Ахвяры і карнікі
Леанід Маракоў
Памер: 440с.
Мінск 2007
1 НАРБ, ф. 4п, в. 21, с. 1703, л. 1-33.
2 Грынштэйн Хема Барысавіч [1907, Бабруйск МИнскай губ., цяпер Магілёўская вобл. — ?], журналист. 3 сям’И рабочага. Меў нясконча-
Серышев ходил по кабинетам следователей и избивал арестованных до потери сознания: Шидловского, Рассказова, Красиль
никова и других. Допрошенный по делу Шидловский показал:
«В середине сентября 1937 года я находился под следствием: мое дело вел следователь Кауфман. К нему для избиения меня заходил Серышев. Серышев меня лично избивал два раза. Первый раз он меня бил под ложечку кулаками (пока я не упал и не потерял сознание). Будучи приведенным Кауфманам в чувство, я начал кричать. Серышев стал мне, лежащему на полу, ногой на горло, а затем всунул в рот носок ботинка. После этого высыпал из плевательницы мне на лицо мусор.
Второй раз Серышев меня бил плечами об стенку и, взяв за рукава гимнастерки, давил коленом в живот. Серышеву я заявил, что зря избиваете честного коммуниста. Он ответил: Мы тебя совсем убьем и отвечать не будем...»
В декабре 1937 года Серышев вместе с Цейтлиным при допросе арестованного Гоинштейна к последнему применяли садистские методы воздействия: били кулаками по лицу, били ногами в живот, сажали на ножку перевернутой табуретки. В результате такого допроса Гэйнштейн дал вымышленные показания...
Серышев незаконно письменными распоряжениями оставлял осужденных к ВМН для дальнейшего допроса и допрашивал их исключительно садистскими методами...»'
КАУФМАН Залман Исаакович (н. ў 1900 у Магілёўскай губ. у сям’і яўрэйскага рабочага. Скончыў прыватную яўрэйскую гімназію (1918). У ЧК з 1920. Памочнік упаўнаважанага Гомельскага аддзялення АДПУ БССР, упаўнаважаны Магілёўскай, потым Бабруйскай акругі, Жлобінскага, Парычскага, Рагачоўскага, Рэчыцкага р-наў. Са студз. 1935 — начальнік СПА УДБ Віцебскага гарадскога аддзялен-
ную сярэдне-спецыяльную адукацыю. У 1930-я г. рэдактар шматтыражкі Бабруйскага лесакамбіната. Арыштаваны 2.9.1937. Абвінавачваўся ў «контррэвалюцыйнай дзейнасці». Вызвалены да суда. Рэабілітаваны Бабруйскім НКВД 15.12.1938. Далейшы лес невядомы. Асабовая справа Г. № 5781 захоўваецца ў архіве УКДБ Магілёўскай вобл.
1 НАРБ, ф. 4п, в. 21, с. 1703, л. 24-33.
ня НКВД. Са снеж. 1936 нам. начальніка 3-га аддзялення УДБ НКВД БССР. Катаваў на допытах падследных. 3 9.12.1937 начальнік УНКВД Палескай вобл. Арыштаваны ў 1939).
ВАСИЛЬЕВ Александр Алексеевич* (н. ў 1897; у НКВД з 1921, лейтэнант дзяржбяспекі, начальнік 8-га аддзялення 3-га аддзела НКВД (1936-1937); дапытваў Сяргея Ракіту і інш.).
МОРОШЕК Зорух Мейерович* (лейтэнант дзяржбяспекі, начальнік упраўлення НКВД на Беларускай чыгунцы; начальнік аддзялення 4-га аддзела УДБ НКВД БССР; дапытваў шэраг беларускіх пісьменнікаў і гаспадарчых дзеячаў (Г. У. Стрэле і інш,)).
МІРКІН* (начальнік Мінскай турмы).
ПЕРСКИЙ Михаил Абрамович (н. ў 1904; лейтэнант дзяржбяспекі (1936-1938); верагодна, начальнік аднаго з аддзяленняў 4-га СПА; катаваў на допытах Змітрака Астапенку, Сымона Баранавых, Анатоля Вольнага, Міхася Зарэцкага, Васіля Каваля, Яна Скрыгана, Юлія Таўбіна, Уладзіміра Хадыку і інш.).
3 ліста С. Гваздзецкага сакратару ЦК КП(б)Б П. Панамарэнку:
«Двадцать месяцев сижу в Минской тюрьме под следствием... В ноябре 1937 г. меня вызвали на так званый допрос, где пытками заставили написать под диктовку следователя Берского (Перского. — Л. М.). что я враг народа, вредитель... Об этом насилии и издевательствах я
написал наркому Берману, но очевидно, мои заявления дальше следователя не пошли. Я писал наркому Берману, что большая надстройка над воротами тюрьмы превратилась в застенок, где кровью людей политы стены, от криков их движутся окна...»'
СОКОЛОВ Алексей Иванович (н.
1.10.1897 у Яраслаўскай губ. (Расія) у сям'і шаўца. Скончыў гарадское вучылішча ў Яраслаўлі. У ЯК з 1922. 3 1936 — начальнік аддзялення 4-га СПА УДБ НКВД БССР. 3 16.5.1937 — нам. начальніка 4-га СПА, нам. начальніка Мінскай турмы; разам з энкавэдыстамі
1 НАРБ, ф. 4п, в. 21, с. 1805. л. 95-96.
Абрамчыкам і Гарбацэвічам спаліў некалькі дзесяткаў тысяч рукапісаў беларускіх літаратараў. 3 1939 — нам. начальніка УНКВД Віцебскай вобл. Загінуў падчас 2-й сусветнай вайны.
СЛЕДЧЫЯ
АБРАМОВ* (афіцэр дзяржбяспекі, нам. начальніка Магілёўскага гарадскога аддзела НКВД1, потым у М;нску; арыштоўваў Міхася Зарэцкага і інш.).
АВЕРБУХ (следчы, арыштоўваў і дапытваў Валерыя Маракова і інш., катаваў на допытах падследных).
АЛЕКСЕЕВ (следчы).
3 ліста У. Луканскага2 пракурору па асобых справах БССР:
«Не предъявляя обвинения, меня направили в Минск, в тюрьму НКВД; там приблизительно через месяц вызвали на допрос.
Следователь, который допрашивал первым (на мою просьбу назвать свою фамилию ответил грубой бранью), на мой вопрос: «За что я арестован?» — стал мне доказывать, что если арестован, то значит, преступник... и если я хочу остаться в живых, если не хочу превратиться в отбивную котлету и калеку, то должен признаться...
1 3 ліста П. Панамарэнкі Г. Малянкову (ад 13.12.1938) «О недостатках и извращениях в работе органов НКВД Белоруссии, вскрытых в связи с проверкой кадров»:
«Подозрение о том, что в Могилевском областном управлении НКВД существовала мародерская группа... подтвердилось. Разоблачены шесть сотрудников во главе с комендантом управления. У членов группы на сберкнижке обнаружены десятки тысяч рублей, десятки пар дамских туфепь, мужской обуви, шубы, 40 отрезов сукна и т. д. Думаю, что за счет только присвоения вещей расстрелянных такие суммы появиться не могли. Подозреваю... фиктивные расстрелы и освобождение врагов в результате подкупа этой группы».
2 Луканскі Уладзімір Сяргеевіч [1898, мяст. Ляхавічы Слуцкага пав Мінскай губ., цяпер райцентр Брэсцкай вобл — ?]. 3 пачатку 1-й сусветнай вайны з сям ей знаходзіўся ў бежанстве ў Расіі. У 1930-я г. працаваў настаўнікам СШ ў г. Сураж Віцебскай вобл. Быў жанаты, меў двое дзяцей. Арыштаваны 12.1.1938 падчас заняткаў у школе. Асуджаны за «шпіянаж на карысць Польшчы» да 10 (?) гадоў ППК. Этапаваны ў Горна-Шорскі канцлагер НКВД Томскай чыгункі. Далейшы лес невядомы.
Когда я начал доказывать свою правоту, то следователь позвонил по телефону и в кабинет явилось два лица, начавшие меня избивать до тех пор, пока я не согласился давать такие показания, какие требовал следователь...
Через некоторое время меня вызвал следователь Алексеев, который, применяя методы пыток и побоев, заставил меня подписать протокол, в котором вся моя педагогическая деятельность представлена как вредительская в духе троцкизма...»1
БАКУНИН (следчы, «працаваў» у адным кабінеце з Нячаевым).
3 ліста М. Сцерніна сакратару ЦК КП(б)Б П Панамарэнку:
«В декабре 1938 г. следователь Бакунин... на мое требование дать возможность написать заявление товарищу Сталину издевательски ответил: «Заявление Сталину — это... (далей грубая лаянка. — Л. М.)»2.
БАРСУКОВ (следчы, катаваў на допытах падследных).
БАСИНКЕВИЧ (следчы, лейтэнант дзяржбяспекі (ліст. 1936); дапытваў Сяргея Дарожнага, Васіля Каваля, Яна Скрыгана, Васіля Сташэўскага, Уладзіміра Хадыку і інш.).
БИКСОН.
БОНДАРЕНКО (следчы).
3 ліста М. Сцерніна сакратару ЦК КП(б)Б П. Панамарэнку:
«С 7 по 11 июля — 4 суток — я стоял на «конвейере» у следователя Бондаренко. На конвейере подследственный стоит в солдатской стойке, со сжатыми ногами, сдвинутыми носками и опущенными вдоль корпуса руками. Ему не дают в это время двигаться с места, не дают ни пищи, ни воды. День сменяет ночь, сутки сменяют сутки, а подследственный все стоит в таком положении без движения и без сна. Следователь в это время уговаривает писать. У меня на конвейере сменялись три следователя...
На конвейере опухают руки, ноги. Человек после конвейера не может идти, падает. От отсутствия сна и невероятного физического и нервного переутомления наступают дикие зрительские и слуховые галлюцинации»3.
1 НАРБ, ф. 4п, в. 21, с. 1806, л. 136-139.
2 Тамсама, с. 2547, л. 7.
3 Тамсама, л. 17-18.
БУРМИСТРОВ (следчы, катаваў на допытах падследных).
БЫСТРОВ Николай Михайлович* (н. ў 1908 у сям’і тульскага рабочага. У ліст. 1917 уступіў у чырвонагвардзейскі латышскі атрад спецпрызначэння ў Смольным у Петраградзе. Браў удзел у ліквідацыі белагвардзейскіх бандаў і ў разгоне Устаноўчага сходу. У сак. 1918 атрад лераехаў з урадам у Маскву-Крэмль, дзе Б., паводле яго слоў, «неаднаразова даводзілася ахоўваць кабінет У. I. Леніна». Браў удзел у падаўленні мяцяжу анархістаў і паўстанні левых эсэраў. Асабіста ўдзельнічаў у вызваленні з палону левых эсэраў у Пакроўскіх казармах Ф. Э. Дзяржынскага. У маі 1919 паступіў на работу ў органы ЧК, у якіх на розных аператыўных пасадах працаваў да дня арышту. Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР ад Старадарожскай выбарчай акругі. Арыштаваны, верагодна, у 1938. Абвінавачваўся як «член нацыянал-фашыстоўскай латышскай шпіёнскай арганізацыі».
ВИЛЬДФЛУШ (ВИЛЬФЛУШ) (следчы, лейтэнант дзяржбяспекі; далытваў Сяргея Дарожнага і інш.).
вйлько.
ВИНЬКОВЕЦКИЙ (следчы, катаваў на допытах падследных).
3 ліста М. Сцерніна сакратару ЦК КП(б)Б П. Панамарэнку:
«Неоднократно, примерно с 4 до 6 утра меня избивала «бригада». Собирались следователи Морев, Виньковецкий, Годин, Крупеньков и еще два, фамилии которых не знаю. ...Лебедев, блондин с вьющимися волосами, тонкими чертами лица, выделялся в бригаде своей жестокостью. «Бригада» била, одновременно применяя различные приемы: один рвал волосы, другой давил на горло, третий оплевывал лицо, остальные били кулаками и сапогами по голове, груди, животу, ногам. Это «бригада» играла в «футбол», помещая меня в центре, били по очереди сапогами — кто куда попадет»'.
ВИХОРЕВ Фома Антонович (сяржант дзяржбяспекі; н. ў 1908 у Маскве ў сям’і рускага рабочага; атрымаў пачатковую адукацыю; уступіўу ВКП(б)(1931); у АДПУ з 1932; удзельнічаўу арыштах Міхася Зарэцкага і інш.; абшукваў арыштаваных пры паступленні ва ўнутраную турму НКВД; катаваў на допытах падследных; асуджаны да 10 гадоў ППК).
1 НАРБ, ф. 4п, в. 21, с. 2547, л. 22.
3 прысуду № 78 па крымінальнай справе № 99 (ад 25.5.1939):
«Вихорев, работая следователем УГБ НКВД СССР, в период сентябрь-декабрь 1937 г., пользуясь своим служебным положением, при допросах арестованных Потовича и Чикилевского применял методы физического воздействия, избивал их, сажал на кончик стула и на ножку перевернутого стула, таким путем заставлял их давать на себя вымышленные показания... Вихорев применял методы физического воздействия к тем арестованным, которые к нему никакого отношения не имели, ходил по кабинетам других следователей и избивал арестованных Шидловского, Басинкевича и Рассказова