Ахоўныя расліны Беларусі
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 112с.
Мінск 1983
КАДЗІЛА САРМАЦКАЕ КАДНЛО САРМАТСКОЕ Meltttle Rarmattca Klok.
Сямейстм Ясноткавыя СемеЯство Ягноткоаме Lamlaccae (Labtatae)
I—я КАТЭГОРЫЯ AXOBLI. Рэдкі цэнтральнаеурапеііскі від, усходняя мяжа суцэльнага пашырэння якога праходзіць па тэрыторыі БССР. Трапляецца ка захадзе 1 поудні рэспублікі: у Маларвдкім, Пружанскім, Мастоускім, Зэльйейскім, Баранавіцкім, Камяйецкім, Ваукавыскім, СтолІйбкІм, Лельчйцкім, Мазырскім раёнах, у Белавежскай йушчы; адзяачауся у наваколлі гарадоу Брэст, Гродаа, Мазыр, Піпск. Расце групамі і асобйымі экземплярамі у т.іяшаннх I шракалістых лясах. Колькасць віду у флоры БССР паченшылася у выніку гаспадарчага асваення тэрыторкй, збору квітучых раслін. Для зберажэнйя віду яеабходны аргаяізабатанічям рэзерватау на ўсіх вядомых месцах росту /створакн у Маларнцкім I Каняйетшім раёнах/, выяулешіе повых месцау
росту, кантроль за отанам папуляцый, пастаянная дранаганда ашчадяых адносін да расліны, вярошчванне ў кулыуры. ПІматгадовая травяністая расліна /народныя назвц лясная табака, лясны бальзамін/ вышянёй 20—80 см, мяккаапушаная, духмяная /асабліва паоля высушвання/. Сцябло прамастойнае, чатырохграннае.Лісце супраціўнае, чаранковае, з пшрокай яйцападобнай пласцінкай і буйна-гародчата-пілаватым краем. Цвіце у маі—чэрвені. КветкІ буйнйя, бела-руковыя або бэзаватня, з моцным мядовым пахам, па 2—6 у пазухах верхняга лісця; чашачка званочкавая, скурйстая, з 7—10 жылкамі; вяночак двухгубы, верхняя губа оуцэльная ці злёгку выемчатая, ніжняя — трохлопасцевая, з бэзавай або ружоваіі сярэдняй долькай; тычынак 4. ІІлод — чатырохарэшак, арэшкі яііцападобішя, S-граннйя. Размнакаецца наоеннем і вегетатнўна. Вырошчваецца ў Цэнтральным батанічным оадзе All БССР I на Рэспубліканскай станцыі юных натуралістаў. Лэкавая /гіпатэнзіуны, мачагонны, вяжуча, ранагаючы сродак/» меданосная 1 дэкаратыуная расліна. Агулвнае пашырэнне: Сярэдаяя Еуропа; у COOP — Еўрапейская частка /захад/.
КАМЕНЯЛОМНІК ВАЛОТНЫ КЛМНЕЛОМНА ВОЛОТІІ WI Snxllrega liirculue L.
Сямсйеіна Каменнлпмнікяпын Сгмгіісіно Кіімнеломкокыг ЯмНгйкШ'МГ
3-я KATSTOPLLl А/ОШ. Арктабарэальна галарктычна від, пауднёвая мяга суцэлмага пашырэння якога праходзіць m тэры-
торыі БССР. Знаходзіода пад пагрозай знікнення. Даоледаваннямі апошніх дзесяцігоддзяу амаль не адзначаеода. Трапляецца пераважна у цэнтральных раёнах, вядомы з Бярэзінскага біясфернага запаведніка. Расце на нізінных лутах, асаковых балотах. Колькасць віду ў флоры БССР паіленшылася ў выніку гаспадарчага асваення тэрыторый. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічннх рэзерватаў на ўсіх вядомнх месцах рооту, выяўленне новых месцах росту, кантроль за отанам папуляцый, вырошчванне ў культуры. Шматгадовая травяністая расл}на вышынёй 10—45 см, з паўзучымі парасткамі, пакрытымі рыжаватымі валаскамі. Сцяблы прамаотойныя, аблісцелыя, адзіночныя або іх некалысі. Лісце лінейна-ланцэтнае, суцэльнае, ніжняе — чаранковае, верхняе— сядзячае. Цвіце ў ліпені—верасні. Кветкі ярка-жоўтыя, часта з аранжавымі плямкам}, па 1—4 на верхавінцы сцябла; чашалісцікаў I пялйсткаў па 5; тычынак 10. Плод — двухрогая каробачка. Газмнажаецца насеннем. Дэкаратыўная расліна. Агульнае пашырэнне: Цэнтральная ! Атлантычная Еуропа, Паўночная Амернка} у СССР — Еўрапейская частка /акрамя поўдня/, Каўказ, СІбІр, Далёкі Уоход, Сярэдняя Авія.
КАМЕНЯЛОМНІК ЗЯРШСТЫ КАМНЕЛОМКЛ ЗЕРНЙСТАЯ ЗяхЯгаца granulata L.
Сямействя Кяменяломнікавыя Сеяіейство Кямнеломковыс Satifragareae
2-я КАТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Атлантычна-еўрапейокі рэліктавй від, які ў БССР — за ўсходняй мяжой суцэльнага паішрэння. Вядомы ізаляваныя месцазнаходааннІ ў КарэліцкіМ і Навагрудскім раёнах. Раней адзначаўся ў наваколлі гарадоў Гродна, Мінск, Орша, Нясвіж, Слойім, Навагрудак. Расце невялікімі групамі на схілах узгоркаў, у ярах, на лутах, парослых хмнзнякоіл.у разрэджаннх лясах. Колькасць віду ў флоры БССР паменшылася ў выніку гаспадарчага асваейня тэрыторый. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватаў на усіх вядомых месцах росту, выяўленне новых месцаў росту, кантроль за стаяам папуляцый, вырошчванне ў і'ультуры. йлатгадовая травяністая расліна выінынёй 10—50 см, густа пакрытая
белымі залозістымі валаскамі. Сцябло адзіночнае, інш раз олабаразгалінаванае у верхнлй частцы. ІІрыкаранёвае лісце круглавата-лопаоцевае, доугачаранковае, у густой разатцы, оцябловае — з больш вузкімі і вострымі лопасцямі, на кароткіх чаранках, прыкветнае — 3—5-глыбокарассечанае або суцэльнакрайняе, ланцэтнае. Цвіце ў маі—ліпені. Кветкі белыя або жаутаватая, накіраваыы уверх, у шматкветннм шчытканадобна-мяцёлчатым суквецці; чашачка глыбокарассечаная на 5 ланцэтных долей; пялёсткі даўжынёй 10—14 ші; тычннак 10. Плод — двухрогая авальная каробачка. Размнажаеода насеннем. Дэкаратыўная расліна. Агульнае пашырэнне; Цэнтральная і Атлантычная Еуропа; у СССР — Еурапейская чаотка.
КЛСАЧ ПНЗЛІСТЫ КАСАТНК ПЕЗЛНСТНЫ Й trh aphylta L.
('нмгйсг«а Кйеачовыя Оысйі тію Кж агмкоьыг
Irhkreae
2-я КАТЭГОШЯ АХОШ. Вельмі рэдкі усходнееурапейск і рэліктавы від, які у БССР — на пауночмым захадзе ад мяжы суцэльнага пашырэння ў астрауным лакалітэцэ. Занесены у спіс ахоуных раслія БеларуСі. Вядомы меоцазнаходжанні на р. Прыняць, на тэрыторыі Прыдяцкаі’а лаадшафтна-гідралагічнага залаведніка. Расце асобнымі групамі у зарасніках хмызняку I зрэджаяых бярэзніках у рачной даліне. Колькасць віду у флоры БС'СР
паменшылася ў выніку гаспадарчага асваення тэрыторый. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рззерватаў на ўсіх вядомых месцах росту, выяўленно новых месцаў росту, кантроль за станам папуляцый, вырошчванне у рультуры. Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 30—50 см, з кароткім паўзучым карэнішчам, усадааныгл шматлікім! каранямі. ЛІсце лінейна-мечападобнае, серпападобна сагнутае, у веерападобным прыкаранёвыгл пучку. Цвіце у маі—чэрвені. Кветанос моцны, ад сярэдзінн галінасты, з некалькім! невялікімі лісцікамі, паяўляецца ўвесну раней за лісце /адсюль 1 назва віду/. Кветкі буйныя, ярка-фіялетавыя, са слабш пахам, сядзяць па 3—5 на канцах разгалінаванняу кветаноса; лісцікі абгорткі зялёння, уздутыя, нярэдка з пурпуровымі жылкаШ; каляюветнік з 6 лісцікаў, зрослых у ніжняй частцы ў трубку; на вонкавых лісціках— бародаа з жоўтых валаскоў; тычынак 3. Плод — прадаугаватая трохгранная каробачка. Размнажаецца насеннем і вегетатыуна /карэнішчамі/. Внрошчваецца ў Цэнтральным батанічным садзе All ЕССР. Дэкаратнўная расліна. Агульнае пашнрэнне: Сярэдняя Еўропа, Балканы; у СССР — Еўрапейская частка, Каўказ.
КАСЛЧ СІНІРСКІ КЛСЛТМКСНВМРСКНЙ Iris sibirica L. (.ямгйстпа Касачопыя Срчі'Яртяо К мятякопыг
Iridaceap
З-я КАТЭГОГНЯ АХОШ. Рэдкі еўрасібірскі від, які ў БССР— 42
у межах суцэльнага пашырэння. Трапляецца па уоём тэрцторыі рэспублікі, асабліва на ПалессІ. Вядомы на тэрыторні Еярэзінскага біясфернага 1 Прыпяцкага ландшафтна-гідралагічнага запаведнікау, у Еелавежскай 1 Налібоцкай пушчах. Расце невялікімі групамі на заліуннх лугах, ускрайках асаковых балот, на лясных палянах і узлесках з дастатковым увільгатненнем, на лутах у пойме р. Днепр утварае зараснікі. Кблькасць віду у флоры БССР паменшылася у выніку гаспадарчага асваення тэрыторый, збору квітучах раслін. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічннх рэзерватау на ycJx вядомых месцах росту /адзін з іх створаны у Добрушскім раёне/, кантроль за станам папуляцый, пастаянная прапаганда алгчадных эдносін да расліны, вырошчванне у культуры. Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 60—100 см, з к рэнішчам, якое у верхняй частцы прыкрнта бурымі рэшткамі старога лісця. Прыкаранёвае лісце вузкалінейнае, значна карацейшае за кветанос, сцябловае невялікае. Цвіце у маі—чэрвані. Кветанос разгалінаванй.
КветкІ фіялетава-оінія, сядзяць па 2—3 на верхавінцы кветаноса; лісцікі абгорткі светла-бурыя) вонкавыя долі калякветніка светла-сінія, з фіялетавнмі жылкамі і жаутавалллі ногці камі; трубка калякветніка вельмі кароткая, амаль званочкавая; тычынак 3. Плод — падоужана-авалыіая трохграннал каробачка. Размнажаецца вегетатііуна /карэнішчамі/ f насеннем. Внро^’ваеп • ца у І’энтральным батанічнытл садзе AH ЕССР, мае шэраг сартоу. Дэкаратыуная расліна /у культурн з Т597 г./. .4гульнав 'ц ■ рэнне: Сярэдняя і Пау.’йіёва-Уоходняя Еуропа; СССР —
пейская частка, Каўказ, Оібір.
КЛАПАГОН ЕЎРАНЕЙСКІ КЛОІІОГОН ЕВРОПЕЙСКЙЙ ('iniiclfuga europaea Schlpcz.
Сямейгтвя Кязяльцовыя Ссяейстію Лютнкояые Ппшіпсйіягеае
2-я КЛТЭГОРЫЯ АХОВЫ. ВельмІ рэдкі цэнтральнаеурапейскі рэліктайы від, які у БССР — за усходняй мяжой суцэльнага пашырэння у астрауных лакалітэтах. Занесены у спіс ахоуных раслін Беларусі. Вядомы месцазнаходжанні у Белавежскай пушчы, у Мазырскім раёне і каля г. Мазыр. Расце групамі ў мяшаных лясах на багатых глебах, охілах яроў. КолькасЦь віду ў флоры БССР паменшылася ў выніку гаспадарчага асваеНня тэрыторый. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватау на усіх вядомых месцах росту /с'ГВораны ў Жзырскім раёне/, выяуленне новых месцау росту, кантроль за станам папуляцый, внронгчванне ў культурн. Шматгадовая травяністая расліна /сінонім чортавае рабро/ вышынёй 1—1,5 /2,5/ м, з непрывмным у/іушлівнм пахам, якЛ адпзтквае йлапоў /адсюль назва роду/, з тоўстым карэніійчам, з адным або некалькімі злёгку баразнаватымі сцябламі. Лісце двойчы-, Фройчнйяпарйаперыстае, ніжняе — буйное, доўгачаранковае, верхяяе — драбнейшае, амаль сядзячао; лолі лістш я?цгпадобныЯ, завострайіія, па кранх буйназубчпст”г. Ппіп.с' ў ліпані— жніун!. К.потдІ двуглолч'’. з прыкват-
камі, дробныя, белаватня, сабраны ў гронку, галінкі якой, як і кветаножкі, залозіста-апушаныя; калякветнік з 4—5 пялёсткападобных лісцікаў; тычынак шмат, вонкавыя тычынкі іншы раз без пнльнікау, Плод — шматлістоўка, плодзікі голыя, з кароткім нооікам. Насенне дробнае, густа пакрытае бураватымі плеўкавымі лускавінкамі /взльмі нагадаае насякомых/. Размнажаецца насеннем і вегетатыўна. Вырошчваецца у Цзнтральным батанічным оадзе АН БССР } на Рэспубліканскай отанцыі юных натуралістау. Лвкавая /гіпатэнзіўны I заопакаяльны сродак/, дэкаратыўная і маданосная раоліна. Ядавіты. Агульнае пашырэнне: Сярэдняя Еўропа; у СССР — Еўралейская чаотка /захад/.
КНІГІ ОНЛАЙН
