Актуальныя праблемы гісторыі Беларусі
стан, здабыткі і супярэчнасці, перспектывы развіцця. частка 4
Выдавец:
Памер: 317с.
Гародня 2003
Проводнлась работа по научной обработке н подготовке к печатн ряда кннг «Метрнкн Велнкого княжества Лнтовского», что сделает доступным для нсследователей значнтельное чнсло документов по нсторнн белорусского народа, его государственностн, позволмт расшнрнть знання о полнтнческой, духовной жнзнн Беларусн, ее международных н днпломатаческнх связях в XIII XVIII в. [Отчет йнстнтута нсторнн НАНБ за 2000 г.].
Нссмотря на флнансовыс огранлченля. по результатам проведснных асследованнй лздаваллсь монографлл. брошюры. учебнлкл, сборннкн. Только за пернод с 1995 по 1999 год сотруднлкамн Ннстлтута нсторнн было подготовлсно л опублнковано 37 монографлй, 13 брошюр. X учсбнлков. 6 научно-популярных чзданлй [Пастанова Бюро Прэзідыума НАНБ ад 18 снежня 2000 г. «Аб атэстацыі Інстытута псторыі НАНБ за 1995 1999 г.»]
В члслс лзданных работ былл такнс коллектлвные монографлл. как «Нарысы гісторыі Беларусі». У 2 ч. 4.1 (1994 г); 4.2 (1995 г.), «Очеркл лсторлл наукл л культуры Бсларусн IX начала XX в.» (1996), «Археалогія Беларусі». Т. 1: Каменны і бронзавы вякі (1997), «Гісторыя сялянства Бсларусі» Т. 1; Ад старажытнасці да 1861 г. (1997), «Канфесіі на Беларусі (кансц XVIII XX ст.)» (1998) л другне.
Высоко оцснлвался вклад некоторых ученых йнстнтута в развлтле отсчественной нсторнчсской наукл Так. в 1994 г. Государственная премля Рсспубллкл Беларусь была прнсуждена за цнкл работ «Скорнна н белорусская культура» Г. Я.Голенченко [Нацлональная академня нахк Беларусл. 1929 1999 годы Мн.. 1998.-С. 224],
Благодаря освсіценню в лсторлографлн ранее нснзвестных л малонзвсстных странлц нз лсторлл белорусского народа возрос мнтсрсс члтателсй к лсторнческой лнтературс.
Вместс с тем отдельныс нздання. в том члсле л учебные пособня, напнсанные сотруднлкамн Ннстлтута, подвсргаллсь крлтлкс за необьектлвное отраженяе лсторлл советского псрлода, деятельностл ллчностей. которыс сотруднлчалл с глтлеровсклмл оккупантамл. Некоторые научные труды перед сдачей в печать нс обсуждаллсь на Ученом совсте, не проходллл соответствуюіцей научной экспертлзы. что отрлцательно сказывалось на нх качестве. Нз-за нсхваткл флнансовых средств в 1990-е годы сократлллсь коллчество печатных лзданлй, лх обьем л тлражл. Правда, частлчное флнанслрованле проектов творческлх научных коллектлвов л отдельных сотруднлков йнстлтута осушествлялось Белоруссклм республлкансклм фондом фундаментальных лсследованлй прл комлсслл Прсзлдлума CM РБ по вопросам научно-технлчсского прогресса, созданным в 1991 г. |Нарысы псторыі Беларусі. 4.2, 1995. С.474 4751, но это не решало проблемы. т.к. гранты получалл едлнлцы.
Обмену научной лнформацлей содействовало участле сотруднлков Мнстлтута лсторлл в научных конферснцлях л слмпозлу-
мах. Большую помошь музеям Беларусн оказывалн архсологн йнстнтута нсторнн НАНБ. пополняя нх коллекцнн н экспознцнн матерналамл, найденнымн во время археологнческнх раскопок. Так, значнтельное колнчество свонх находок псредалн Нацнональному музею нсторнн н культуры Республнкн Беларусь ГВ.Штыхов, В.Й.Шадыро; Бобруйскому красведческому музею М.Й.Лошенков. Н.Н.Дубнцкая, A В йльютнк; Брестскому областному, Мотальскому районному музею Е.ГКолечнц; Пннскому В.С.Вергей; Барановнчскому М.М.Чернявскнй, ОршанскомуО.Н.Левко н другне [Отчет йнстнтута нсторнн НАНБ за 2000 r.j.
В решеннн важнейшнх научных н научно-органнзацнонных вопросов в йнстнтуте нсторнн НАНБ важную роль нграл Ученый совет, на заседаннях которого, как правнло. обсуждалнсь основные направлення научной деятельностн йнстнтута: проекгы планов научно-нсследовательской работы, вопросы подготовкн научных кадров. отчеты о результатах научной н научно-органнзацнонной деятельностн отделов н йнстнтута в целом. Заслушнвалнсь вопросы. связанные с рсзультатамн научных нсследованнй, научныс доклады по нанболее актуальным проблемам. Ученый совст рассматрнвал планы нздання научных работ, рекомендовал нх к печатн. На его заседаннях заслушнвалнсь отчеты сотрудннков йнстнтута об нх участнн в конферснцнях, результатах зарубежных научных команднровок н другне вопросы [Отчет Ннстмтута нсторнн НАНБ за 1999 г.].
йнстнтут нсторнн НАНБ являлся коордннацнонным цснтром нсторнческой наукн в Беларусн, в задачу которого входнло научно-мстоднческое руководство работой нсторнческнх кафедр высшнх учебных заведеннй страны. Этой работой в йнстнтуте заннмался Научный совет по проблеме «йсторня Бсларусн».
Вместе с тем распоряження н рекомендацнн Научного совета носнлн только рекомендательный. но необязательный характер для нсторнческнх факультетов высшнх учебных заведеннй. что отрнцательно сказывалось не только на связях между йнстнтутом нсторнн НАНБ н нсторнческнмн факультетамм высшнх учебных заведеннй, но н на нх деятельностн [Отчет йнстнтута нсторнн НАНБ за 1999 г.].
Сотруднякн йнстнтута актнвно участвовалн в пропаганде научных достяженяй в областн нсторнн. распространеннн научных знаннй. Прм этом нспользовалнсь все возможныс срсдства массовой ннформацнн печать, радно. телевнденне, лекцнн Только в 1999 г. ученымн йнстнтута нсторнн опублнковано свышс 400
научно-популярных статсй. яровсдсно болсс 300 выступленяй на радно н свыше 50 на телсвндсння, псред населеннем прочнтано более 60 лекцнй. Шнроко освеіцался в печатя. по радно н телевндснню 70-летняй юбнлей йнстятута.
Пропаганда сотрудннкаміі йнстнтутадостнжснян ясторнчсской наукя в средствах массовой ннформацнн содсйсі вовала ознакомленяю граждан страны с новымя страннцамя нсторяя белорусского народа, воспнтанню у ннх чувства патрнотнзма я нацнонального самосознання. В этот псряод на развятнн научных связсй между йнстятутом нсторян я соответствуюіцямя учрежденнямя зарубежных стран отрнцательно сказывалнсь ограннченные возможностя фннансяровання меропряятнй, предусмотренных договорамн. нз собственных бюджетных срсдств. йз-за недостаточного фянанснровання резко ограннчнлось колнчество научных командяровок в архнвы я бнблнотекя Росснйской Федерацнн, другнх стран. не всегда возможно было пряобрестн н необходнмую научную лятературу, которая там нздавалась.
Такнм образом, в условяях перемен в полнтнческой жнзня обідсства в 1990-е годы проязошля язменення в тсматнкс н подходах к научным ясслсдованяям в йнстнтутс нсторнн НАНБ, его струкгуре. Фннансовые трудностя отряцательно сказалнсь на колячестве печатных язданяй, нх обьсмс я тнраже, международных научных связях, прявсля к сокраіценню н нзмененяям в составе научных сотрудннков йнстнтута, ухудшсняю нх матернального положення.
У.В.Здановіч г. Брэст
ВЫВУЧЭННЕ ГІСТОРЫІ ПАРТЫЗАНСКАГА РУХУ
Ў БЕЛАРУСІ Ў ГАДЫ ВЯЛІКАЙ АЙЧЫННАЙ ВАЙНЫ: КЛАСІФІКАЦЫЯ ГІСТАРЫЯГРАФІЧНЫХ ПРАЦ
(2-я палова 50-х канец 80-х г. XX ст.)
У разглядаемы перыяд развіцця гістарычнай навукі была напісана значная колькасць гістарыяграфічных прац, ствараючых аснову ці непасрэдна асвятляючых праблемы партызанскага руху. Гісторыя Вялікай Айчыннай вайны, у тым ліку і партызанскага руху, стала прадметам гістарыяграфічнага аналізу з 2-й паловы 50-х гадоў. Па зместу і прадмеіу даследавання гістарыяграфічныя публікацыі можна падзяліць на некалькі груп.
Да першай групы адносяцца працы прысвсчаныя аналізу ўсёй літаратуры аб вайне 111 У іх была зроблена спроба даць агульны характар найбольш значных публікацый па гісторыі Вялікай Айчыннай вайны і выдзеліць асноўныя этапы яе вывучэння. Пры гэтым згадвалася і літаратура аб усенароднай барацьбс на часова акупіраванай тэрыторыі. Трэба адзначыць, што ў пераважнай большасці работ па азначанай праблеме разглядалася дзейнасць Ка муністычнай партыі ў тыле ворага, яе кіраўніцтва партызанскім рухам. У адпавсднасці з прынятымі ў той час падыходамі аўтары канцэнтравалі ўвагу на такіх «недахопах». як недастатковы паказ арганізатарскай дзейнасці партыі ў тыле, дэкларатыўнасць у асвятленні яе ролі. Прычыны згаданай сітуацыі ў гістарычных даследаваннях яны бачылі перш за ўсё ў недаацэнцы многімі гісторыкамі марксісцка-ленінскіх метадалагічных праблем, няправільным вызначэнні прадмета даследавання, павярхоўным выкарыстанні архіўных матэрыялаў.
Друтую групу складаюць гістарыяграфічныя артыкулы непасрэдна па гісторыі партызанскага руху [2], 3 іх мы можам выдзеліць артыкулы В.Г.Яроміна і А.Ф Юдзянкова. І.С.Краўчанкі і П.П.Ліпілы
В.Г.Яромін і А.Ф Юдзянкоў разгледзслі асноўныя этапы савсцкай гістарыяграфіі па праблемс партыйнага кіраўніцтва барацьбой у тыле ворага, раскрылі ступень вывучанасці важнейшых праблсм тэмы. выдзелілі нявырашаныя задачы У артыкуле разам з навуковымі даследаваннямі аналізаваліся таксама некаторыя навукова-папулярныя працы, мсмуары і зборнікі дакументаў. Беларускія гісторыкі І.С.Краўчанка і П.П.Ліпіла, аналізуючы мемуарную літаратуру. якая выйшла ў рэспубліцы з 1946 па 1969 г., на аснове прыведзсных дадзеных прыйшлі да высновы, што выпуск такога рода літаратуры з году ў год няўхільна ўзрастаў. Разам з тым, як заўважаюць аўтары, «нярэдка сустракаецца ў кнігах некаторая вольнасць у абыходжанні з фактамі». а «ў нскаторых кнігах всльмі псрабольшваецца роля самога аўтара ў апісваемых падзеях» [3].
Да трэцяй групы адносяцца гістарыяграфічныя ўводзіны да буйных манаграфічных выданняў [4|. Сярод іх перш за ўсё трэба выдзеліць аналіз гістарычнай літаратуры па Айчыннай вайне, дадзены ў шостым томе «Нсторня Велнкой Отечсственной войны Совстского Союза». Аб'ём гэтай працы дазволіў грунтоўна, з прымяненнем шырокага кола раней малавядомых крышц па вайне прасачыць ступснь распрацоўкі ў гістарыяграфіі гэтай тэмы Адз-
начаючы шэраг нсдахопаў работ (адсутнасць шырокіх пстарычных абагульнснняў. схематызм і трафарэтнасць у выкладанні). аўтары зрабілі выснову. што савецкія гісторыкі да 60-х гадоў шмат зрабілі для аб'ектыўнага даслсдавання вялікага подзвіга савецкага народа. Кароткі аналіз папярэдняй літаратуры па праблсме барацьбы народа ў тылс ворага дадзены ў трохтомнай працы беларускіх даслсдчыкаў «Всснародная борьба в Белорусснн протнв немецко-фашнстскнх захватчнков в годы Велнкой Отсчсственной войны». Гэтая праблема ў пэўнай ступсні асвстлена ў манаграфіях А.І.Залескага. У.Ілемяшонка. П.Н.Кобрынца. В.Ф.Раманоўскага.
Да гэтай групы можна таксама аднссці гістарыяграфічныя раздзелы спецыяльных дыссртацыйных даследаванняў па тэме. Іх характэрная рыса пераказ агляду літаратуры ў абагульняючатэматычным плане, калі спачатку разглядаюцца агульныя работы па тэме. а затым спецыяльныя даслсдаванні. якія групуюцца па розных прыкметах: па аўтарскай прыналежнасці. па тыпу і характару выдання, па маштабу абагульнення матэрыяла. па храналагічна-праблсмных дадзеных, па ступені адлюстравання тэмы даследавання. На жаль, у большасці работ гістарыяграфічныя раздзслы маюць бібліяграфічна-апісальны характар.
КНІГІ ОНЛАЙН
