КНІГІ ОНЛАЙН
Прыняць удзел у вычытцы распазнанага тэксту Падрабязней
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
— Дзяржы! Дзяржы! A то невад праб’е! — ажылі два натоўпы на адным і другім берагах. Невад напяўся, але вытрымаў, адкінуў назад чорную рыбіну. — Крыллі зводзь! — замітусіўся ля канца старыцы Юзік. — А то ўцячэ падла. — He ўцячэ. Няма куды, — Міхась абапёрся на сваю кульбаку. — Здаровы гад! Крыллі невада сышліся, замкнуўшы круг, напяліся і вывалаклі на пясок велізарнага сома. Чорны, слізкі, ён, як перад сконам, біўся пад сеткай, задыхаўся, вывіваўся, сілячыся парваць нацягнуты невад, але шаўковыя ніткі трымалі моцна. Пасля сом заціх. — 0 завала! — Юзік штурхнуў ботам абвялую тушу. — Пудоў пяць! Антось зірнуў на сома, палажыў далонь на бялёсы чубок Васілька, а потым узняў пагляд на неба... Чыстае ад аблачын, яно, здаецца, раздалося ўшыркі. Свяціла сонца, заліваўся песняй жаўрук, а на самым дне нябеснай завадзі, на самай высачыні, як два белыя рыбацкія паплаўкі, плылі буслы... Лясная фея _______________ЛЯСНАЯ ФЕЯ______________________ апавяданне — Гэ, браток, не марнуй часу дарэмна. He назбіраеш ты нічога, бо іх няма яшчэ... — дзядзька Міша, сусед з густымі чорнымі брывамі, якія сыходзіліся разам у адну панурую шчотку і прыкрывалі чорныя пацеркі вачэй, убачыўшы маю лазовую карзіну і скручаную плашчнакідку на тонкім раменьчыку, перастаў капаць і абапёрся на лапату. — Каб жа дождж пайшоў, а то — сухмень... А грыбам парнасць трэба: каб ноччу ліло, а днём пякло. — Дык не было ж увесь час суха. — Але залевы ні адной. — Ды і жыта вунь у колас пайшло. Якраз першыя баравікі павінны з’явіцца. — Нуну, дай Бог чутае бачыць... Хадзем во лепш у рыбу. Я чарвякоў накапаю, пляшку захаплю і махнём пад Язвінскі брод. Акунёў там — аж Нёман пярэсты! — Дык смаліць жа, дзядзька Міша, рыба не будзе брацца. — Покуль дойдзем, сонца ачахне. Акуні пад берагам любяць шнырыць, у цяньку... — He, усётакі па лесе прабягуся. — Ну, глядзі, заблудзішся — дадому не прыходзь, бо маці есці не дасць. Дзядзька Міша ведаў лес як ніхто. Гадоў пятнаццаць у маладосці выжыльваўся ён на руме, бомай варочаў здаравенныя камлі, каціў іх са шліхтаў з гары ўніз, да вясковага халоднага Нёмана, вязаў лазовай віткай плыты, ставіў на апошняй лаўцы дубовую барбару — завостранае палена для тормазу, падбіраў плытагонам надзейныя вёслыапачыны і бласлаўляў іх у нялёгкі водны шлях аж да Коўна... Мо тут, у халоднай вадзе, і застудзіў ногі, бо цяпер зімой і летам хадзіў у бітых валёнках. Але лес вывучыў і не раз вяртаўся з працы з поўнай, з завязанымі рукавамі і каўняром, кашуляй баравікоў. 228 Я паволі пайшоў па сцяжынцы каля цагельнага завода, мінуў першыя кар’еры, збочыў з тупкага і пабрыў па церпкім пахучым палыне да апошніх копанак, за якімі пачыналася Залессе. “Зазірну ў гэты ельнік, раптам ніхто яго не абшнырыў”. Помнілася, як мы некалі з бацькам звярнулі са сцежкі і пад самым носам у людзей натрапілі на такую неруш баравікоў, што праз гадзіну вярнуліся дахаты. Маці аж успляснула рукамі: “А Божачка! Што здарылася?” Мы выклалі баравікі на разасланую салому: маці выпаліць у печы, наніжа грыбы на пруткі і на бляшанках для булак паставіць іх сушыцца на гарачы под. Мы ж пабеглі ў лес другі раз. Я напрамкі шнураваў да апошняй копанкі, дзе за сухімі расцяробамі ядлоўцу пачынаўся ельнік, сярод якога тамсям млелі ад спякоты высачэзныя яліны. Тут на іх гаспадарылі вавёркі, а ўнізе ў расшчэпе сасновага спарыша распраўляўся з шышкамі дзяцел. Яго лясная кузня была не так і высока, як рукой падаць, а на доле ігліца была ўсыпана карычневымі лускаўкамілушпінкамі ад шышак. Успомнілася з кніг, што ўсе дзятлы паміраюць ад кровазліцця ў галаву. Як і большасць пісьменнікаў — ад інсультаў ды яшчэ ад інфарктаў... Баравікоў не было. Я абгледзеў увесь маладняк, зазірнуў пад старыя яліны і выйшаў на палянку, сярод якой ляжала разлапістая старадрэвіна. Ад злосці, што не знайшоў нічога, трэснуў кедам па трухлявай абалоні — аж пасыпалася парахня. Я зірнуў на тоўсты камель і абамлеў: зпад аблузанай усохлай кары, як паласатыя тарпеды, выляталі шэршні. А балючапухлінную сілу іх укусу я ведаў з дзяцінства, калі поркаў якойнебудзь патырчакай у дзіркі пад збуцвелымі пнямі, ганяючы вужак і яшчарак. Успамін гэты імгненна ажывіў мае ногі, і яны панеслі мяне да вадзянога выратавання. Шэршні снавалі над галавой, заляталі наперад, завісаючы ў паветры, сярдзіта гулі, але карзін^, якая прыкрывала мае аголеныя месцы, не давала ім рынуцца ўніз і шалёна ўсадзіць вострыя джалы. 229 Умомант працерабіўся праз трыснёг, пляснуўся ў цёплую ваду і па шыю прысеў. Шэршні насіліся над вадой, выглядаючы месца для ўдару, але я прысеў яшчэ ніжэй, аж карзіна краямі дакранулася да вады. Праз хвілін колькі яны астылі — не пакусалі, дык хоць у ваду загналі! — і паляцелі ў сваё трухлявае гняздо. Я мокры, як квач, выбраўся не іэераг і пашлэпаў, хлюпаючы кедамі, ускрай копанкі да маладога сасняку. Тут спыніўся, выліў ваду з абутку, скінуў і выкруціў трыко. “Так яно і прахалодней будзе. Вяртацца назад на пераадзяванне не буду, a то дзядзька Міша засмяе: “Ну што, налавіў грыбоў?” Прайду кіламетраў пяць — усё высахне”. Плашчнакідка ў карзіне не намокла, бо я прыціснуў яе галавой да дна. Значыць, не намоклі хлеб з паляндвіцай і гурком, якія я прыхапіў для перакусу. Дарога вілася між знаёмых пералескаў, памалу супакойвала ад нечаканай прыгоды, ды і адзенне пачынала падсыхаць на сонцы. Я не хацеў блытацца па задзірыстых чашчобах маладога гушчарніку, па рэдкім сасновым узлессі, а бадзёра шыбаваў да сваіх любімых мясцін. Яны, такія мясціны, відаць, былі ў кожнага, хто любіць пагодным ранкам прабегчы па ласіных сцежках ці восеньскай слотай паблууаць па захмурнелым мокрым лесе, каб па адным, па два назбіраць поўную карзіну лясных прыгажуноўбаравікоў. Ідзеш, бывала, па сваіх любімых сцежках і нутром адчуваеш — вось тут, за гэтым кустом ці сасной, стаіць на стромкай белай ножцы цар грыбоў з карычневай шапачкай. А не тут, дык там, на белым імху, чорны, не паточаны за ноч ляснымі чарвякамі. Назбіраеш, ледзь давалачэш поўны кош ці карзіну, паставіш, стомленазадаволены, на ганку... А маці будзе ахкаць, падхвальваць: няйначай, каб і заўтра пайшоў. А ноччу ў сне зноў збіраеш баравікі з тоўстымі белымі і з асмужанымі ножкамі, адкрытыя людскому воку ў баравінах і затоеныя ў ігліцы і прэлым імху... Вунь там, на крыжаванцы лясной дарогі і лініі, аднойчы гарадскія бэйбусы перастрэлі мікуціцкіх хлапчукоў з поўнымі карзінамі баравікоў. Якраз быў выса 230 косны год, а, як казалі старыя людзі, у такі год асабліва родзяць грыбы... Перастрэлі і забралі баравікі. Пасля гэтага ад’ехаліся на машыне не так далёка і пачалі дазбірваць грыбы. А падлеткі, праўнукі тутэйшых партызанаў, падцікавалі, дзе спыніліся мінчукі, нацягалі сухалому пад машыну дый запалілі. Кінуліся рабаўнікі ў вясковы сельсавет, а там адпрэчылі іх: “Грыбы забралі? Забралі! Малых запомнілі? He! Вёска ж вялікая, дзе ж ты іх знойдзеш? А калі і знойдзеш, то не пасадзіш, бо малыя... А бацькі скажуць, нашто адабралі?” Так з нічым і паехалі ў Мінск зайздросныя грабіцелі. А вунь там, ля яловага вываратня, нехта з гарадскіх паставіў свае чырвоныя “Жыгулі” і пайшоў у лес. A набрыў на машыну лось. Ці то колер яму не спадабаўся, ці то не ў нораве быў... Пярэднімі капытамі змалаціў машыну на плешку. Змясіў і пайшоў сабе ў лес. Таксама ўлегцы паехаў бедалага ў горад... Трыко амаль высахла, толькі кеды, выпацканыя пяском, не прынялі ранейшага выгляду. Але то не бяда: на гарачых нагах і яны хутка абсохнуць. Я зазірнуў у адну любімую мясціну, абабег другую, напрамкі прашыбаваў трэцюю, але толькі ў чацвёртай выкалупаў два крывулістыя баравыя баравікі. Вяртацца назад з такім зборам надта не хацелася: зноў падпадзеш пад кпіны дзядзькі Мішы. Дый час быў яшчэ не позні — недзе каля полудня. “Хіба ў Чартавіцу завітаць?” Але я тут жа адагнаў гэтую думку, бо трохі пабойваўся пушчанскага гушчарняку і балоцістага, купчастага, з высокім параснікам адзічэлага глушняку. Некалі я дапяў сюды ў пошуках нерушы. Аблазіў усе закуткі і толькі пад разлапістай ялінай на краі нейкай яміны ўбачыў баравік. Ен стаяў, як на выставе, вялікі і заманлівы, крохкі ў сваім смуглаватым целе... Я паставіў карзіну і з самаробным нажомфінкай рынуўся да яго, рынуўся і адхлынуў: з яміны, увесь у гразі, уздымаўся чорнабуры кныр. Пагрозліва бліснулі ашчэраныя клыкі... Гэтага хапіла, каб сігануць назад, ухапіць карзіну і паджгаць у бок далёкай дарогі. “А каб пагнаўся за 231 мной сякач? Што тады? He ўратавала б мяне і фінка. Хіба што на дрэва якое ўсцерабіўся б...” Але дзік не пагнаўся. Ці то не хацеў з гразі вылазіць і пакідаць сваё прахалоднае лежыва, ці то паленаваўся гнацца за перапалоханай двухногай зданню... Два баравікі не надта цешылі вока. Відаць, правы быў дзядзька Міша, калі гаварыў пра зацяжныя цёплыя ліўні. Бо без іх зямля не паравала, не курылася лёгкім мроівам. Але, успомніўшы дзядзькавы кепікі, вырашыў я даць кругаля і зазірнуць на Ласіныя горы. Некалі бацька валок адтуль цяжкі, аж пад ручку, кош баравікоў і гаварыў: “He будзе грыбоў — ідзі на Ласіныя горы, там заўсёды знойдзеш”. Я доўга не вагаўся, перавязаў шнуркі на кедах і рушыў да Ласіных гор. Ішоў і думаў пра тое, як бы добра было знайсці мінашукальнік і перарабіць яго, настроіць на грыбы. Вось дзе цуд быў бы! Ідзеш па лесе, а ён — пік, пік... Але — баравік! Зноў “пік, пік” — другі баравік! Як бачыш назбіраў бы карзіну, ніводнага не прапусціў бы... Але гэта толькі фантазія... За гэтымі думкамі хутка прайшоў некалькі квадратаў, мінуў выразаную спрэс дзялянку, абышоў даволі ўжо высокі маладняк, які — запомнілася добра — садзіла вострым ланцэтам мая маці з вясковымі кабетамі. Флянцы прагна ўчапіліся ў сіняпёс, раскашлаціліся, а пасля спорна пайшлі ўверх, ашчэрыўшыся патырчакамі сушняку на ствалах, гонка ўзнялі свае вершаліны на добры дзесятак метраў. За Свераноўскай лініяй пачыналіся Ласіныя горы. Я ўзяў з карзіны нож, паправіў раменьчык плашчнакідкі і выйшаў на паляну. Выйшаў — і зніякавеў: на замшэлым грудку сядзела дзяўчына. Яна ўбачыла мяне і таропка падхапілася: — Ой, хто вы? — Адтуль я, з вёскі... Яе раптоўная радасць змянілася непрыхаванай трывогай: а што, калі я чалавек ліхі? Ды яшчэ з фінкай...