Ахоўныя расліны Беларусі
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 112с.
Мінск 1983
(ТАРЛ( ЦЕНЬ ПРЫРУЧЛПНЫ КРЕСТОВНПК ПРНРУЧЕЙНЫП
Scnccio rivularls (Waldsl. et Kit.)
СямсйгГва (лмаданакнстныя Ссмсйгтпо ('лоя.йі.цкетные \ si егасеас (CoinposiI ас)
2-я КЛТЭГОРІІЯ АХОВЫ. Рэдкі цэнтральнаеўрапейскі рэліктавы від, які ў БССР — за межамі суцэльнага пашырэннд ў астраў-
ным лакалітэце. Вядома месца росту каля г. Мар'Чна Горка у Пухавіцкім раёне. Расце некалькі груп вкземплярау на плошчы каля 500 на пароолай хмызняком лугавіне з часовым лішкавым увільгатненнем паблізу выхаду крыніц. Колькасць віду у флоры БССР паменшылася у выніку гаспадарчага выкарыстання тэрыторай /узорванне зямель, высечка хмызняку, касьба/. Для зберажэння віду створаны батанічны рэзерват на вядомым месцы росту у Пухавіцкім раене, а такоама неабходны выяуленне новых месцау росту, кантроль за станам папуляцый, вырошчванне у кулыуры. Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 40—80 см, з прамым уверсе разгалінаванш сцяблом, якое ў маладых раслін павуцініста-апушайае, потым голае, Прыкаранёвае лісце яйца-сэрцападобнае або яйцаладобна-лашіэтнае.тупое, па краях востразубчастае, на доўгіх расшыраных чаранках; ніжняо сцябловае — падобнае на прыкаранёвае, тольк! на болып кароткіх чараяках, верхняе —■ ланцэтападобнав або вузкаяііцападобнае, садзячае. Цвіце ў ма|. Кветкавыя кошыкі аранжава-жоутыя, абкружання аднарадаовай, злёгку апуіпанай абгорткаіі, сабранн у парасонападобнае суквецце; краявыя кветкі язычковыя /іх у кошнку каля 20/ з лінейна-прадаугаватым вяночкам. Плод — голая сямянка. Размнажаеода насеннем. ВнрошчваеЦца на Рэспубліканскай станцыі юных натуралістаў. Дэкаратыуная расліна /мояа выкарнстоўваіша у зялёным будауніцтве рэспублікі/ Агульнае пашырэнне: Цэнтральная Еўрояа; у СССР — Еурапейскач частка /захад/.
ТАЙШК СЭРЦАПАДОВНЫ ТАЙНЙК СЕРДЦЕВНДНЫЙ Listen» cordate (L.) R. Rr.
Сямейства Ятрышнікяяыя Семейстяо Ятрмшнмковые Orchldaeeae
2-я КАТЭГОРЫЯ AX0BU. Рэдкі арктабарэальны від, паўднёвая мяжа суцэльнага паямрэння якога праходзіць па тэрыторыі БССР. Вядомы месцы росту ў Гарадоцкім, Іўеўскім, Асіповіцкім, Ыядзельскім раёнах, у Бярэзінскім біясферным I Прыпяцкім ландшафтна-гідралагічным запаведаіках, у Белавежскай 1 НалібоцкаЙ пушчах. Расце ў Імшыстых ельніках, сфагнавых хвойніках. Колькасць віду у флоры БССР паіленшылася ў выніку гаспадарчага асваення тэрнторнй /асутпэнне, высечкй лесу/. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватаў на ycfx вядомых месцах росту /створанн ў Пастаўскім раёне/, выяўленне новых месцаў рооту, кантроль за станам папуляцый, вырошчванН9 ў культуры. Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 6—15 /ЗО/ см, з паўзучшл карэнішчаіл. Сцябло тонкае, у сярэдняй чаотцы з 2 дробнымі, амаль супраціунымі трохвугольна-яііцападобнымі з сэрцападобнай асноваіі лістамі. Цвіце ў чэрвен}—ліпені. Кветкі дробныя, з маленькімі яйцападобнымі прыкветкаглі, у рэдкай гронцы; вонкавыя лісцік! калякветніка зялёныя, унутраныя 1 губа фіялетава-пурпуровыя; губа без шпоркі, прадаўгаватая, з 2 вузкаланцэтнымі лопасцямі. каля асновы з кокнага боку з вострым зубчыкаіл. Плод — каробачка. Размнажаецца вегетатыўна /карэнікічам/ і насейнем. Агульнае пашырэнне: Сярэдняя і Атлантычная Еўропа, Міжземнамор"е, Малая Азія, Японія, Паяцочная Амерыка; у СССР — Еўрапейская частка /Арктыка, лясчая зона/. Каўказ, СІбір, Палёкі Усход.
ТАФІЛЬДЫЯ ЧАШАЧКАВАЯ ТОФНЛЬДЯЯ ЧАШЕЧКОВАЯ Tofk4dia caiyeulata (L.) Wahl.
Сямеіктвв ЛІлеакыя Семейетв» Ліілейііые
2-я КАТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Атлантычна-міжземнаморска-вурапейскі від, які ў БССР — за ўсходняй мяжой суцэльнага пашырэння ў астраўннх лакалітэтах. Від пад пагрозай знікнення. Вадомы месцы росту ў Мінскім і Брэсцкім раёнах. Паводле звестак навуковай літаратуры /патрабуюць пацвердаання сучаснымі фларыстычнымі даследаваннямі/ адзначалася на тэрыторыі былой Магілёўскай губерні, у Слуцкім павеце, каля гарадоу Навагрудак, Барысаў, Гродаа, Мсціслаўль, Багушэуск, Віцебок, г.п. Антопаль. Расце на нізінных лугах. Колькаоць віду ў флорн БССР паменпіылася ў выніку гаспадарчага асваення тэрыторый /асушэнне/. Лдя зберажэння віду неабходны арганізацші батанічных рэзерватаў на ўсіх вядомнх мвсцах рооту, выяуленне новых месцау росту, кантроль за станам пап^ляцый, вырошчванне ў Кўльтура. Шматгадовая травяністая расліна вшіынёй 10—40 см, з кароткім карэнішчам.абкружаннм валокнаглі. Названа ў гонар англійскага батаніка У. Тофільда. Сцябло прамое, наверсе злёгку паніклае, слабааблісцелае. Лісце вуэкалінейнае, завостранае, з паралельныгл жылкаваннем: прыкаранёвае — у разетцы. Цвіце у чэрвені— ліпені. Кветкі дробныя, жаўтавата-белыя, на кароткіх кветаножках, з 2 прыкветкам!, у густой верхавінкавай гронцы; калякветнік маленькі, вяночкападобнн, з 6 шырока раскрытых доляў; тнчшіак 6. ІІлод — акругла-яйцападобная каробачка. Размнажаеодя вегетатыуна, магчыма насеннем. Дэкаратыуная расліна /у культуры з 18 ст./. Агульнае пашырэнне: Сярэдняя і Атлантнчная Еўропа; у СССР — Еўрапойская частка /цэнтр, Прнбалт'ша/,
ТЛУШЧАНКА ЭВЫЧАЙНАЯ ЖНРЯНКА ОБЫКНОВБННАЯ Pinguicula vulgaris L.
Сямсіства Плывунцовыя Семейство Пуяырчатковые Gentihularlaceae
2-я КАТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Рэдкі галарктьгчны від, які у БССР — за пауднёвай мяжой суцэльнага пашырэння у астрауных лакалітэтах. Занесена у спіс ахоуных раслін Беларусі. Вядомы месцы росту у Мядзельскім, Навагрудскім і Баранавіцкім раёнах. Расце на балотах і затарфаваных дугах. Колькасць віду у флоры БССР паменшылася у внніку гаспадарчага асваення тэрыторый /асушэнне/. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзерватау на усіх вядомых месцах росту, выяуленне новых месцау росту, кантроль за станам папуляцый, вЛвучэнне біялогіі, і экалогіі расліны. Шматгадовая насякомаедная травяністая расліна вышынэй 5—15 см, з кароткім карэнішчам. Лісце у прыкаранёвай разетцы, суцэльнае, прадаугавата-эліпсападобнае, мясістае /адсюль і назва/, зверху пакрытае шматлікімі /каля 25 тыс. на I см паверхяі/ залозкамі, якія ввдзяляюць ліпкую вадаасць /в яе дапамогай лісце трымае дробных наоякомых/. Пры гэтым пласцінкі лісця загінаюцца уверх і насякомыя ператрауліваюцца /і—3 дні/, калі расліна усмокча раствораныя часткі насякомых, лісце разгінаецда і набывае папярэдні выгляд. Цвіце у маі—чэрвені. Йветкі адзіночння, паніклыя, сінявата-фіялетавыя, на канцах бязлістых сцяблоу, якія выходзяць з цэнтра разеткі; чашачка пяціраздзельная; вяночак двухгубы; верхняя гу-
ба — даухлопасцевая, піжняя — трохлопасцевая, оа шпоркай;
тычынак 2. Плод — авальна-шарападобная каробачка. Размнажаецца насеннем. Каштоуны для навукі від. Агульнае пашырэнне:
Заходняя Еўропа, Пауночная Амерыка; у CGCP — Еурапейская частка /поунач і захад/. Кауказ, Сібір, Далёкі Усход.
ХВОШЧ ВЯЛІКІ ХВОІЦ БОЛЬШОЙ
Equieetum telmateia Ehrh.
Сямейства Хванічовыя €емейство Хвздцоаые
Equisetaceae
2-я КАТЭГОРЫЯ АХОВЫ. Рэдкі еурапейока-малаазійскі рэліктавы від, які у БССР — за пауночнай мяной суцэльнага пашнрэння у астраўных лакалітэтах. Вядома адзінае месца росту каля г. Петрыкава — карэнны бераг р. Прыпяць. Расце на вільготннх гліністых глебах у месцах выхаду грунтавых водау, уваходзіць у склад злакава-асакова-разнаТраўных асацыяцый, утварае зараснікі плошчай 0,5—100 ьг. Колькаоць віду у флоры БССР паменшылася у выніку гаспадарчага асваення тэрыторый. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічнага рэзервата на вядомым месцы росту каля г, Петрыкава, выяуленне новых месцау росту, кантроль за отанам папуляцый, устанауленне ахоунай зоны у даліне р. Пршіяць. йпатгадовая опоравая травяністая расліна вышынёй 20—100 см, з паузучым галінастш карэнішчам э клубеньчнкамі. Лісце недаразвітае, накшталт похвау, якія заканчваюцца зубцамі. Сцяблы членістня, рабрыстыя, пустыя; спараноснвя — тоустыл, жаутавата-бурыя, похвы іх з 20—30 бурнШ зубцамі,
на канцы з буйнымі стробіламі даужынёй 3—8 см; вегетатыуныя — бледна-зялёныя, галінастня /галінкі простыя, зялёныя, накіраваны коса ўверх/, похвы fx з белаватым! зубцамі. Споры дробныя, шарападобныя, выспявагаць у маі—чэрвені. Размнажаецца вегетатыуна 1 спорамі. Лекавая раоліна. Агульнае пашырэнне: Еуропа, Міжземнамор"е, Малая Азія, Пауночная Амерыка; у
СССР — Еурапейская частка, Каукаэ.
ЦЮЛЬПАН ЛЯСНЫ ТЮЛЬПАН ЛЕСНОП Tullpa sylveetrie L.
Сямействя Лілейнмя Семейство Лнлсйные ЕНіасеяе
2-я КАТЭГОРЫЯ АХОШ. Вельмі рэдкі атлаятычна-міжземнаморска-еурапейскі від, які у БССР — за усходняй мяжой суцэльнага паіпырэння ў астрауннх лакалітэтах. Здзічэлы і натуралізаваны від. Вядома месца росту у ландшафтным заказніку Блакітння азёры, адэначаны таксама каля г. Брэота. Расце у сяіткавай дуброве на схілах карзннага берага ракі Страча, утварае зараснікі плошчай 100—500 м2. Колькасць віду у флоры БССР паменшылася у внніку гасладарчага асваення тэрыторый /касьба/, збору квітучых раслін. Для зберажэння віду неабходны арганізацыя батанічных рэзёрватау йа вядомых месцах росту у ландшафтннм заказніку Блакітныя азёры і каля г. Брэст, вы~ яуленне новых месцау росту, кантроль за станам папуляцый, пастаянная прапаганда ашчадных аДносін да расліны, вырошчванне у культуры. Шматгадовая цнбулевая травяністая расліна вы-
шынёй каля 30 см, веснавы эфемероід. Цыбуліна прадаўгаватая, дыяметрам да 3 см, зверху пакрытая шчыльнымі жоўтымі лускавінкамі, штогод заменьваецца новай, утварае вертыкальныя і гарызантальныя сталоны. Сцябло прамастойнае, тонкае, на канцы з I або рэдка 2 кветкамі. Ліоце /2—4/ даужынёй каля 20—25 см, вузкае, жалабатае. Цв!це ў канцы мая. Кветк! буйныя, званочкавыя, ярка-жоўтыя, слаба прыемнадухмяныя; калякветнік з 6 свабодных лісцікаў даўжынёй 5—6 см; тычынак 6, жоўтага або аранжавага колеру, Плод — трохгранная каробачка. Размнажаецца вегетатыўна /цыбулінамі/ і насеннем. Вырошчваецца ў Цэнтральным батанічным садзз АН БССР і на Рэспубліканскай станцыі юннх натуралі стаў. Дэкаратыўная расліна /у культуры з 1568 г./. Агульнае пашырэнне: Заходняя Еўропа, Міжземнамор"е; у СССР — Еўрапейская частка.
ЧАРАЎНІК ДВУХЛІСТЫ ЛЮБКА ДВУЛНСТНАН PUtaiithera bitolia (L.) Rich.
Сямейстаа Нтрмшнікаяыя Омеіігтво Нтрышнмкевыі
Orrhidaree*
З-я КАТЭГОРЫЯ АХОйЛ Еурасібірскі від, які ў БССР — у межах суцэльнага пашырэння. Від скарачаецца. Трапляенда зрэдку па ўсёй тэрыторыі рэспублікі, вядомн месцы росту ў Белавежскай і Налібоцкай пуівчах, Бярэзінскім біясферным 1 Пряляцкім ландаафтна-гідралагічным запаведаіках. Расце асобншлі экземшіярамі і невялікімі групамі на лясннх палянах у драбпалістнх, мяшаннх і шыракалістйх увільготненых лясах. Колькасць
КНІГІ ОНЛАЙН
