КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
— Ідзі хоць раз дома павячэрай, — голас жонкі схамянуў, перабіў думкі. Але яны не маглі так адразу ўліцца ў спакойнае рэчышча... “Абарона ім не падабаецца... Самая моцная...” Ці не ён, Іван Іванавіч, падабраў хлопцаў у адну лінію, вышкаліў і выпесціў гэтых чатырох асілкаў? I зону кожнаму адвёў: хоць разапніся, а зону абарані, не пусці да варот, прабіць не дай! Гэтая зонная абарона многім вочы коле: не яны ж прыдумалі. А вось з нападзеннем — што праўда, то праўда — не пахвалішся. Шукаць, мяняць трэба. Сярэдняя лінія — куды ні йшло: хлопцы цягавітыя, тэхнічныя... Думкі плылі ўжо больш прыцішана, супакойліва. Але ў свядомасці, як азораныя блікамі маланкі, усплывалі асобныя сітуацыі, вострыя моманты, вырваныя з той ці іншай гульні. Прыгадваліся лепшыя галы, забітыя камандай, паўставалі твары ігракоў — на трэніроўцы, на полі, у раздзявалцы... Многія прайшлі разам з ім гэтыя цяжкія сем гадоў, разам з ім радаваліся перамогам, горка перажывалі пара 22 жэнні. Ён ведаў іх слабасці і сілу, вывучаў звычкі і характары, часам патураў, але больш, здаецца, патрабаваў. Праўда, патрабаваў не вельмі жорстка, а як бы ўпрошваючы, угаворваючы, дзенідзе падказваючы, каб зразумелі самі. Для яго яны былі, як сыны, і ён аддаваў ім часу больш, чым сабе... Думкі зусім супакоіліся, быццам ён апраўдаўся перад сабой... Але на душы, на самым яе дне, не затухаў, тлеў вугельчык незразумелай трывогі... Іван Іванавіч лёг спаць. Чамусьці, як быццам гэта было ўчора, прыгадалася яму адна чэрвеньская навальніца... * * * Калі “хуткая дапамога” прымчала Вадзіка ў бальніцу, ён праз боль у спіне прыўзняўся на локцях, убачыў пажылую медсястру: — Як там? Ці забіў? — Ляжыляжы, няможна табе ўставаць! — а пасля, як вінаватая, паправіла яму падушку. — Я не была на стадыёне, як цябе забіралі... Забіў, не забіў — радуйся, што сам не забіўся... Вадзік замружыў вочы, уявіў твары хлопцаў: калі забіў — радасныя, калі не — расчараваныя... Паволі думкі адышлі ад футбола, завіталі туды, у родную вёску, дахаты... “Хутка бульбу капаць, дровы пілаваць на зіму... Хаця б не залегчы тут...” Успомнілася маці, клапатлівая, рупная, як пчала. Калі прыязджаў на выхадныя, рана прачынаўся, а яна ўжо стаяла каля яго, углядалася ў рысы твару: “Схуднеў за гэтым путбалам... Што табе на снеданне, сыночак, зварыць?” — “Абышто, мама...” — і выскокваў зпад цёплай коўдры, спехам надзеўшы трыко, бег на двор штонебудзь рабіць заміж зарадкі... Паўсонная дрымота ахінала яго ўяўленне, успаміны плылі ўрыўкамі, як выпадкова выхапленыя кінакадры, прыбліжаліся на міг і тут жа аддаляліся. 23 I раптам падсвядомасць як азарыла: “Віка! Родная, любая!” — ён спалохана, як засоромеўся, адкрыў вочы: ці не сказаў гэтыя словы ўголас? Медсястры ў палаце не было, адвярнуўшыся да сцяны, спаў сусед... “Віка... А помніш, як мы з табой пазнаёміліся?” Вадзік зноў заплюшчыў вочы... Цёплы красавіцкі дзень высыпаў з дому дзетвару, і яна, галасістая, непаседлівая, шчабятала, лётала па двары, скакала ў “класы”. На лаўцы, выбраўшы самы сугрэў, сцераглі ўнукаў і ўнучак бабулі. Вадзік з Валодзем Малянскім вярталіся з трэніроўкі. Маўчалі. Вадзік стомлена нёс сумку з формай. У Валодзі акрамя сумкі быў плямісты чорнабелы мяч. — Глянь во! — спыніўся раптам Валодзя. — Што? — упёрся ў яго спіну Вадзік. — Ды не туды. Вунь! — Валодзя кіўнуў галавой у бок другога пад’езда. На асфальце, ля самага тратуара, лоўка скакала стройная дзяўчына ў джынсах. — Скакалку вось так трымай, пускай лёгка яе... — вучыла яна віхрастага белагаловага падлетка. Вадзік з Валодзем падышлі бліжэй, селі на лаўку. Дзяўчына не бачыла іх, скакала двума нагамі, на адной, “крыжыкам” і “выпадам”. — Нічога атрымліваецца! — знарок голасна заўважыў Валодзя. Дзяўчына рэзка перахапіла скакалку, павярнулася: — Нічога, — нават не зас аромелася, горда страсянула стрыжкай чорных валасоў. — А вы чаго ўтаропіліся? — яна перадала скакалку хлапчуку. Валодзя, быццам не чуў не то пытання, не то заўвагі, злёгку штурхнуў локцем Вадзіка: — Бач, ад сціпласці не памрэ, толькі пахвалі. — Ты — таксама. Мяне перажывеш. — Яна нагнулася, узяла з тратуара сумку і не ім, а малому прыгожа ўсміхнулася: — Ну, бывай, да заўтра! — пайшла лёгка і стройна. Вадзік маўчаў, заварожана глядзеў услед. 24 — Ты чаго? Пайшлі! — Валодзя падняўся. — Хто яна? — Вадзік не адводзіў вачэй, пакуль дзяўчына не знікла ў апошнім пад’ездзе. — А я адкуль ведаю... — Трэба ўведаць... — Вадзік падняўся. — Але як? — Лягчэй лёгкага! — Валодзя падкінуў і злавіў мяч. — Гэй, ідзі сюды! Хлопчык падышоў, спыніўся крокі за тры. — Слухай, як гэтую цёцю завуць? — Валодзя стукнуў мячом у асфальт і злавіў яго. — I ніякая яна не цёця! — пакрыўдзіўся малы і хацеў пайсці. — Нуну, пачакай, не крыўдуй. Гэта я пажартаваў. Як цябе зваць? — Віця. — Хочаш, Віця, навучым цябе ў футбол гуляць? Во, глядзі! — Валодзя паставіў сумку, злёгку падкінуў мяч, злавіў правай нагой, перакінуў на левую, пачаў жангліраваць то адной, то другой, падбіў на галаву, патрымаў на лбе, адкінуў мяч назад, пяткай перавёў зноў на галаву і скінуў на нагу, прыціснуў наском і, не апускаючы мяч на асфальт, сеў на лаўку: — Ну, як? — Здооорава! — у вачах у Віці было захапленне. — Віця, гэтая чарнявая хто табе? — Сяброўка. Яна на швейнай фабрыцы працуе. У нашым доме жыве. Валодзя ўсміхнуўся: — А як ты завеш яе? — Віка. “Віка... Віка...” — некалькі разоў паўтарыў сам сабе Вадзік. А малога не трэба было ўжо ўгаворваць: мяч зрабіў сваю справу. — Я і дадому ёй званю — сорак два, семнаццаць і два нулі... — Запамінай! — Валодзя падштурхнуў Вадзіка і падкінуў мяч у рукі. — Ну, ладна, заўтра мы табе 25 пакажам, як па варотах біць. Прыходзь вечарам на школьны стадыён. Праз гадзіны дзве Вадзік набраў тэлефон Вікі... * * * Чамусьці, нібы гэта было ўчора, прыгадалася Івану Іванавічу адна чэрвеньская навальніца. Яго бацька дагарэў у пякельным агні скразной раны ў грудзях, памёр на самым пачатку вясны. Маці, хоць і цяжка было, яшчэ маладзілася ў рабоце, завіхалася і выпіналася, каб пратрымаць апошні год карову. Іван Іванавіч не вельмі частымі наездамі, прыхапкамі дапамагаў як мог. Ён і тады прыехаў, прыехаў без угавораў і роспыту. Ведаў: трэба было скасіць соткі, што выдзеліў лясгас. Вясна была спорная і цёплая. Начныя залевы прагна ўбіраліся ў зямлю, днём выпарваліся шчодрым сонцам, прабіваліся і буялі густой травой. А ў канцы чэрвеня, каб трава не перастаяла, не згубіла сваёй сакавітасці, пачалі касіць. Іх дзялянка была паміж узлессем і Нёманам. Канец сотак прыпадаў на прыгоракастравок, на якім ранняй вясной, як лісты ландыша, выпстрыквала чарамша, або, як называла яе маці, мядзведзева цыбуля. На астраўку горбіліся два стажкі нейчага сена. К Нёману, як чарада гіганцкіх кароў, ішла купа паўвекавых дубоў. Ззаду, трохі зводдаль, каля дальняга стажка, як пастух, узвышаўся разлапісты велікан з выпаленым камлём. Касіў ён памужчынску ўпэўнена, крута, браў пракос шырокі, не пад сілу другому. Трава давалася пругка, але як бы збрывалася за кожным узмахам, купна клалася ў канцы замаху, хутка тупіла касу. Ён разпораз прыпыняўся, мянташыў накляпаную сталь, як некалі бацька, спрабаваў яе вастрыню кіпцем. Хмара насунулася знянацку, ахапіла паўнеба і цяпер плыла, ціха і важка, быццам велізарная драпеж 26 ная птушка на ахвяру. Нясмелыя сполахі маланак спрабавалі сваю сілу часта, але бязгромна, як бы з сярэдзіны вывяралі моц гэтай чорнай кудзельнай навісі. Потым адна з іх вырвалася з нутра хмары, паласнула вогненна і смела, рассыпалася дзесяткам залатых галінак. Гром бухнуў, пакаціўся як па прыступках, востра раскалоўся. За ёй прарвалася другая маланка, вымераўшы хмару ў другі бок, выскалілася трэцяя... Ён спешна спахапіўся, асушыў рукавом мокры лоб, жменяй травы ацёр касу і подбегам падаўся да бліжэйшага стажка. Дабегшы, аглянуўся, нібы змераў сілу хмары, і з другога боку выскуб у ахапкі тры бярлог. Дождж пайшоў раптам, без ветру, як занавеска, пасунуўся на дубы, на ацяжэлы Нёман, на поймістую лугавіну другога берага. Вада сцёкам хлынула са стажка, цурком засланіла неабдымную розвадзь. Маланкі быццам перакочваліся з краю ў край, запальвалі адна адну. Неба ламалася, крышылася, нібы нябачныя каменныя слаі яго груваздка ападалі, мяняліся месцамі, калоліся на сотні трэшчын. I з іх, гэтых трэшчын, вірылася вада. Ён развёў мокрыя касмылі сена, каб сцёк не засланяў гэтага магутнага відовішча, утаропіўся ў гурт дубоў. Нечакана маланкі і гром як захлынуліся, сцішана ачахлі. Лава вады адышла за Нёман, і толькі рэдкія кроплі даганялі аціхлы кіпень хмары. I раптам у гэтай парэрве, як у прадсмяротнай агоніі, зліўшыся з выбухам перуна, паласнула вогненная нябесная шабля, паласнула па вачах і дубах... Ён міжволі плюснуў вейкамі, адхінуўся назад, a калі выглянуў, зразумеў: трапіла ў велікана. Дуб не ўпаў адразу. Лёгка храбуснула недапаленая абалонь, і дуб саскочыў з пня, асеў камлём у дол, нібы аглядаючы ў апошні раз разлогі родных наднёманскіх краявідаў, а пасля рэзка рынуўся долу, упаў у той бок, дзе кожны дзень узыходзіла сонца. Да стажка даляцела некалькі зялёных, недаспелых жалудоў. 27 * * * Праз гадзіны дзве Вадзік набраў тэлефон Вікі. “А што я скажу ёй? Можа, у кіно запрасіць?” — сзрца замерла, услухоўвалася ў гудкі. Яна падняла трубку — пазнаў па голасу, — два разы сказала “алё”. — Віка, вы не крыўдуеце на нас? — На каго гэта “нас”? — здаецца, іранічна ўсміхнулася яна. — На мяне і Валодзю, — голас быў як чужы. — Мяне — гэта вас так завуць? — зноў, відаць, усміхнулася. — Мяне — Вадзік. — Ён прыкусіў перасохлую губу. “Што цяпер? Што сказаць? Ну, не маўчы толькі!” Яна першая перабіла паўзу, але не спытала, як думаў Вадзік, адкуль вядома яе імя і хатні тэлефон: — Можна, я буду называць вас Вадзімам? Бо Вадзік — ласкава вельмі. Вы пакуль што ласкі маёй не заслужылі, — ці не зноў усміхнулася? — Можна, — згадзіўся ён і як узмаліўся: “Толькі б трубку не палажыла!” He, трубку яна не паклала. — Вы, відаць, хацелі, каб я і вас навучыла са скакалкай гуляць? — He, Віка, я кожны дзень столькі з ёй танцую, што часам аж млосна. — Гэта ваша работа?