Ахоўныя расліны Беларусі
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 112с.
Мінск 1983
станцыі юных натуралістау. Кармавая 1 дэкаратыуная расліна. Агульнае пашырэнне: Еуропа; у СССР — Еурапейская частка /захад/.
ШПАЖНІК (ГЛАДЫВЛУС) ШПАЖННК (ГЛАДНОЛУС) ВАЛОТНЫ ВОЛОТНЫЙ
Gladiolus palustrls Gaud. Сямейства Каспчоныя Семейстпо Касатнконые Irhlaceae
2-я КАТЭГОРІІЯ АХОВы. Вельмі рэдкі цэнтральнаеурапейскі
рэліктавы від, які у БССР — за усходняй мяжой суцэльнага пашырэння у астрауных лакалітэтах, Відаць, зніклы від. Занеоены у Чырвоную кнігу СССР. Паводае звестак навуковай літаратуры адзначаны у Белавежскай пушчы, каля гарадоу Магілёу 1 Рагачоу. Расце на еабалочаных лутах 1 балотах. Колькасць віду у флоры БССР паменшылася у выніку гаспадарчага выкарыстання тэрыторый /выпас жывёлы, касьба, асушэнне балот/, збору квітучых раслін. Для зберажэння віду неабходны пацвярджэнне старых месцау росту і арганізацыя на 1х батанічных рэзерватау, выяуленне новых месцау росту, пастаянная прапаганда ашчадных адносін да расліны, вйрошчванне у культуры. Шматгадовая клубнецыбулевая травяністая расліна вышынёй 30—60 см, з тонкім сцяблом. Клубнецнбуліна авальнай формы, пакрытая грубасеткава-валакніотымі лускавінкамі, штогод заменьваецца новай. ЛІсце лінейнае, шырынёй каля I см, тонка завоотранае. Цвіце у чэрвені—ліпені. Кветкі няправільныя, буйныя, цёмна-пурпуровыя, з зялёнымі ланцэтнымі прыкветкамі, па 2—5 у рэдкім аднабокім коласе; калякветнік зрослы каля асновы, з сагнутай трубкай і адгінам з 6 долей /3 ніжнія даужэйшыя за верхнія/; тычынак 3. Плод — прадаутавата-адваротна-яйцападобная -робачка. Размнажаецца вегетатыуна 1 насеннем. Дэкаратыуная расліна. Агульнае пашырэнне: Цэнтральная Еуропа; у СССР — Еурапейская частка.
ШНАЖійК (ГЛАДЫЕЛУС) ШІІАЖНЙК (ГЛАДНОЛУС) ЧАРАГПЦАВЫ ЧЕРЕПНТЧАТЫЙ Gladiolus liiibrieatus L.
Самейетна Каеачовын Семейетво Касатвковые Irldaceae
3-я КАТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Рэдк! пан"еурапейскі від, які ў БССР — паблізу усходаяй г.іяжы суцэльнага пашырэння, Від скарачаецца. Занесены ў спіо ахоуных раслін Беларусі, Зрэдку трапляецца па усёй тэрыторыі рэспублікі. Пядомы месцы росту у Белавежскай 1 Налібоцкай пушчах, на тэрыторыі Бярэзінскага біясфернага і Прыпяцкага ландшафтна-гідралагічнага запаледнікау. Расце аеобныглі экземплярамі і невялікімі групамі на нізінных I заліўных лугах, у поймах невялікіх рэк, лутавінах,у зарасніку хмызняку, лясных палялах у ельніках, дубровах, алешніках. Колькасць віду ў флоры БССР пагленшылася ў вцніку гаспадарчага выкарыстання тэрыторнй /асушэнне эямель, касьба, выпас жывёлы/, збору квітучых раслін. Для збераяэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватау на усіх вядомых месцах poesy /створаны ў Гарадоцкім, Верхнядзвінскім, Віцебскім, Міёрскім, Мядзельскім, Маладзечанскім раёнах/, кантроль за станам папуляцый, пастаянная прапаганда ашчадаых адносін да расліны, вырошчванне у культуры. Шматтадовая клубнецыбулевая травяністая расліна /народныя назвы цыбулька, палявы часнок, кульчыбер/ вышннёй 50—70 см, з тонкімі прамымі сцябламі. Клубнецыбуліна шарападобная, даяметрам I—1,5 см, з тонкавалатшістытлі
лускавінкамі. Шжняе лісце лускападобнае, сцябловае /2—з/ — мечападобнае, шырынёй I—2 см. Цвіце у чэрвені—ліпені. Кветкі буйныя, пурпурова-фіялетавыя, з невялікімі прыкветкамі, чарапічна сабраны па 3—II у аднабокі густы колас; долі калякветніка амаль усе роўныя. Плод — кароткая адааротна-яйцападобная каробачка. Размнажаецца насеннем і вегетатыуна. Вырсшчваецца ў Цэнтральным батанічнш садзе All БССР і на Рэспубліканокай станцыі юных натуралістау. Лекавая і дэкаратыуная расліна /у культуры з 1604 г., ёсць садовыя гібрыды/. Лгульнае пашырэнне: Сярэдняя Еўропа, Міжземнамор"е; у СССР — Еурапейская частка /захад і цэнтр/, Кауказ, Заходняя Сібір.
ЯТРЫШШК ДРЭМЛІК ЯТРЫШШІК ДРЕМЛНК Orchis morio L.
Сямейства Ятрышнікавыя Семейство Яірыйншкввые Ori-hidaeeae
І-я КАТЭГОРДЯ АХОВЫ. Рэдкі атлантычна-еурапейскі від, усходняя мяжа суцэльнага пашырэння якога праходаіць па тэрыторыі БССР. Занесеіш у Чырвоную кнігу СССР. Вядомы месцы росту каля г. Пінска і у Любанскім, Паотаўскім і Мядзельскім раёнах. Расце асобнымі экземплярамі на лугах і лясных з карбанатнай глебах палянах. Колькасць віду ў флоры ЬССР паменшылася у выніку гаспадарчага выкарыстання тэрыторый. Для зберажэння віду неабходны арі’анізацыя батанічных рэзерватау на усіх вядомых месцах росту /сгасраны у Пастаускім раёна/, выяуленне новых месцаў росту, кантроль эа станам папуляцпй, вы-
рошчванне у культуры. Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 10—25 см э 2 шарападобнымі караяёвымі клубнямі /адзін карычневага колеру — стары, адмірае увосень; другі больш светлы — малада/. Сцябло часта з фіялетавымі або пурпуровымі плямкамі. Ніжняе лісце лінейна-ланцэтнае, тупое або тупазавостранае, сабрана у ніжняй частцы сцябла накшталт разеткі; верхняе — уменшанае, завостранае. Цвіце у маі—чэрвені. Кветк} няправільныя, даволі буйныя, духмяныя; фіялетава-пурпуровня, рэдка белыя, звонку буравата-зеленаватыя, з цёмнымі жылкамі, з зеленавата-ліловымі ланцэтнымі прыкветкамі, сабраны у рэдкі колас; губа каля асновы белаватая з пурнуровымі шгямамі, акрутлая, злёгку трохлопасцевая /сярэдняя лопасць шырэйшая за бакавня, элёгку выемчатая/; шпорка цыліндрычная, тупая, лілова-пурпуровая. Плод — доўгая шробачка. Размнажаецца насеннем. Лекавая 1 дэкаратыуная расліна. Лгульнае пашрэнне: Заходняя Еуропа /поунач і цэнтп/, Міжземнамор"е; у СССР — Еўрапейская частка /захад/.
ЯТІ’ЫІПНІК МУЖЧЫНСКІ ЯТРЬППНПК МУЖСКОН Orchis inascula L.
Сямейстяа Ятрышнікяпыя Семейство Ятрыптнковыс Orchidaceae
2~я КЛТЭГОРЫЯ AXOBN. ВельмІ рэдкі міжземнаморска-еурапейскі від, які у БССР — на усходняй мяжы оуцэльнага пайырэння. Вядома месца росту на поунач ад г.п. Асінторф у Дуб-
ровенскім раёне. Паводае звестак навуковай літаратуры адзначанц на тэрыторыі былой Магілёўскай губерні і паблізу г. Слуцк. Раоце 10—15 экземлляраў на плошчы каля 40 м2 на разнатраўна-асаковай нізіннай лугавіне сярод лесу. Прычыны змянення колькасці віду ў флоры ЕССР не ўстаноўлены. Для зберажэння віду нвабходны арганізацыя батанічнага рэзервата на вядомым ыесцы росту у Дубровенокім раёне, выяўленне новых меоцаў росту, кантроль за станам папуляцыі, вырошчванне ў культуры. Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 20—50 см, з 2 буйнымі, шырокаавальнымі або амаль шараладобнымі каранёвымі клубнямі. Сцябло знізу з фіялетавым малюнкам. Лісце шырокалавдэтнае, часта з пурпурова-фіялетавымі плямкамі, сканцэнтравана ў ніжняй частцы сцябла; вышэй яго размешчаны I—2 маленькіх лісцевых похвы. Цвіце ў чэрвені. Кветкі буйныя, светла-пурпуровыя, ружовыя або бледна-фіялетавыя, з ланцэтнымі ліловымі прыкветкамі, у шматкветным коласе; губа пурпуровая, каля асновы белаватая, з цёмна-пурпуровымі плямкамі і сасочкамі, трохлопасцевая, шырокаавальная /сярэдаяя доля шырэйшая за бакавыя, выемчатая, з зубчыкам у выеглцы/; шпорка ружова-ліловая, на канцы ііатоўшчаная. Плод — каробачка. Размнажаецца насеннем і вегетатыуна /каранёвымі клубнямі/. Лекавая і дэкаратыўная расліна. Агульнае пашырэнне: Заходняя Еуропа, Міжземнамор"е, Малая Азія; у СССР — Еўрапейская частка, Каўказ.
ЯТРЫІІІНІК ШЛЕМАНОСНЫ ЯТРЫШННК ПІЛЕМОНОСНЫЙ Orchis militaris L.
Сямейстна Ятрынінікавыл Семейстно Ятрышннконые Orchidaceae
І-я КАТЭГОРЦЯ АХОВЫ. Рэдкі еуралейска-малаазійскі, магчыма зніклы від, Занесены ў Чырвоную кнігу СССР і спіс ахоўных раслін Беларусі. Паводле звестак навуковай літараіуры адэначаны на тэрыторыі Белавежскай путачы і ў ІЦумілінскІм раёне. Ёсць таксама гербарны экземпляр, знойдзены ў пачатку 20 ст. каля г. Орша. Рос на нізінных лутах, лясных палянах і узлесках з дадатковым увільгатненнем. За апошнія дзесяці-
годцзі не выяўлены. Прычыны змянення колькасці віду ў флоры БССР — парушэнне ўмоў росту пад уплывам гаспадарчага выкарыстання тэрыторый. Дяя зберажэння віду неабходны вькўленне месцау росту, арганізацыя на 1х батанічных рэзерватаў, вырошчванне ў культурй. Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 20—45 см, з 2 буіінымі яйцападобнымі каранёвыглі клубнямі. Сцябло ў верхняй частцы бязлістае. Лісце буйное, прадаўгавата-эліпсацадобнае або шырокаланцэтнае, прытупленае, да асновы звужанае, мясістае, глянцаватае, сабрана ў ніжняй частцы сцябла; вышэй ято — 2 лістападобныя похвы. Цвіце ў маі—чэрвені. Кветкі шлемападобныя /адсюль назва віду/, белаватафіялотава-ружовыя або светла-фіялетава-шараватыя, з прыемным пахам, маленькімі фіялетава-ружовымі прыкветкамі, у шматкветным густнм коласе; лісцікі шлема звонку белавата-ружовыя, унутры з фіялетава-пурпуровымі палоскамі; губа трохлопасцевая, каля асновы белаватая, з пурпуровші крапінкамі і бугаркамі; лопасці губы фіялетава-ружовші /бакавня — кароткія, тупыя, сярэдняя — значна буйнейшая, на канцы з 2 кароткімі долямі, паміж якімі маленькі шылападобны зубчык/; шпорка белая або бледна-ружовая, тупая, сагйутая. Плод — каробачка. Размнажаецца насеннем. Лекавая і дэкаратыўная расліна. Лгульнае пашнрэнне: Еўропа, Малая Лзія, Паўночная Афрыка; у СССР — Еўрапейская частка, Оібір, Каўказ.
ЯЧМЕНЕВАЛАСНЕЦ ЯЧМЕНЕВОЛОСНЕЦ ЕЎРАПЕЙСКІ ЕВРОНЕЙСКІШ Hordelymus europaeus (L.) Harz.
Снмейства Злакі
Семейство Злакп
Роасеае (Gramineae)
2-я КАТЭГОРЫЯ АКОВЫ. Вельмі рэдкі цэнтральнаеурапейскі від, які ў БССР — за ўоходняй мяжой суцэльнага пашнрэння ў астрауных лакалітэтах, Вядома адзінае месца росту на тэрыторні Белавекскай пушчы. Расце асобнші экземплярам! на ўчастках па 0,2—0,5 га у грабовых дубровэх кіслічнага тыпу. Колькасць віду ў флорц БССР паменшылася ў вычіку вытоптвання дзікімі капытнымі жывёламі. Длл зберажэння в,ду неабходаы выяуленне новых месцау росту і арганізацыя. на іх батанічных рэзерватау, кантроль за станам папуляцый, вырошчванне у культуры. Шматгадовая ярка-зялёная травяністая расліна вышынёй 60—120 см, утварае дзярніну. Сцяблн каля вузлоў касматня. Лісце пляскатае, голае або з рэдка раскіданымі валаскамі, зверху і знізу шурпатае; похвы ніжняга лісця з валаскамі, накіраванымі уніз, язйчок вельыі кароткі. Цвіце ў ліпені— жніуні. Каласн лінейныя, звужаныя да верхавінкі, з шурпатым вузлаватьм асцюком; калаокі звычайна. аднаквотныя, .сядзяць па 3 на вальмі кароткіх ножках; каласковыя лускавінкі вузкія, папарна зрослыя каля асновы, п&раходвяць у асцпк; ніжняя кветкавая луокавінка ланцэтная, шурпатая, на вврхавінвд з
КНІГІ ОНЛАЙН
