Ахоўныя расліны Беларусі
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 112с.
Мінск 1983
ў культуры, Лістападаы куст выіпынёй да 2 м. Лісце чаргаванае, прадаугавата-ланцэтнае, ярка-зялёнае, па краі дробнапілаватае, з пурпуровым адценнем. Цвіце у маі—чэрвені. Кветкі буйныя, аранжавыя або жоўтня, з вельмі моцным пахам, сабраны на Kanpax галінак у парасонападобныя шматкветныя шчыткі, распускаювда раней або адначасова з лісцем; чашачка маленькая, рана ападае; вяночак трубчаста-званочкавы, пяцілспасцевы; тычынак 5. Плод — прадаугаватая каробачка. Раэмнажаецца насеннем і вегетатыуна. Вырошчваецца у Цэнтралышм батанічным садзе АН БССР. Лекавая /мае бактэрыцыдныя, інсектыцвдныя і фунгіцыдння уласцівасці/ 1 дэкаратыўная /прыдатны дая вырошчвання па усёй тэрыторыі рэспублікі/ раоліна. Ядавіты. Агульнае пашырэнне: Сярэдаяя Еуропа, Малая Азія; у СССР — Еурапейская частка /пауднёвы захад/, Кауказ.
РАЎНАПЛОДНІК РАВІІОПЛОДННК
ПЫЛЮШНІКАВЫ ВАСЙЛІІСТННКОВЫ Й Isopyrum thalictroides L.
Слмейства Казлльцоьыя Семейегво Лютнковйе Kaxunculaceae
2-я КАТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Вельмі рэдкі цэнтральнаеўрапейскі рэліктавы від, які у БССР — на пауночна-усходняй мяны оуцэльнага пашырэння. Занесены у спіс ахоупых раслік Беларусі. Вядомы месцазнаходжанні на тэрыторыі Белавежскай пуійчы. Паводле звестак навуковай літаратуры адзначауся каля гарадоу Гродна, Брэста і г.п. Свіслач. Расце асобнымі экземплярамі 1 невялі-
кімі групамі y шыракаліотых лясах. Колькасць віду у флоры БССР паменшылася у выніку гаспадарчага асваення тэрыторый /высечка ляооу/. Для эберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватау на усіх вядомях месцах росту, выяуленне новых месцау росту, кантроль за станам папуляцый, вырошчванне у культуры. Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 20—30 см, з разгалінаваным карэнішчам. Сцяблы тонкія, голыя або слабаапушаныя. Лісце двойчытрайчаотае, прыкаранёвае і сцябловае — чаранковае, верхавінкавае — сядзячае і некалькі паменшанае. Цвіце у красавіку—маі. Кветкі дыяметрам да I см, адзіночння, радзей па 2—3, размешчаны на тонкіх кветаножках, якія выходзяць з пазух верхняга лісця; чашалісцікі авальныя, белыя, іншы раз чырванаватня; пялёсткі /нектарнікі/ шырокаавальныя, маленькія; тпчынкі шпатлікія. ІІлод — шматлістоўка /з 2—3 плоскіх плодзікау/. Размнажаецца насеннем і вегетатыуна /карэнішчам/. Дэкаратыуная і меданосная расліна. Агульнае пашырэнне: Паудаёвая і Сярэдняя Еуропа; у СССР — Еурапейская частка/захад і поўдзень/, Кауказ, Сярэдняя Азія/поунач/.
САЛЬВІНІЯ ПЛЫНУЧЛЯ СЛЛЫШІШЯ ПЛАВАЮІЦАЯ
Salvinia natans (L.) AIL СямеЙстйп СальпіпІевып Семейстао Сальвннпевыс Sahiniarcae
2-я КАТЗГОШЯ АХОВЫ. Рэдкі дэнтральна-усходнеэўр'&пейскі рэліктавн від, паўночная мяжа суцэльнага галарктьгчнага пашырэння якога праходзіць па тэрыторыі БССР. Занесена у cnJc
ахоуных раслін Беларусі. Вядош месцы росту у пойме р. Прыпяць 1 нізоуях яе прытокау, на тэрыторыі Прыпяцкага ландшафтна-гідралагічнага запаведніка, а таксама у пойме р. І^ухавец каля г. Брэста. Расце у стаячых /поймавыя азёры, старыцц/ і з павольнай плынню водах; утварае зараснікі /у воз. Заазер"е у Нараўлянскім раёне утварае унікальныя па памерах для БССР зараснікі плошчай амаль 3 га/. Колькасць віду у флоры БССР паменшылася у выніку гаспадарчага вшсарыстаняя вадаёмаў /абмяленяе, асушэнне, зарастанне, забрудкванне/. Ддя зберажэння віду неабходаы арганізацыя батанічннх рэзерватаў у меоцах маоавага росту /створаны у Лунінецкім і Нараўлянскім раёнах/, выяуленне новых месцау росту, кантроль за станам папуляцый, вырошчваннз ў культуры. Аднагадовая споравая подная травяністая расліна /вадзяная папараць/ э ніткападобным сцяблом даужынёй каля 10 см, пакрытым валаскамі. Названа у гонар фларэнтыйскага прафесара А. Сальвіні. Лісце разыешчана кальчакамі па 3, даа з іх, эліпсападобныя, плаваюць на паверхні, трэцці апушчаны у ваду, буры, рассечаны ад асновы на ніткападобныя долі I нагадвае карані, Каля асновы падводнага лісця утвараюцца шарападобныя споракарпіі /сорусы/ з мікраі глакраспарангіямі, у якіх адааведна развіваюцца ыікраі макраспоры; звонку споракарпіі у абалонцы; у жніуні—верасні янн апускаюцца на дао вадаёма, Вясной спарангіі усплываюць на паверхню, дзе адбываецца прарастанне спор. Акрамя спор, расліна размнажаецца вегетатыуна /часткамі сцябла/. Вырошчваецца у акварыумах. Агульнае пашырэнне: Заходняя Зуропа, Кітай, Яіюнія, Індыя, Пауночная Амерыка, Пауночная Афрыка; у СССР — Еурапейская частка /поудзень/, Кауказ, Сярэдняя Азія, Заходняя Сібір, Далёкі Усход.
СВЕРЦЫЯ ШМАТГЛДООАЯ СВЕІ’ЦНЯ МНОГОЛЕТННЯ Swertia регешіік L.
€ммей«ггнн і'іірм'ікаЬміі Ссмгйі гмо Горсчапковме GciiUabrtcrne
2-я.КАТЭГОРІІЯ АХОВЫ* Вельмі рэдкі атлаятычна-міжземнаморсіса-еурапейскі рэліктавы від, які у БССР — у краіініх усходніх астрауных лакалітэтах спарадычнага цэнтральнаеура-
пейскага пашырэння, Вядомн месцы росту на тэрыторыі Бярэзінскага біясфврнага запаведніка, каля гарадоў Лагойск, Плешчаніцы, МагіЛЙў, Гродна, Ліда і у вярхоўі р. Шчара. Расце асобнымі экземплярамі і невялікімі групші у забалочаных драбналістых ляоах, хмызняках на тарфяных балотах. Колькасць віду у флоры БССР паменшылася ў выніку гаспадарчага асваенпя тэрыторый /''асушэнне балот і акультурванне ландшафтаў/. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватаў на ўсіх вядомых месцах росту, выяуленне новых месцаў росту, кантроль эа станам папуляцый, вырошчванне у культуры. Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 10—60 см, з цыліндрычпшл прамастойным або наверсе злёгку галінастым, голнм сцяблсм, з 5—8 міжвузеллямі, якія вцходзяць з кароткага касога карэнішча, Названа ў гонар галандскага садавода Э. Сверта. Прыкаранёвае лісце буйное, эліпсападобнае, звужанае ў доугі чаранок; сцябловае — супраціунае, I—2 пары, больш дробнае, сядзячае, лан~ цэтнае, са сцяблоабдамнай асновай. Цвіце у ліпен{—верасні. КветкІ брудна-сінія або сіне-фіялетавыя, рэдка жаўтавата-зеленаватыя, з цёмннмі плягламі ! палоскамі, у паупараооніках, сабраных у вузкаа мяцёлчатае суквецце даужынёй 7—12 см; ча~ шачка з вузкалінейнымі завостранамі зубцамі; вяночак колаяадобны; з глыбоканяціраосечаным адгінам і кароткай трубкай; лопасці адгіну падоўжана-ланцэтяня, даверху зву-.'шыя, вастраватыя або прытупленыя, каля асновй ко.'.сш з 2 акрзтліглі чашападобніплі нектарнші дажагіі, усадаанымі па кралх чсрна-чырвонцмі бахромкамі; тычынак 5. Плод — яіп;а;адобяая каробачка.
Размнажаецца насеннем. Дэкаратыўная і лекавая расліна. Агуль-
нае пашырэнне: Еуропа; у СССР — Еурапейская частка /пауночны захад/.
СКАБІЕЗА ГАЛУБКОВАЯ СКАБНОЗА ГОЛУБНПАЯ
Scabiosa columbaria L.
Сямейстна Варсянкавыя СгмеЙстно Ворслнковые Dipsacaceae
2-я КАТЭГОРЫЯ МОВЫ. Вельмі рэдкі атлантычна-міжземнаморска-еурапейскі рэліктавы від, які у БССР за усходняй мялсой суцэльнага пашырэння у астрауных лакалітэтах. Паводае звестак навуковай літаратуры адзначана у наваколлі гарадоу Камянец,. Навагрудак, Магілёу і вов.Нарач. У 1972 г. выяулейа у наваколлі г. Плешчаніцы і у Лагойскім раёне. Расце аообнымі экземплярамі на невялікіх плошчах на лутах, травяных схілах, у зарасніках хмызняку. Колькаоць віду у флоры БССР паменшылася у выніку, гаспадарчага асваення тэрыторый /касьба, выпас жывёлы,' узорванне зямель/. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватаў на усіх вядомых месцах росту, выяўленне новых месцау росту, кантроль за станам папуляцый, внрошчваяне у культуры. Шматгадовая травяністая расліна вншынёй 25—80 см, з прагяастойным, звычайна разгалінаваным у верхняй частцы сцяблом. Лісце супраціунае, розных памерау і формы: прыкаранёвае прадаугаватае, суцэльнае, гародчатае або лірападобна надрэзанае, канцовая доля яго болып буйная, акруглая; сцябловае — перыста-раздзельнае, ніжняе — з перыста-надрэзанымі
долямі, верхняе — лінейнае, суцэльнае. Цвіце у ліпені—верасні. Кветкі даухполыя, светла-блакітння абс чырванаваталіловыя, рэдка белыя, шатлікія, сабраны ў галоўчатыя суквецц}; галоукі абкружаны абгорткай з травяністых лісцікаў. У кожнай кветцы як бвдцам 2 чашачкі: вонкавая /ніжняя/ з 8 рэбрамі, зубчастая, размешчана каля асновы завязі; унутраная — з 5 доўгімі чарнавата-буршлі шчацінкападобнймі зубцамі, усадаанымі па краі тонкімі шыпікамі, размешчана наверсо завязі. Вяночак пяцілопасцевы, у краявых кветак буйнейіпы, чым у сярэдзінных; тнчынак 4. Агульнае кветаложа усадаана лускападобнымі прыкветкамі. Плод — глыбокавасьмібаразнаватая оямянка. Размнажаецца насеннем. Вырошчваецца у Цэнтральным батанічшвл садзе АН БССР. Дэкаратыуная, меданосная і фарбавальная /сцяблй і лісце даюць жоутую, кветкі — сінюю фарбу/. Агульнае пашырэнне: Заходняя Еуропа, Паўночная Афрыка; у СССР — Еўрапейокая чаотка /захад і пауднёвы захад/, Кауказ, Сярэдняя Азія.
СОН ШЫРАКАЛІСТЫ НРОСТРЕЛ ШНРОКОЛНСТНЫЙ (СОН-ТРАВА) (СОН ТРАВА>
РйІнаІіІІа ІаШоІіа Rupr. ('ямейстка Казяльцонын Семейстко Лютммовые ВнпйіййІасеНе
4-я КАТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Еурасібірскі від, які у БССР — у межах суцэльнага пашырэння. Від скарачаеода. Трапляецца па усёй тэрыторкі рэспублікі, вядомы месцы росту у Гелаважскай і Налібоцкай пушчах, у Бярэзінскім біясферныгл і ІІршяцкім
ландшафтна-гідралагічніл! запаведніках. Раоце невялікімі групамі або адзіночнымі экземплярамі на высечках, узлесках у разрэдааных хваёвнх, радэей лісцевых лясах. Колькасць віду ў флоры БССР паменшылася ў выніку збору квітучых раслін. Для эберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватаў у месцах масавага росту /створаны у Віцебскім, Лунінецкім, Добрушскім, Буда-Кашалёўокім раёнах/, кантроль за станам папуляцнй, пастаянная прапаганда апгчадных адносін да расліны, внрошчванне ў культуры. Пкатгадовая травяністая расліна /сінонім сон-трава, народныя назвы друмель, булдоунік, саксоннік, курчаннік/ вышннёй 10—25 см, з цёілна-карычневым вертыкальным карэнішчам. Кветаноснае сцябло густаатіуіпанае оерабрыстымі або залацістымі шаукавістнмі валаскамі /пасля адцвітання рабіцца гладкііУ у сярэдняй частцы з пакрывалам з глыбока рассечаных на вузкія долі лісцікау. Прыкаранёвае лісце ў разетцы, пальцараздэельнае, доугачаранковае, у пачатку развіцця шаўкавістае, паяўляецца пазней за кветкі. Цвіце ў красавіку—маі. Кветкі буйныя, адзіночныя, сіне-фіялетавыя, спачатку шыроказваночкавыя, паніклыя, потым прамастойныя, шнрока раскрытыя, дыяметрам 7—9 см; калякветнік вяночкападобны з 6 свабодашх лісцікау, звонку пакрнтых rj’-стымі белымі валаскамі; тычынкі /жоўтня/ і песцікі пвлатлікія. Плод — шматарэшак, плодзік} з доўгімі пушыстші слупкамі /выконваюць ролю лятучкі/. Разілнажаецца насеннем і вегетатыуна /карэнішчам/. Вярошчваецца у Цэнтральным батанічнш садзе АН БССР 1 на Рэспубліканскай станцыі юных натуралістаў. Лекавая /мае бактэрыцыдныя 1 фунгіцвдяыя уласцівасці/ і дэкаратыўная /можа выкарыстоувацца ў зялёным будаўніцтве рэспублікі/ расліна. Ядавіты. Агульнае пашырзнйе: Еўропа; у СССР — Еўрапейская частка, Заходняя СІбір /поўдзеяь/.
КНІГІ ОНЛАЙН
