вняулены у Мядзельскім раёне. Колькасць віду у флоры БССР памзншылася у выніку гаспадарчага асваення тэрыторый /касьба, асушэнне/, змянення ўзроуню грунтавых водау. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватаў на ўсіх вядомых меоцах росту /створаны у Пухавіцкім раёне/, выяўленне новых месцаў рооту, кантроль за станам папуляцый, вырошчванне у культуры. Шматгадовая клубнецыбулевая травяйіетая расліна выпшней 10—30 см. Клубнецыбуліна буііная, укрытая цёмнымі абалонкамі, якія утвараюць вакол сцябла трубку. Лісце шчыльнае. ланцэтнае, бліскучае, даўжынёй да 30 см, развіваецца ўвесну, летам адаірае. Цвіце у кайцы жніуня — кастрычніку /адсюль назва роду/. Кветкі адзіночныя, буйныя, лілова-ружовыя, лейкападобныя, паяуляюцца пасля завядання лісця; калякветнік просты, вяночкападобны( з доугай цы~ ліндрычнай трубкай і шасцілопасцевым адгінам; тычынак 6. Плод — падоуяана-акрутлая трохгнёздавая каробачка. Размнажаеода веге-
татыўна /даччынымі клубнецыбулінкамі/ і насеннем, Вырошчваецца ў Цэнтральным батанічным садзе АН БССР і на Рэспубліканскай станцыі юных натуралістау. Дэкаратыуная /у культуры з 1561 г., мае садовыя формы з махрыстымі кветкамі/ і лекавая /слабільны, мачагонны, патагонны, жауцягонны, ванітоўнн сродак/ расліна. Агульнае пашырэнна: Сярэдняя і Атлантычная Еўропа; у СССР — Еурапейская частка /захад/.
ПЫЛКАГАЛОЎНІК НЫЛЬЦЕГОЛОВІШК Д A 5 Г А ЛIСТ Ь і ДЛ III 11ЮЛ 1ICTH Ы Й
Fephulanthcra iongtfolia (L.) Fritseh
Сммейстна ЯтрыіінНканыя Селейство Ятрынпшковые ’ ОіеінЛасеае
З-я КАТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Рэдкі еурапейска-малаазійскі від, паўночная мяжа суцэльнага пашырэння якога праходзіць па тэрыторыі БССР. Знаходзівда пад пагроэай знікнення. Занесены у Чырвоную кнігу СССР ! спіс ахоўных раслін Беларусі. Вядомы месцы росту паблізу гарадоу Мазыр, Ваукавыск, Навагрудак, Мінск, у Лельтацкім і Валожыяокім раёнах. Паводле непацвердааных звестак навуковай літаратуры адзначаны каля гарадоў Гродна, Нясвіж і на тзрнторці балога Слуцкага павету. Расце асобнымі экземплярамі і невялікімі групаілі у шыракаліотнх і хвойна-шнракалістых лясах, утварае зараснікі. Колькасць віду у флоры БССР паменшнлася у выніку гаспадарчага асваення тзрыторый, збору квітучнх раслін. Лда зберажэйня віду неабходны арганізацня батанічннх рэзерватау на усіх вядомых месцах росту /ство-
ранн ў Мядзельскім раёне/, выяуленне новых месцау росту, кантроль sa станам папуляцый, пастаянная прапаганда ашчадаых адносін да расліны, выронгчванне у культуры. Шлатгадовая травяністая расліна выгаынёй 15—45 см, з укарочаяым гарызантальннм карэнішчам. Сцябло аблісцелае, без апушэння. Лісце лінейна-ланцэтнае, завостранае, адхіленае ад сцябла; сярэдняе — найбольш буйпое /даужынёй 7—16 см і шырынёй 0,9—2,8 см/. Цвіце у ма{—чэрвені. Кветкі з дробныглі прыкветкамі, белыя, званочкападобныя, накіраваны уверх, духмяныя, па 3—20 у рыхлым коласападобнш суквецці; губа кароткая, без шпоркі, пасярэдзіне пацзелена вузкай выемкай на 2 долі, з якіх пярэдняя з 5—7 грабеньчыкамі, на канцы залаціста-жоутая, пакрытая саоочкамі. ІІлод — каробачка. Размналаецца насеннем і вегетатыуна. Выроіігаваеэда у Цэнтральным батанічным садзе АН БССР. Дэкаратыўная расліна. Агульнае пашырэнне: Заходняя Еуропа, Малая Азія, Міжземнамор"е; у СССР — Еўрапейская чаотка, Урал, Каўказ, Сярэдняя Азія /Ферганская даліна/.
ПЫЛКАГАЛОУНіК ЧЫРВОНЫ ПЫЛЬЦЕГОЛОВНМК КРАСНЫЙ Cephalanlhera rubra (L.) Rich.
Сямгйствп ЯтрынпіІкавыя СеысЙство Ятрыпііпімовые Orchidarene
І-я КАТЭГОРЫЯ АХОШ. Вельмі рэдкі еўрапейска-міжземнаморскі від, які ў БССР — паблізу пауночна-ўсходняй мяжы суцэльнага пашырэііня. Занесены ў Чырвоную кнігу СССР і спіс ахоуных раслін Беларусі. Трапляеода спарадычна па ўсёй тэрыторыі рэс-
публікі. Вядож месцы росту у Белавежсісай пушчы, Бярэзінскім біясферным і Прыпяцкім ландаафтна-гідралагічным запаведніках і іншых месцах. Расце асобнымі экэемплярамі і невялікімі групамі у лісцевых лясах і хмызняках. Колькасць віду у флоры БССР паменшылася у выніку гаспадарчага асваення тэрыторый, збору квітучых раслін. Для зберажэння віду неабходаы арганізацыя батанічных рэзерватау на усіх вядомых месцах росту /створаяы у Пухавіцкім раёне/, кантроль за станам папуляцый, пастаянная прапаганда ашчадаых адносін да расліны.вырошчванне у культуры. Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 25—60 см, з кароткім, амаль вертыкальным карэнішчам, Сцябло кароткаацуланае у верхняй частцы. Лісце прадаўгавата-ланцэтнае, завостранае, зверху цёілна-зялёнае, знізу блакітнаватазялёнао. Цвіце у чэрвені—ліпепі. Кветкі буйныя, лілова-ружовыя, зрэдку белаватая, у коласапацобным суквеоді; прыкветкі ланцэтныя, вострыя; губа белая, з чырванаватай аблямоўкай, папярочна падзелена на 2 долі, з якіх пярэдаяя яйцападобналаэдэтная завостраная, зверху з жаўтаватымі кучаравымі палоскамі. ГІлод — каробачка. Размнажаеода насеннем і вегетатыуна. Вырошчваецца у Цэнтрадьньпл батанічным садзе АН БССР, Дэкаратыўная расліна. Агульнае пашырэнне: Заходняя Еуропа, Малая Азія} у СССР — Еурапейская чаотка, Кауказ.
ПЯРЭСНА ЕУРАПЕЙСКАЯ КУНАЛЬННЦА ЕВРОНЕЯСКАЯ Trullius europacus L.
Сямействн Качл.іьцоныя Семейгтво Лютнконме Ranunculaveae
І-я КАТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Рэдкі пэнтральна-ўсходнееўрапейскі від, які у БССР — паблізу пауднёвай мяжы оуцэльнага пашырэння. Від скарачаецца, Занесена у cnfc ахоуных раслін Беларусі. Вядомы месцы росту у Белавежскай і Налібоцкай пушчах, Прыпяцкім ландаафтча-гідралагічным і Бярэзінскім біясферннм запаведніках, на Мазырскай градзе, у наваколлі г. Мінска. Расце невялікімі групамі і асобнші экэемплярамі у хвойна-шыракалістых лясах, на вільготных ляснйх палянах, узлесках. Колькасць віду у флоры БССР паменшылася у выніку гаспадарчага асваення тэрыторый /узорванне, асушэнне/, збору квітучых раслін. Лж збера-
жэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватаў у глеоцах масавага росту /створаны у Віцебскім, Гарадоцкім, Добрушскім раёнах/, выяуленне новых месцаў росту, кантроль за станам папуляцыіі, пастаянная прапаганда ашчадных адносін да раслінн, вырошчванне у культурн, Шматгадовая травяністая раоліна вышынёЗ 60—80 см, з кароткім карэнішчам. Сцябло прамое. Лісце пальцараздзельнае, з буйназубчастым! долямі, голае, зверху цёмна-зялёнае, знізу больш светлае; прыкаранёвае — на доугіх чаранках, сцябловае — стдзячае. Цвіце у маі—чэрвені. Кветкі буйныя, дыятлетрам да 5 см, адзіночнж, шарападобныя.залацістажоутші, слабадухмяныя, сядзяць на канцах сцяблоу і галінак, складаюцца з 12—15 пялёсткападобных выгнутых чашалісцікаў; пялёсткі /нектарнікі/ лінейныя, карацейшыя за шматлікія тычынкі. ІІлод — шматлістоўка. Разілнажаецца насеннем. Вырошчваецца у Цэнтралышм батанічным садзе АН БССР 1 на Рэспубліканскай станцыі юных натуралістаў. Дэкаратыуная /у культуры з 16 ст., ёсць садовыя махрыстыя формы, перспектыуняя дая зялёнага будаўніцтва рэспублікі/, лекавая /мачагонны 1 лроцізапалвнчн сродак/ f меданосная расліна. Ядавітая. Агульнае пашырэнне: Заходняя Еуропа; у СССР ~ Еурапейская частка /да крайняга паўдпёвага ўсхо^,г/, Заходняя CJ6ip.
РАГУЛЬКІ ВЫСОКІЯ ЖйВОКОСТЬ ВЫСОКАЯ Delphinium datum L.
Сямсйгтва Кяяялыюпмя Омейстпо Лютяковые Ranunculaceae
2-я КАТЗГОРНЯ АХОВЫ. Вельмі рэдк} арктабарэальны eypacf-
бірскі рэліктавы від, пауднёвая і заходняя мяжа суцэльнага пашырэння якога праходзіць па тэрыторыі БССР. Від знаходзіцца пад пагрозай знікнення. Вядомн месцы росту у пауночнаусходніх раёнах рэспублікі, у наваколлі гарадоу Шнск і Магілёу; ёсць стары гербарны экземпляр з наваколля г. Віцебска. Растуць асобнымі экземплярамі і невялікімі групамі у мяшаных j шыракаліотых ляоах, хмызняках па далінах рэк. Колькасць віду у флоры БССР паменшылася у выніку гаспадарчага асваення тэрыторый, збору квітучых раслін. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзврватау на усіх вядомых месцах рооту /створаны у Віцебскім раёне/, выяуленне новых месцау росту, кантроль эа отанам папуляцый, пастаянная прапаганда ашчадных адносін да расліны, вырошчванне у культуры. Шматгадовая травяністая раоліна /оінонім шпорнік высокі/ вшынёй 100—120 /20С/ ом, з галінастым карэнішчам. Сцябло голае або злёгку пакрытае жаутаватым апушэннем. Лісце буйное, доугачаранковае,акруглае, глыбока раооечана на 3—7 эубчаотых лопаоцей, верхняе больш дробнае. Цвіцв у чэрвені—«ніуні* Кветкі няправільныя, даяметрам 2—3 см, оінія, у негустой доугай гронцы; чашачка з 5 пялёсткападобных сініх лісцікау, верхні з якіх выцягнуты у доугую шпорку /адсюль другая назва роду/; пялёсткаў /нектарнікау/ 2 — чорна-бурыя, каля аоновы са пшоркамі, якія схаваны у пшорцы чашачкі;тычынак шмат, 2 рэдукаваны устамінодаі — пялёсткападобныя, цёмна-бурыя, па краі белараснічастыя, з верхняга боку з доугімі залаціста-жоутымі валаскамі. Плод — трохліотоука з тонкім носікам. Размнажакц-
ца наоеннем. Вырошчваклша у Цэнтральным батанічнш садзе АН БССР. Дэкаратыўная /у культурн з 1578 г./, лекавая, меданосная і інсектвдвдная расліна. Ядавітыя. Агульнае пашырэнне: Сярэдаяя Sypona, Маяголія; у СССР — Еурапейская частка, Сярэдняя Азія /поунач/, Сібір.
РАДАДЭНДРАН ЖОЎТЫ РОДОДЕНДРОН ЖЕЛТЫЙ Rhododendron hiteum Sweet.
('ямсйстна Верасовыя Омсйство Верескевые Ericaceae
3-я КАТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Рэдкі еурапейска-малаазійскі рэліктавы від, які у БССР — за пауночнай мяжой суцэлькага пашырэння у астрауных лакалітэтах. Занесены у спіс ахоуных раслін Беларусі. Вядомы месцы росту у Лельчыцкім, Ельскім, Жыткавіцкім раёнах, на тэрыторыі Прыпяцкага ландівафтна-гідралагічнага запаведніка. Месца росту у Вятчынскім лясніцтве мыткавіцкага раёна абвешчана помнікам прыроды рэспубліканскага значэння.
Расце групамі у падлеску хваёвых лясоў у пера>:однай паласе паміж чаряічным і багуновш тшіаглі, утварае зараснікі /больд значныя у Лельчвдкім раёне/. Колькасць віду у флоры БССР паменшылася у выяіку гаспадарчага асваення тэрыторнй /высечка ляооу/, збору квітучых раслін, вымярзання у халодныя зімы. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерьатау на усіх вядомых месцах росту, увядзенне запаведнага рэжыму у Маркоўскім і Глушкавіцкім лясніцтвах у Лёльчыцкім раёне, вняуленне новых глесцау росту, кантроль за станам папуляцый, вырошчванне
КНІГІ ОНЛАЙН
