Ахоўныя расліны Беларусі
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 112с.
Мінск 1983
на значныя адлегласці. Размнажаецца наоеннем і вегетатыўна. Патрабавальная да павышанай вільготнасці паветра. Агульнае пашнрэнне: Пауночная Еўропа, Паўднёва-Усходняя Азія, Пауночная Амерыка; у СССР — Еурапейская частка /поўнач і оярэдняя паласа/, Сібір, Далёкі Усход, Каукаэ /горныя лясы/.
ЛУННІК АЖЫВАЮЧЫ ЛУННМК ОЖНВАКНЦМЙ Іліпагін rctllvivn L.
СямеНства Крмжакаетныл Омі'йстію Нрегтпцнстныс BrasMcareae (Cruclfcrae)
2-я КАТЭГОРЫЯ AX0BU. Рэдкі цэнтральна-усходнееурапейскі рэліктавы від, які ў БССР — за межамі суцэльнага пашнрэння ў астраўных лакалітэтах. Занесены ў Чырвоную кнігу СССР 1
спіс ахоўных раслін Беларусі. Бядомы месцазнаходжанні ў Мінскай і Віцебскай абласцях, на тэрыторыі Налібоцкай пушчы. ІІаводаа звестак навуковай літаратуры адзначауся ў наваколлях г. Гродча, на тэрыторыі Белавежскай пушчы 1 былой Магілёўскай губерні. Расце невялікімі групамі каля ручаёў 1 крыніц у густых лісцевых і хвойна-шыракалістых лясах, на поймавах тэрасах, парослых лесам 1 хмызняком; часам утварае зараснікі. Колькаоць віду ў флоры БССР паменшылася ў выніку гаспадарчага асваення тэрыторыіі /высечка і прарэдаванне лесу/, збору квітучых раслін. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватаў на ўсіх вядомых месцах росту /створаны ў Бешанковіц-
кім і Гарадоцкім раёнах/, выяуленне новях месцау росту, кантроль за станам папуляцый, пастаянная прапаганда ашчадных адносін да раоліны, вырошчванне у культуры. Шматгадовая травяністая раоліна вышйнёй да 120 ом, з прамастойнш, наверсе галінаотым сцяблом. Лісце оэрцападобнае, буйназубчастае>, кароткавалас1стае, чаранковае. Цвіце у красавіку—чэрвені. Кветкі даволі буйныя, ліловыя, вельмі духмяныя, оабраны у негустыя мяцёлкі; пялёсткі з доугімі ногцікаміі тычынак 6. Плод — плоок}, эліпсападобны отручочак даужынёй да 5 см,. завостраны э двух канцоу, на тонкай ножцц, з шырокай паупразрыотай перагародаай; пры выспяванні створкі з наоеннем аддэяляюцца, а на расліне застаювда белыя празрыста-плевачныя, з перламутравш адлівам бліскучші перагародкі, Размнажаецца насвннем, Вырошчвавцца у Цэнтральным батанічным садзе АН БССР. Дэкаратыуная /асабліва у час плоданашэння/ расліна. Агульнае пашырэнне: Сярэдняя і Атлантычная Еуропа, МІяземна»лор"е; у СССР — Еурапейская чаотка /цэнтр/.
МДРОШКА МОРОШКА
Rubus ehainacniorue L.
СямеМе»Ла Р|НШйым СнМейе»ію Рйаовые
Rosneeac
2-я ІШЭІ'ОРйя АХОВЫ. Вельмі рэдкі арктабарэальны цыркумпалярны від, які у БССР — за пауднёвай мяжой суцэльнага пашы-
рэння. Вядомы 2 ізалявання масцы росту у МІёрскІм раёне на тэрнторыі гідралагічных заказнікау Ельня 1 Балота Мох, адвначана такоама у Белавежскай пушчы, на балотных масівах Дзягілеускі Мох у Мядзельскім, Чырвонаборокі Мох у Раоонокім, Обаль-2 у Шумілінскім раёнах, а такоама у наваколлі Барыоава. Паводле звестак навуковай літаратуры раола у наваколлі г.Гродна 1 на тэрыторыі былой Магілёуокай губерні. Раоце на вярховых балотах t у забалочаных лясах, утварае прыкметныя зараонікі плошчай па 0,1*—0,5 га. Колькасць віду у флорн БССР паменшылася у вмніку гаспадарчага аоваення балот /асушэнна/.
Для зберажэння віду неабходан арганізацыя батанічных рэзерватау на усіх вядомых месцах росту /створаны у гідралагічным заказніку Ельня/, выяуленне новых месцаурооту, кантроль за станам папуляцый. Шматгадовая даухдомная травяністая раоліна вышынёй 10—30 см, з галінаотым пауэучым карэйішчам, на якім развіваюцца прамастойныя аднагадовня парасткі з лускападобнюл лісцем каля асновы. Сцябловае лісце з прылісткамі, чаранковае, сэрца-ныркападобнае, няглыбака3—5-лопасцевае, злёгку апушанае; пласц}нка маршчакаватая, лопасці яе шырокаяйцападобння або паукруглыя, па кра} няроунаэубчаотыя. Цв!це у маі—чэрвені. Кветкі адзіночныя, на доугіх кветаножках, тычынкавня буйнейшыя за песцікавня; чашачка — з 5 валаоістых лісцікауі вяночак — з 5 адааротнаяйцападобных бвлнх, іншы раз в ружаватьм адценнем пялёсткау; тычынк! доугія, ніікаііадобныя, Плод — Чйрванаватая шматкасцянка /пры выспяванні бурэе/, каоцянкі гладкія. Размнажаецца насеннем. Лекавая /мачагонны, патагонны, проціцынготны, кроваспыняльны, ранагаючы ородак/ I харчовая /плада спажываюода свежяя 1 у выглядзё варэння/ расліна. Добры меданос. Агульнае пашырэлне: поунач Заходняй Еуропы, Пауночная Амерыка; у СССР — Еурапейская частка, Сібір, Далёкі Усход.
МЕЧ ТРАВЛ ЗВЫЧАЙНАЯ МЕЧ ТРАВЛОВЫКНОВЁННАЯ ('ішіііші niariscus (L.) Pohl
Сямойства Лсаковыя Семейство Осоковые Сурсгнсеяе
2~я КАТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Вельмі рэдкі атлЕЦітычна-еўрапейскі
рэліктавы від, Занесена у Чырвоную кнігу CCGP. Вядомы меоцы росту у азёрах Глубелька і Ячмянец — на тэрыторыі ландшафтнага заказніка Блакітныя азёры. Расце у вадзе на глыбіні 0,2—0,5 м у прыбярэжнай палосе на заглееных берагах, на воз.Глубелька утварае зараонікі, якія оуцэльным кольцам /шырынёй — I-—8 w/ ахопліваюць узбярэжжа. Колькасць віду у флоры БССР паменпшлася у выніку рэкрэацыйнага выкарыстання вадаёмау, эабруджвання водау. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічнага рэзервата на воа.Глубелька, выяуленне новых месцау росту, кантроль эа отанам папуляодй. Шматгадовая шэра-зялёная травяністая расліна вышынёй да 1,5 м, з тоустым паузучым карэнішчам, утварае шчыльныя дзярніны. Сцяблы амаль цыліндрычння, пустня, тоўстыя, густааблісцелыя. Лісце трохграннае.па краі воотрапілаватае і шурпатае, уверсе доуга 1 тонка звугсанав. ЦвІце у маі. Суквецце — окладаяая мяцёлка. Каласкі дробшія, даужынёй да 4 мм, яйцападобна-ланцэтныя, бурня, сабраны у галоучатыя пучкі; кветкі без калякветніка, з 2—3 тычннкамі і 2—3 рыльцамі» Плод — яйцападобны цёмна-карычневы бліскучы арэшак. Размнажаейда пераважна вегетатыўна /карэнішчам/, Агулыіае пашыр&нне: поудзень СкандынавіІ, Сярэдняя І Атлантычйая Eyponaj у СССР — Еурапейская частка /захад/.
МНАГАНОЖКА ЗВЫЧАЙНАЯ МНОГОНОЖКА ОВЫКНОВЕННАЯ Poiypodlum vulgare L.
Сямейгтва Мнягяппжканыя Семейгтво Многокожковыг Роіуройіагеяг
3-я ІСЛТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Рэдкі атлантычна-міжземнаморскі горна-лясны барэальны від, які у БССР — за усходняй мяжой еўрапейскага фрагмента агульнага вуразіяцкага пашырэння. Трапляецца спарадычна у ізаляваных месцах росту у Белавежскай пушчы, Бярэзінскім біясферным запаведніку, ландшафтным заказніку Блакітныя азёры, у Барысаўокім, Гродзенскім, Гомельскім, Мазырскім, Мцдзвльскім раёнах. Паводле эвестак навуковай літаратуры вядомы знаходкі віду у Докшыцкім раёне, у наваколл! Мінска 1 на тэрыторыі былой Магілёускай губерні. Расце невялікімі групамі на схілах грунтавых агаленняў па далінах рэк і катлавінах азёр, радзёй на пнях, каранёвых лапінах, ствалах дрэў I валувах у цяністых лісцевых і мяшаных лясах, у хмызвлках. Колькасць віду у флоры БССР паменшнлася у выніку гаспадарчага асваення тэрыторый. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя на усіх вядомых месцах росту батанічных рэзерватаў /створаны у ІЛядзельскім раёне паблізу воз.Нарач/, выяуленне новых месцау росту, кантроль за станам папуллцый, больш шырокае вырошчвагне у культуры. Шматгадовая спараносная травнністая расліна /папараць/ вышынёй 20—40 см, з доугім паузучым саладісаватнгл карэнішчам /адсюль другая назва — салодкая папараць/,
густа укрытым бурымі ланцэтнымі лускавінкамі. Лісце скурыстае, чаранковае, размешчана у 2 рада. Ліставыя пласцінкі падоўжана-ланцэтныя, перыста-раздзельныя, сегменты іх лінейналанцэтныя, да верхавінкі акруглыя, прытупленыя або завостраныя, оуцэльнакрайнія ці крыху пілаватыя. Спараносіць у чэрвені. Сорусы /кучкі спарангіяу/ акрутлыя, залаціста-аранжавня, без індузіяў /пакрывальцау/, размешчаны раунамерна паміж краем сегмента і жылкай. Размнажаецца вегетатыуна /карэнішчам/, магчыма спорамі. Вырошчваеода на Рэспубліканскай станцыі юных натуралістау 1 ў Цэнтральным батанічным оадзе АН БССР. Паліморфнн від, мае шэраг падвідаў, разнавіднасцей 1 форм. Лекавая, дубільная /у карэнішчах да 12 % танідаў/ і дэкаратыуная /садовыя разнав!даасці/ расліна. Агульнае пашырэнне: Еуропа, Малая Аэ»я, Міжземнамор"е, Пауночная Амерыка; у CGCP — Еўрапейская частка, Каўказ, Заходаяя Сібір, Сярэдняя Азія.
МЯДЗВЕДЖАЙ ЦЫБУЛЯ МЕДВЕЖНЙ ЛУК (ЧАРАМША) (ЧЕРЕМША) Album ureinuin L.
СямеЙгтна Цыбулевмя Семейство Луковые
З-я КАТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Рэдкі атлантнчна-міжземнаглорска-еўрапейскі від, які ў БССР — за межамі суцэльнага пашырэння ў астрауных лакалітэтах. Занесена у спіс ахоуных раслін Бела-
русі. Спарадачна трапляецца на усёй тэрыторыі рэспублікі. Вядомы месцы росту ў Бярэзінскім біясферным, Прыпяцкім ландаафтна-гідралагічным запаведніках, Белавежскай і Налібоцкай пушчах. Расце паблізу рэк, ручаёу і балот у шыракалістых, шыракаліста-яловых f чорнаальховых лясах, утварае зараснікр, у поймавых дубровах Налібоцкай пушчы і р. Заходняя Бярэзіна знаходзяцца самня буйнёйшыя палуляцыі на Беларусі. Колькасць віду у флоры БССР паменшылася у выніку гаспадарчага асваення тэрыторый /высечка лясоу, асушэнне балот/, збор раслін на харчовыя мэты. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватау на усіх вядомых месцах росту /створаны на тэрыторыі гідралагічнага заказніка Ельня, у Любанскім і Пухавіцкім раёнах/, выяўленне новых месцау росту, кантроль за станам папуляцый, пастаянная прапаганда ашчадаых адносін да расліны, выропічванне у культуры. Шматгадовая эфемероідная цыбулевая травяністая расліна вышынёй да 40 см. Цыбуліна падоўжанай формы, без крыючых лускавінак, таўшчынёй каля I см, штогод узнауляеода, мае смак часнаку. Сцябло трохграннае.у ніжняй частцн з 2, іншы раз з 3 вялікімі шырокаэліпсападобнымі, завостранымі лістамі, якія паступова звужаюцца ў чаранок; шырыня пласцінкі — 8 см, даўжыня— 20 см. Цвіце ў чэрвені. КветкІ буйныя, белыя, накшталт зорачак, у негустым парасоніку на верхавінцы кветаноса /да распускання ён у плавачным пакрывале/; калякветнік з 6 лісцікаў; тычынак 6, яны карацейшыя за лісцікі калякветніка; пёсцікі. Плод — трохгранная каробачка. Размнажаевда насеннем і вегетатыуна /даччынамі цыбулінамі — у адзін год можа закладваода 2—3/. Вырошчваецца у Цэнтральным батанічным садзе АН БССР і на Рэспубліканскай станцыі юных натуралістаў. Каштоуная харчовая /гатуюць салаты/, лекавая /мае бактэрыцыдныя : фунгіцыдаыя ўласцівасці/, меданосная і дэкаратыўная расліна. Агульнае падіырэнне: Сканданавія, Атлантычная і Паўднёвая Еўропа, Міжземнамор"е, ?Лалая Азія; у СССР — Еурапейская частка /захад, поўнач і цэнтр/, Каўказ.
КНІГІ ОНЛАЙН
