КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
У другім месяцы пасля сілавых нагрузак пачаліся двухбаковыя гульні. Леанід Мікалаевіч судзіў і па ходу падказваў. Было відаць, як стараўся Дудко, выкладваўся Валера Рахавец, снаваў сюдытуды без мяча, адкрываючыся, Малянскі... — Аддай, Сілаў, аддай! Мяч хутчэй ляціць, чым ногі... Думай, Ясінскі: перш чым атрымаць мяч, прадумай дватры хады наперад... Ды ідзі ж, ідзі на апярэджанне! Міг выйграеш і — гол! А калі чакаць будзеш, што сапернік памыліцца сам, не заб’еш. Трэба яго прымусіць памыліцца... — старшы трэнер падказваў мякка, пасяброўску, але ў той жа час у яго словах адчувалася патрабавальнасць. Праходзіла мінут сорак гульні, і Леанід Мікалаевіч не вытрымліваў, скідаў шарсцяное трыко, выходзіў гуляць сам. Хлопцы яшчэ больш заводзіліся. * * * Пакінуць спорт трэба ўмець. I не толькі ўмець, а і знайсці ў сабе сілу волі, каб пакінуць яго. Цяжка вырваць свае карані з таго, чаму аддаў лепшыя гады маладосці, дзе ў крывавых трэніроўках перавярнуў горы металу, не раз па адлегласці абабег зямны шар сцяўшы зубы, вытрымаў сябе на ўдар, на разрыў, на сілу і, ацёршы даланёй салёны пот, адчуў салодкі міг перамогі. Міг, да якога ішоў гадамі, тысячы разоў адпрацоўваючы і паўтараючы адны і тыя ж рухі, прадумваючы начамі будучую схватку, тактыку, гульню... Той міг, які прынёс перамогу і славу, падарыў вядомасць і гонар. I раптам у славе сысці з гэтай дарогі, пакінуць усё тое, што стала большаю часткай жыцця? Як гэта цяжка! За Зак. 3733 73 Сямён Міхайлавіч на сваім вяку бачыў многіх, да якіх раней ці пазней прыходзіла развітанне са спортам. Прыходзіла парознаму. Адны, заваяваўшы ўсе тытулы і званні, і не раз, пакідалі спорт непераможнымі, у самым зеніце славы, у кіпучым росквіце сіл, калі, здавалася, яшчэ стома і слабасць не закраліся ні ў адзін мускул, калі сапернікаў кідала ў дрыжыкі толькі адно імя, агучанае дыктарам. Пакідалі, каб назаўсёды застацца ў памяці балельшчыкаў залатымі, славутымі кумірамі. Другія, таксама дасягнуўшы, здаецца, усяго, не развітваліся са спортам, яшчэ выступалі, спадзеючыся на багаты вопыт, але потым ламаліся пад націскам маладых, бляклі, адыходзілі ў цень... I толькі пасля, адчуўшы, што славу не вярнуць, пакідалі спорт. Але гэтае развітанне было не такім ужо трыумфальным, хутчэй — сумным, з балельшчыцкім шкадаваннем. Трэція, заваяваўшы славу, свядома сыходзілі на рангдва ніжэй, выступалі на спаборніцтвах за абласныя ці нават раённыя каманды, выдзяляючыся тэхнікай і набытай практыкай, выступалі стабільна і надзейна. Выступалі, як казалі футбалісты, за “неблагі навар”. Можа, гэта і было часткай праўды. Але Сямёну Міхайлавічу здавалася, што некаторыя вось так адцягвалі час развітання са спортам, не хочучы пасля гучнай славы быць на другіх ролях. Яны, відаць, і прытрымліваліся той жартаўлівай, а можа, і правільнай прымаўкі: “Лепей першым быць у вёсцы, чым у горадзе апошнім...” Першыя звычайна вярталіся назад у спорт. Вярталіся суддзямі або трэнерамі, зноў услаўлялі сваё імя на міжнародных арэнах тонкім веданнем і трактоўкай правіл, услаўлялі выступленнямі сваіх вучняў. Другія таксама вярталіся. Сцяўшы зубы, яны трэніравалі віхрастых жэўжыкаў, трэніравалі ўпарта, настойліва, хіба каб так вярнуць былую славу. Трэція назад у спорт не прыходзілі. Аднойчы даўшы сабе палёгку, перайшоўшы на ранг ніжэй, яны 74 пасля асядалі ў цёплых месцах, шчасліва ажаніўшыся, знаходзілі зацішную пасаду. Была яшчэ адна катэгорыя спартсменаў, якія пакідалі спорт. Іх губіла слава. Слава кружыла ім галовы, прыносіла сотні фальшывых сяброў і паклоннікаў, заводзіла кампаніі і пеніла шыкоўныя застоллі... Потым гэтая слава аказвалася горкай. Колькі маладых, здольных, перспектыўных і таленавітых загубіла яна, гэтая “віннасяброўская” слава! Пакінуць спорт трэба ўмець. * * * Віка крыўдзілася. Ёй здавалася, што Вадзік забывае яе, паступова аддаляецца. Заняты трэніроўкамі, ён гады ў рады забягаў к ёй у інтэрнат, стомлены, задышны, з нейкім бляскам у вачах. Пасядзеўшы якую гадзіну, паслухаўшы яе навіны, вінавата сыходзіў. Віка ведала, што многа часу ў яго забірае вучоба: якніяк, а чацвёрты курс у інстытуце фізкультуры. I кантрольныя, і будучыя залікі, экзамены... Але дзявочая рэўнасць не давала спакою, уяўляла іншую дзяўчыну, чамусьці з доўгімі светлымі валасамі... Можа, таму Вадзік так рэдка званіў па тэлефоне, скупа расказваў аб трэніроўках і сваіх справах? A калі забягаў, то ненадоўга... Ці не спяшаўся, каб сустрэцца з другой? Калі выпадала вольная ад трэніровак субота або нядзеля, Вадзік ехаў у вёску да бацькоў. Казаў, што летам не будзе калі за футболам. I Віка сумавала адна. Нават адмаўлялася ад прапаноў сябровак схадзіць у кіно ці тэатр. Чытанне не лезла ў галаву, расплывалася ў вачах, літары танулі, адыходзілі недзе далёка, і Віка, сцепануўшыся, лавіла сябе на тым, што не чытае, а зноў думае пра яго, Вадзіка... Соня, лепшая сяброўка, вострая на язык, цыбатая, з кароткай стрыжкай дзяўчына, пасміхалася: “Ды кінь ты яго! Што ён табе, косткай у горле сеў? Зной За* 75 дзем мы маладога, залатога, не яму раўня. Вышай нос, Віка!” Калікалі, а ў гэтую суботу Віка не чакала Вадзіка. Сядзела і вязала. Імклівыя спіцы бліскалі ў пальцах, лавілі шарсцяныя “вочкі”, нанізвалі іх адно к аднаму. Клубок, як жывы, каціўся па лагчынцы пакрывала і падаваў нітку ў лоўкія пальцы Вікі. Соня чытала нейкі тоўсты раман, час ад часу адкідвалася з падушкі, не то дзівілася, не то захаплялася: “Во любоў была!” Стук у дзверы хутчэй напалохаў Віку, чым узрадаваў. Перарваныя думкі, што да гэтага плылі плаўна і спакойна, быццам доўгая шарсцяная нітка, перавярнуліся ў вачах пытаннем. Соня села на край ложка, абцягнула халацік: — Можна. — Добры вечар! — Вадзік зайшоў нясмела, як вінаваты, бы некалі, у классе пятым, у настаўніцкую, пасля пабітай шыбы. — Каму — добры, каму — у рэбры! — Соня загарнула кнігу, палажыла яе пад падушку. — Ну, бывайце! Я на тэлевізар схаджу. — Слухай, Віка, можа, мы на вуліцу пойдзем? — Тады пачакай унізе... З^іа была на зыходзе. Днём сонца плавіла рыхлую снежную крупу, цінькала на сугрэвах дахаў тонкімі капяжамі, а вечарам, схаладнелае ад яшчэ чэпкага марозу, хавалася за небакрай, як думаў у маленстве Вадзік, на чарэнь гарачай печы, каб заўтра, адагрэўшыся, выбліснуць ярка і пераможна. Пакінуты нанач, снежналедзяны палац зімы стаяў пад навіссю неба, адбіваючы ледзяным люстрам пералівы і блікі гарадскіх агнёў. Але па ўсім было відаць, што восьвось рынецца веснавой вадой у лагчыны і сцёкі, папаўзе набрынялымі снягамі з дахаў, адступаючы перад цяплом. Скручаныя ад холаду, дрэвы гатовы былі выпрастаць зацёклыя мускулы галін, выбухнуць маладой зелянінай... — Ведаеш, неба здаецца мне велізарнай ёлкай, з цацкамі, агнямі, серпанцінам... А пад ёй — мы, людзі, 76 маленькія, як казачныя гномікі... Віка, як заварожаная, глядзела ў вечаровае неба, і яно, гэтае неба, адбівалася ў яе глыбокіх вачах, высвечваючы злёгку заінелыя веі... He, гэта была не Віка, гэта была тая Снягурачка, якая сышла з санак каляровай навагодняй паштоўкі, лёгкая і трапяткая, даверлівая і безабаронная. Губы яе, быццам нячутную замову, нешта шапталі... Вадзік пахіснуўся і, перахапіўшы дыханне, прыпаў к яе губам... У заплюшчаных вачах закружылася, як ёлка, неба, бязгучна пачало аддаляцца... Ля скроні пругка цікаў гадзіннік, але і ён пачаў знікаць, пераходзячы ў стук сэрца... Цёплыя рукі Вікі абвілі шыю... Над светам плыла першая вясновая ноч, ахопліваючы лёгкімі крыламі прыціхлы край, несучы ў сваім дыханні ласку і цяпло... * * * Пры Ван Ванычу такога не было. Звычайна балельшчыкі ішлі да іх. А тут... Хлопцы хваляваліся. Праз два дні стартуе чэмпіянат першай лігі, і лягчэй было выбегчы на поле пад абвал, свіст, гаману трыбун, чым выйсці сюды, на клубную сцэну роднага завода, на вочы тых, каго ведаеш і часта бачыш... Гэтая сустрэча з балельшчыкамі, можа, і не трэба была, але захацеў трэнер Леанід Мікалаевіч: “Як гэта перад сваімі не паспавядацца? Людзі ж вераць у нас, ходзяць балець за нас... Давайце раскажам, на што гатовы”. I хлопцы мусілі згадзіцца. Яны сядзелі на прыгожай сцэне, ніякавата саромеючыся рук сваіх, хаваючы позіркі за шыкоўныя букеты кветак з заводскай цяпліцы. Зала была запоўнена бітком. Пажылыя, выкурыўшы на калідоры па колькі папярос, праціскаліся наперад, дзе ім трымалі месцы. Маладзейшыя стаялі радамі ля сцен. Сямтам сядзелі дзяўчаты і сталейшыя кабеты. 77 — Таварышы! — Бутакоў агледзеў залу, чакаючы цішыні. Зала супакоілася, прыціхла. — Таварышы! Сёння мы праводзім... — У гэтым жа годзе з вышэйшай лігі правялі... — перабіў Бутакова нечы голас з галёркі. Па зале прайшоў лёгкі смех. — Сёння мы сустракаемся з нашай камандай. Праз два дні пачнецца чэмпіянат СССР па футболу. Федэрацыя рэспублікі паставіла перад дынамаўцамі адну задачу: вярнуцца ў вышэйшую лігу. Другіх задач няма. — Бутакоў зрабіў паўзу, зірнуў на футбалістаў. — А зараз я перадам слова старшаму трэнеру каманды Леаніду Мікалаевічу Рахаўцу. Зала маўчала. — Я даўно хацеў, каб такая сустрэча паміж балельшчыкамі і футбалістамі адбылася. Хай глянуць мае хлопцы ў вочы вам, праслаўленым завадчанам, і задумаюцца: не, не толькі гонар завода за іх варотамі ўзвышаецца. Гонар усёй рэспублікі стаіць за камандай! Тры месяцы мы рабілі ўсё, каб выйсці на поле фізічна моцнымі. Hi адна каманда проста так ачкі нам не аддасць. Іх трэба будзе заваёўваць, заваёўваць у барацьбе цяжкай, напружанай, спартыўнай. Згубіць лягчэй, чым знайсці. I гэта трэба помніць. Мы вучылі сваіх хлопцаў гуляць у адкрыты футбол, імклівы, шчыры, без грубасці, у той футбол, які падабаецца гледачам. Як атрымаецца — вам судзіць. Змен у камандзе амаль няма. Перайшлі ў ташкенцкі “Пахтакор” Красецкі і Гракаў. Збоку мы нікога не бралі. Усе свае. Выйсці ў вышэйшую лігу — другой задачы для нас няма. Будзем рады, калі апраўдаем вашы надзеі, — закончыў Леанід Мікалаевіч. Зала маўчала. — Гэтыя двое за доўгім рублём паперліся! — шапнуў Максім Сямёну Міхайлавічу. Пасля выступалі хлопцы. Рассказвалі пра трэніроўкі, пра каманду... Прайшлі тры доўгія, цяжкія і 78 ўпартыя месяцы, дзень у дзень, з дзвюма штодзённымі трэніроўкамі, з ручаямі поту, з пякучымі ўдарамі мячоў... А здавалася, няма пра што расказваць...