Ахоўныя расліны Беларусі
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 112с.
Мінск 1983
на восях мяцёлкі. Агульнае пашырэнне: Скандынавія, Сярэдняя Еуропа; у СССР — Еўрапейская частка /поўнач і цэнтр/.
ДУБ СКАЛЫІЫ ДУВ СКАЛЬНЫЙ (СЯДЗЯЧАКВЕТНЫ) (СНДЙЧЕЦВЕТНЫЙ) Quert-Ря реігяся (Mathishkn) Llebl.
Сямгйгтов Буканыя Семейство Буковые Fagareae
2-я ІСАТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Атлантычна-еурапейскI рэліктавы від, які у БССР — за усходняй мяжой суцэльнага пашырэння. Вядома адзінас месцазнаходаанне у Белавежскай пушчы /Каралёва-Мастоускае лясніцтва/. Расце у 20 кварталах грабовых I ялова-грабовйх дуброу кіслічнага тыпу на плошчы больш за 1000 га /складае 10—15 / насадаэнняу/; чнстыя дрэвастоі /100 га/ сканцэнтраваньі у аднш квартале. Колькасць дарослых дрэў стабільная, падросту няма — жалуды паядаюць дзікі. Для зберажэння в}ду неабходны вшіуленне новых месцах росту, абгароджванне асобных участкау з мэтаіі захавання насення 1 усходау, вырошчванне у лясгасах рэспублікі. Аднадомнае дрэва вышынёй 20—30 м. Лісце даужынёй 8—12 см, перыста-лопасцевае, суцэлыіакраііняе, перыста-нярвовае, з закрутленай або кліпападобнай асновач, на чаранках даужынёй I—2,5 см. Цвіце у красавіку—маі. КветкІ раздзельнаполмя, з зачаткавым калякветніі-аіл; тычынкавыя — у доугіх павіслых каташках, песціка-
выя — часцей па 2—3 разаіл, олдзячыя або на вельмі кароткай ножцн, размешчанн у пазухах верхняга ліопя. Плод — аднагнёэдавы арэх /жолуд/ у ніжняй чаотцы з плюскай, звьгчайна па 2—3 разам. Разтлнажаецца насеннеіл. Утварае гібрвдныя форьш з дубам звычайным. Агульнае пашырэнне: Окандынавія, Атлантычная Еуроnaj у СССР — Еурапейская чаотка /захад, КрымЛ
ЗВАНОК ЛІЛЕЯЛІСТЫ ВУВЕІІЧПК Л 11ЛМЕЛНС.ТНЫЙ Adenophora htifolia (L.) A. DC.
Снмгйствн Звапочкакыя Семейегно Ко.іоыольчмконме t'ainpunuJarene
2-я КАТЭГОРыЯ AX0BU. ВолылІ рэдкі еўранеііскі рэліктавы від, які у БССР — за пауночнай іляжой суцэльнага аашйрэння у астраўных лакалІтэтах, Вядомы ыесцазнаходканні каля гарадоу Гродна, Ыагілёу, Лоеў, у Брагінскім і Ічалінкавіцкім раёнах, у Белавежскай п^шчы. Расце асобнымі экземплярамі 1 групамі на палянах у дубовцх лясах, зараоніках хлшзняку, у далінах рэк Днепр, Пёман і Прыпяць. Колькасць віду ў флоры ЕССР паменшылася у ваніку касьбы, вшасу жывблы, сельскагаспадарчага асваення тэрыторый. Для збережэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватау на усіх вядомых месцах росту, выяўленне новых месцах росту, кантроль за станаіл папуляцый, вйрошчванне у культуры. йлатгадовая травяністай расліна вйшйнёй 50—120 см, з доугім вертшшльншл карэнішчам і праілш рабрыстшл, густааб-
лісцелым сцяблом. Лісце чаргаванае, зубчастае: прнкаранёвае — доугачаранковае, яйцаладобна-падоўжанае або эліпсападобнае, з сэрцападобнаіі асновай; верхняе — амаль сядзячае, больш вузкае, з доўгазавостранай, а каля асновы клінападобна звуяанай пласцішсай. Цвіце ў ліпені—гкніўні. Кветкі шматлікія, паніклыя, светла-блакітныя або светла-ліловыя, зрэдку белыя, у гронкападобных ці мяцёлчатых суквеццях} чашачка 5-раздзельная, зубчастая; вяночак даўжынёй 14—20 ж, трубчаота-званочкавы, з 5-лопасцевш адгінам 1 выразннм олупікам, каля асновы якога кольцаладобны нектарны даск; тычынак 5. Плод — павіслая каробачка. Размнажаецца вегетатыўна і наоеннем. Вырошчваецца ў Цэнтральным батанічныгл садэе All БССР. Дэкаратыўная /у культуры з 1784 г./, лекавая і меданосная расліна. Агульнае пашырэнне: Заходняя Еўропа, МанГолІя; у СССР — Еўрапейская частка /акрамя іюуначы і Крыгла/, Каукаэ, Заходняя і Усходняя Сібір, Сярэдняя АзІя.
ЗВАНОЧАК КОЛОКОЛЬЧЙК ІІЕРСІКАЛІСТЫ ПЕРСНЙОЛЙСТЙЫЙ
Canipnmils pvrateKolln L.
Сямсйгтва Эпаночкявмя Ссмсйство Колокольчйковые Саіпрліійіасеяя
3-я і'АТЗГОРШ АХОШ. Пая"еўрапейскі від. Вядомы па ўсёй тэрыторні ЕССР, аднак колькасць віду хутка скарачаецца. Расце
ў хвойна-шыракаліотых і шыракаліотых лясах, хмызняках, на ллоных паляна::, лутах, Колькасць віду у флоры ЕССР памяншаецца ў выніку збору квітучых раслін, Ддя зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватау у ілесцах маоавага рооту /створаны у Камянецкім, Гарадоцкім і Віцебскім раёнах/, кантроль за станаіл пануляцый, пастаянная прапаганда ашчаднцх адносін да раоліны, вырошчванне у культуры, Шматгадовая травяніотая расліна /народная назва бубнн/ вышынёй 40—100 см, з каоым верацёнападобным коранем і праіластоі'ным, злёгку рабрыотым сцяблом з млечныіл оокам, Лісце скурыстае, бліскучае, гарод іата-зубчастае; прыкаранёвае — адваротнаяйцападобна-ланцэтнае, звужанае у чаранок, сцябловае — лінейна-ланцэтнае, дробназубчастае, сядзячае, самае верхняе — суцэльнакрайняе. Цвіце у чэрвені—ліпені. Кветкі буйныя, блакітныя або бэзаваблакітння, паніклня, па 2—7 у аднабокай рыхлай гронцы, іншы раз адзіночныя, на ноч 1 у дакдалівае надаор"е эакрываюода; чашалісцікі ланцэтныя, адагнутыя; вяночак шроказваночкавы, даужынёй 2,5—3,5 ом, рассечаны на 5 шырокатрохвуголышя лопасці, Плод — прамаотойная, трохгнёздавая каробачка. Размнажаевда насеннем. Вырошчваецца у батанічннх садах і аматарамікветкаводаш. Дэкаратнуная /у кулыуры з 1554 г,.мае шмат садовых форм/, харчовая /спажываіовда маладоо лісце і карані/ I лекавая расліна. Добры меданоо, Агульнае нашнрэнне: Заходняя Еуропа; у СССР — Еурапейская частка, Кауказ, поудзень Заходаяй С!біры.
ЗВЛНОЧАК РЛНУНЦЭЛЬ КОЛОКОЛЬЧЙК РАПУНЦЕЛЬ Caihpanula rapunculus L.
СямсЙсткіі Звяііочкайыя Ссмі'Йгтпо Колйнольчнковме Отрйпніаіеяг
2-я КАТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Вельмі рэдкі ўсходнееурапейокі від, які ў ЕССР — за ііауночнай мяжой суцэльнага пашырэння у астрауным адарваным лакалітэце. Вядома адзінае месцазнаходаанне на тэрыторыі Прыйяцкага ландшафтна-гідралагічнага запаведніка. Павсдле звестак навуковай літаратуры адэначауся у Гродзенскай, Мінскай і Магілёўскай абласцях. Расце на поймавыіл лузе з адзіночнамі дубамі на левшл беразе ракі Пршвпхй, дзе утварае рэд-
кія зараснікі на плошчы каля 0,2 га. Колькаоць віду у флоры БССР паменвіылася ў выніку асушэнкя зямель, касьбы і выпасу жывёл. Для зберакэння віду кеабходны выяўленне новых месцау росту, вырошчванне у культуры. Двухгадовая травяністая расліна вышынёй 30—100 см, з тоўстым, часта рэпападобна патоўшчалым белым коранем з нлачныьі сокам, Сцябло ўверсе галінастае, Прыкаранёвае лісце лапацістае або Падоўйанае, звужана ў чаранок, верхняе — ланцэтнае, па краі тупагародчатае, сядзячае. Цвіце ў чэрвені—ліпені. Кветкі прагластойныя, белыя або блакітныя, у мяцёлчатытл суквецці; чашачка з доугімі шчацінкападобндаі праыыыі зубцаіл!} вяночак лейкападобна-званочкавы, даўжынёй 1,5—2,5 см, лопасці адгіну яйцападобна-прадаўгазатыя, вострыя, голыя. Плод — адваротнаканічная падоўжаная каробачка. Раэмнажаецца насепнем. Харчовая расліна /спажываюода маладое лісце і каранІА Агульнае пашырэнне: Цэнтральная I Паўднёвая Еўропа, Пауночная Афрыка, Заходнял Азія; у СССР — Еўрапейская частка, Каўказ.
ЗВАНОЧАК КОЛОКОЛЬЧЙК НІЫРАКАЛІСТЫ ШПРОКОЛЙСТЙЫЙ Campanula latifolln L.
('ЯмРЙстйа Зканочкйпып ОмеПстно КоЛЬко.іьЧмкбные Сатрапйінсёае
З-я КАТЗГОРНЯ АХОВЬІ. РэдкІ еўрасібірскі від, які ў БССР — у межах суцэльнага пашырэння. Пад пагрозай знікнення. Вядог.іы
месцазнаходааннf паблізу гарадоў Магілёў, Віцебск, Мінок, у Дзяржынскім, Горацкім, Верхнядзвінокім, Вілейскім, Біцебокім, Лёзненскім, Цумілінокім, Клімавіцкім раёнах, у Налібоцкай пушчы. Паводле звзстак навуковай літаратуры адзначаўся ў Гродзенокім раёне. Расце групшлі I асобнші экземплярамі у шыракалістых і шыракаліста-яловых даоах, шэраалешніках па берагах рэк і ручаёў. Колькаоць віду ў флорн БССР паменшылася ў выніку выоечкі лясоў, збору квітучых раслін. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватаў на ўсіх вядомых месцах росту /створанн ў Віцебскім і Верхнядзвінскім раёнах/, выяўленне новых месцаў росту, кантроль за станам папуляцый, пастаянная йрапаганда ашчадных адаосін да расліны, вырошчванне ў культуры. Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 50—125 см, з тоўстытл верацёнападобныгл коранем з млечным сокам і простым, злёгку алушаным або голнм сцяблом. Лісце яйцападобна-падоужанае, па краі няроунапілаватае, апушанае; прыкаранёвае — доўгачаранковае, сцябловае — кароткачаранковае, самае верхняе — сядзячае, Цвіце ў чэрвені—ліпені. Кветкі буйння,• блакітна-ліловыя або ліловыя, зрэдау белня, у Доўтаіі гронцы} чашачка голая, чарнаватая, з доўтімі вострымі зубцамі; вяночак лейкападобна-званочкавы, даужынёй да 6 см, з яйцападобна завостравммі, па краі раснічастымі лопасцямі. Плод — пайіклая каробачка. Размнажаецца насеннем. Дэкаратнўйая расліна. Агульнае пашырэнне: Заходнял Еўропа, Малая Азія; у СССР — ЕўрапеЙская чаотка, Каўказ, Заходняя Сібір.
ЗУБНІЦА КЛУБНЯНОСНАЯ ЗУБЯНКА КЛУБНБНОСНАЯ Dentaria buibifera L.
Снмейства Крыжакнетнын Семемстш) Крестоцвстмыс Вгдмісасеае (( ruciferae)
3-я КАТЭГОШЯ AXOBL1, РэдкІ еўрапейска-малааэНіскі від, паўночна-ўсходаяя мяжа оуцэльнага пашырэння якога праходзіць ца тэрыторы! БССР. Занесена ў спіо ахоуных раслін БеларусІ. Трапляевда даволі рэдаа, пераважна у заходняй, сярэдаяй f пауднёвай частках рэспублікі. Вядоілы месцаэнаходаанні на тэрыторыі Бярэзінокага біяофернага і Прыпяцкага лавдшафтнагідралагічнага запаведаікаў, у Белавежскай } НалібоцкаЙ пушчах. Расце невялікімі групамі ў сырых густых шыракаліотых і мяыаных лясах. Колькаоць в}ду у флоры БССР паменшылася ў внніку высечкі лясоу, Для зберажэл.ня віду неабходаы арганізацйя батанічных рэзерватаў у яаіібольш спрыялышх умовах Існаваішя віду /створаны ў Гарадоцкім і Пухавіцкім раёнах/, кантроль за станам наіг/ляцый, вйрошчванне ў культурн. Шматгадовая жн вародаая /у пазухах верхняга лісця і у суквецці утвараюцца дробныя карнчнева-фіялетавыя або аг.іаль чорныя клубеньчякі, якія ападаоць і даюць пачатак новым раслійам/ травяйістая расліна вышішёй да 60 см, з доўгім паузучым і<арэніШчам, укрн тшл зубцападобнымі тлясістым» лускавінкамі /адсюль назва/. Сцябло прамастоіінае* Шжняе л}сце 3—5-перыстарассечайао, верхняо — суцэлыіае. Весйавй вфемер. Цвіце ў і'ра.савіку— чэрвені. Кветкі буііпыя, лілова-ружовыя, зрэдку белня, 1-пя-
лёсткавыя, па 6—12 у кароткай гронцн; чашачка з 4 свабодных лісцікау; тычынак 6. Плод — падоужаяа-ланцэтны отручок даужынёй 2—3,5 см. Размнажаецца такоама насеннем /вельмі рэдка/ I вегетатыуна /карэнішчам^. Вырошчваецца у Цэнтральным батанічннм садзе АН БССР f на Рэспубліканскай станцыі юных натуралістау. Агульнае пашырэнне: Заходняя Еуропа, Малая Аэія, Іран; у СССР — Еурапейская частка /ПдЗ/, Кауказ.
КНІГІ ОНЛАЙН
