Anarchy in the UKR
Сяргей Жадан
Выдавец: Skaryna Press
Памер: 214с.
Лондан 2023
У душы паштальён злараднічаў, але вонкава трымаўся спакойна і ветла, казаў, што пошта працуе да macpi, а ў адзінаццаць ён туды ні за што ня пойдзе, хай яго
хоць расстраляюць. Я б зрабіў гэта з вялікім задавальненнем. Замест гэтага я ішоў дамоў, а паштальён імгненна зачыняў за мною дзверы, падбягаў да акна і зацкавана глядзеў мне ўслед. Наступным ранкам я сустракаў яго ля паштовага аддзялення, ён заўважаў мяне, рабіў кола і хацеў быў ехаць назад, але браў сябе ў рукі, стрымана вітаўся, закочваў ровар на ганак і адчыняў навясны замок на дзвярах пошты. Я заходзіў следам за ім і адразу ж узбуджаўся: у нос біла пахам пошты, пахам сапраўднага паштовага аддзялення, гэта быў асаблівы пах, я зараз згадваю яго і зноў, дарэчы, узбуджаюся, гэта мая дзіцячая траўма: нехта заспяваў сваіх бацькоў за заняткам каханнем, нехта забягаў у душ і бачыў там старэйшую сястру бяз станіка, некага ў дзяцінстве згвалцілі суворыя піянерважатыя, а я трапляў на пошту, і ўсё — жыццё маё ламалася і ляцела к чорту, я прагна ўдыхаў пах сіліконавага клею, пах свежых газет, пах сургучу, цёмна-малінавыя згусткі якога, нібы сонцы, упрыгожвалі бандэролі. Я зачаравана стаяў пасярод маленькага пакойчыка паштовага аддзялення, з-за прылаўка на мяне перапуджана глядзеў паштальён, ён хацеў, каб я якнайхутчэй пайшоў адсюль, пакінуўшы яго сам-насам з яго неўрозамі, але я не спяшаўся, я стаяў пасярод пакоя і разумеў, што жыццё фантастычнае і наперадзе ў мяне шчаслівая будучыня, штоўмяне ёсць сэнс ужыцці і ёсць мэта і штоя абавязкова некалі гэтай мэты дасягну і ніхто, нават гэты паштальён, ня зможа мне перашкодзіць. Я забіраў пасылку і йшоў дамоў, яшчэ некаторы час адчуваючы на руках пах сургучу. Так пахне радасць.
Праз год я расчараваўся ў футбольным фанацтве і спаліў усе свае праграмкі і вымпелы.
Яшчэ праз год я пазнаёміўся з цікавым тыпам, Шурам. Шура быў мажорам, наколькі гэта было магчыма ў нашых сельскагаспадарчых умовах, і меў усе задаткі побытавага алкаголіка, што ў нашых умовах было больш арганічна. Да мяне ён ставіўся з сімпатыяй, называў мяне Леніным, казаў, што я разумны, як Ленін, я не спрачаўся, да Леніна мы ставіліся нейтральна. Вось з гэтым Шурам і быў звязаны такі выпадак на пошце.
Страціўшы ўсякую цікавасць да футбольнага фанатызму, я разам з тым астыў і да самое пошты, пошты як паняцця, як асяродка маіх дзіцячых страхаў і перажыванняў. А Шура час ад часу атрымваў на пошце грашовыя пераводы, у яго быў дзядуля, ён жыў у Кіеве і балаваў Шуру, але стараўся трымацца ад яго на адлегласці. Часам ён прысылаў Шуру бабкі. Шура, нічога ня кажучы бацькам, прасаджваў бабкі ў першым кааператыўным грыль-бары, часам беручы мяне з сабой. I вось, атрымаўшы неяк паведамленне аб чарговым пераводзе, ён сабраўся, надзеў свой новы пантовы касцюм “адыдас” — такія тады якраз былі ў модзе — узяў з сабою касетны плэер, нацягнуў фірменны блайзер і пайшоў. “Шура, — крычыць яму з кухні мама, — выведзі Сцёпу!” Сцёпам звалі іх сабаку, баксёра. Гэта быў адзіны баксёр у горадзе. Ён каштаваў кучу бабак, яго бераглі і не выхоўвалі. Сцёпа быў тупы, як усе баксёры, але, акрамя таго, ён быў яшчэ і агрэсіўны, зрэшты таксама як усе баксёры. Аднойчы, калі Шура выгульваў яго ў парку непадалёк ад дома, Сцёпа злавіў і задушыў нечую таксу. Шура надаваў яму тады піздзюлёў, а таксу схаваў у пачку з-пад спагеці і пакінуў ля пад’езда. Пачуўшы мамін крык, Шура неахвотна ўзяў сабаку і пайшоў. Па дарозе ён зайшоў у грыль-бар і выпіў. Ля пошты ён зайшоў у краму і выпіў яшчэ. Прывязаў
Сцёпу да дзвярэй паштовага аддзялення і пайшоў па грошы. Атрымаўшы іх, хутка вярнуўся ў грыль-бар, там яшчэ выпіў, прыйшоў дамоў і заваліўся спаць. У шэсць вечара супрацоўнікі паштовага аддзялення паспрабавалі выйсці з памяшкання. У дзвярах стаяў прывязаны Сцёпа і пагрозліва пускаў пену з рота. Прайсці паўз яго ніхто не адважваўся: Сцёпа стаяў насмерць і прапускаць нікога не збіраўся. Адна з супрацоўніц пазваніла мужу, паляўнічаму-аматару, той узяў стрэльбу і прыбег да паштовага аддзялення, убачыў ашалелага Сцёпу і пачаў страляць. Паляўнічым ён быў херовым — некалькі першых куль прайшлі міма сабакі, затое цалком развалілі ўваходныя дзверы. 3 перапуду сабака нарабіў кучу, прама на парозе паштовага аддзялення. Ён адчайна выў, жанчыны на пошце, што характэрна, — таксама. Пачуўшы стрэлы і ўбачыўшы чувака з двухстволкай, нехта з суседзяў выклікаў міліцыю. Міліцыя прыехала і ўбачыла прыблізна такую карціну: стаіць чувак у спартыўных штанах і валіць з двух ствалоў па паштовым аддзяленні, з вокнаў якога на яго глядзяць некалькі жанчын і падвываюць ад страху. Міліцыя кладзе чувака на зямлю, потым запіхвае ў варанок і вязе ў апорку. Жонка паляўнічага бачыць гэта і траціць прытомнасць. Сцёпа скрыпіць сківіцамі, кідаецца па лесвіцы ў падвал і павісае на ўласным павадку. Наступным ранкам Шура пракумарваецца, бачыць, што сабакі няма, пачынае нешта прыгадваць, прыходзіць на пошту і знаходзіць там яго астылае цела. Шура адвязвае павадок, прыносіць сабаку дамоў, заматаўшы яго ва ўласную куртку, чакае, калі бацькі пойдуць на працу, пасля чаго хавае сабакуў пачак з-пад спагеці і пакідае ля пад’езда.
88-ы.
Піўзавод. Мой сябар Джахар сяд зіць на аўтавакзале і трымае ў руках поліэтыленавы кулёчак з півам. У кулёчак улазіць літр. Першы літр ён ужо выпіў, проста тут, на вакзале, а другі рашыў узяць з сабою, у дарогу. Ехаць яму трэба дваццаць кіламетраў, у бок бясконцых калгасных ніў, у невялічкае мястэчка, амаль у Расеі. Джахара выгналі з нашай школы, і ён думае, дзе б яму працягнуць курс навучання і самаспазнання. Тут ён заставацца ня хоча, тут ён на ўсіх пакрыўджаны, у прыватнасці на нас, яго сяброў і аднакласнікаў; нехта параіў яму гэты варыянт з Расеяй, сказаў, што там нармальная сярэдняя школа і што там ён зможа хоць неграў у парашы вешаць — ніхто яму нічога ня скажа. Джахар згадзіўся. Сёння ў яго мела быць сумоўе, праз некалькі дзён пачынаўся навучальны год.
Я бачу яго яшчэ здалёк, думаю, што за мудак сядзіць з півам, няўжо Джахар, думаю я, падыходзячы. Мы з ім ня бачыліся яшчэ з красавіка, калі яго, уласна, і выгналі, ён мяне таксама заўважае і насцярожана вітаецца. “Што робіш?” — пытаю. “Нічога, — кажа ён, — піва п’ю”. — “Некуды едзеш?” — не адстаю я. “Ды не, — кажа ён, — проста піва п’ю. Будзеш?” — пытае ён у мяне і працягвае кулёчак. “Мне трэба абутак у школу купіць”, — сумняваюся я. “Ну потым купіш, — кажа Джахар, — вып’еш і купіш”.
Ён асцярожна пракусвае знізу кулёчак, прытрымвае яго абедзвюма рукамі і дае мне. Я пачынаю піць, на міг адрываюся, пераводжу дух і прыкладваюся зноў. Мы з ім хутка выпіваем яго літр. “Можа, яшчэ?” — прапануе ён. “А аўтобус?” — пытаю. “Які аўтобус?” — удавана насцярожваецца Джахар. “Ладна, — кажу, — давай”. Мы йдзём да бочкі з півам, адстойваем кароткую ранішнюю чаргу і напаўняем яшчэ адзін кулёчак. Мы сядзім на лавачках пад аўтавакзалам і павольна п’ём. Сонца пачынае прыграваць, піва б’е ў галаву, мы толькі нядаўна пачалі піць. “Ведаеш што, — кажа Джахар, — тут спякотна, хадзем у кавярню”. — “Якую кавярню? — спрабую запярэчыць я. — Мне абутак купляць”. — “Ня сцы, — перапыняе мяне Джахар, — купіш”. I мы йдзём у кавярню ля стадыёна; гэта, уласна, і не кавярня, а сталоўка, гэта яны апошнім часам называюць сябе кавярнямі, у іх тут кааператыўны рух поўным ходам. Мы заходзім і бяром па літры мутнага бутэлькавага піва, з тоўстым слоем асадку на дне. “Ты паспееш на аўтобус?” — пытаю я. “Паспею, — кажа Джахар, — яшчэ паспею”. Я ня ўпэўнены, што ён мяне зразумеў.
Праз паўгадзіны Джахар перакульвае наш стол — піць у тым веку мы яшчэ ня ўмелі — бутэлькі коцяцца па падлозе, але збольшага б’юцца, з калідора выбягае нейкі кааператар і хапае Джахара, які да яго бліжэй, але той ухіляецца і валіць кааператара на падлогу, проста на бітае шкло, кааператар крычыць, мы з Джахарам выбягаем з кавярні, сонца залівае вуліцу, да восені яшчэ так далёка, і я кідаюся бегчы налева, а Джахар — направа. Я перабягаю вуліцу, заскокваю ў парк, прабягаю да відэасалона, плачу рубель і сядаю на свабоднае месца. Паказваюць фільм з Брусам Лі.
У майго старога быў дзівосны тэрмас — змяшчальны, пакрыты рознымі бліскучымі штукамі, з крышкай на гумавай пракладцы; у такіх тэрмасах трэба трымаць суп або гарбату. Але мой стары вазіўу ім піва, ён заўсёды купляўяго, калі некуды ехаў, і,упэўніўшыся, што нідзе няма даішнікаў, спыняўся і піў, атрымваючы ад гэтага, як я мог зразумець, яўнае задавальненне. У жыцці дарослых мне найбольш падабаліся іх рэчы. Сказаць нешта аб стасунках ці адносінах, аб механізме гэтых стасункаў і адносін я яшчэ ня мог: я кепска ўяўляў сабе прычынна-выніковы складнік рэчаіснасці, я ўспрымаў яго пераважна на прадметным роўні, на роўні недасяжных і невымоўных рэчаў і прадметаў, што напаўнялі іх жыццё. Паколькі я ўвесь час цягаўся са сваім старым, то ў маім дзяцінстве вакол мяне былі збольшага дарослыя мужчыны, жанчын там амаль не было, з жанчынамі было нецікава, у свае восем-дзевяць гадоў я іх ігнараваў. Я трапляў у сур’ёзныя мужчынскія кампаніі, і мая ўвага цалком засяроджвалася на сцізорыках, на выкідухах, перададзеных з зоны і аздобленых шклянымі ружамі, упаянымі ў дзяржальна, на скураных кашальках, набітых купюрамі, — у маіх васьмідзясятых аб грашах наогул гаворкі не было, нейкім чынам грошай хапала ўсім — на цяжкіх металёвых рублях, што абцяжарвалі кішэні, на асадках і партсігарах, на ліхтарыках у рэшце рэшт. Гэта дзіўна, але цяпер, калі я трошкі малодшы за свайго бацьку ў тыя гады, я думаю: ну а’кей, вось я вырас, вось я таксама магу купляць сабе піва і мець доступ да ўсіх тых рэчаў, пра якія марыў у сваім дзяцінстве, і што? Выявілася, што гэта была ілюзія, што рэчы, жыццё без якіх у сямігадовым веку мне не ўяўлялася, у трыццаць гадоў мне зусім не патрэбныя. Сапраўды, у мяне і цяпер няма сцізорыка — некалі ў мяне
быў швейцарскі афіцэрскі, але я падарыў яго пляменніку — я ўжо не кажу аб выкідухах, улічваючы мае стасункі з міліцыяй; у мяне няма кашалька — у мяне быў колісь, але я падараваў яго пісьменніку Какацюху — манеты я аддаю сыну; асадкай я не карыстаюся: не магу потым разабраць свой почырк; партсігар — ну вы самі ўсё разумееце; нават ліхтарыка ў мяне няма, нават кепскага ліхтарыка! Жыццё з яго спакусамі выявілася фікцыяй, прадметны свет аказаўся зманлівым, а яго прынады — адноснымі. 3 куды большым захапленнем я згадваю цяпер ня рэчы, а людзей, якім тыя рэчы належалі. 3 маё цяперашняй перспектывы яны мне здаюцца значна больш вартымі, а іх учынкі — больш вар’яцкімі. Вось і піва — я помню, як гэтыя мужчыны вывозілі з піўзавода, дзе ў іх былі нейкія свае зачэпкі, цэлыя мяшкі піва, менавіта так — ня вёдры, ня бочкі, а мяшкі; тое, што нам з Джахарам пазней налівалася ў няшчасны і незмяшчальны кулёчак, нашым бацькам адмяралася вялікімі дваццацілітровымі мяшкамі. Дваццаць літраў нефільтраванага піва! У мяне і цяпер займае дух. Гэтая фактурнасць побыту ранніх васьмідзясятых, жыццёвы перадоз тых трыццаці-саракагадовых мужчын, якія потым, усяго праз некалькі гадоў, паламаюцца разам з саўком, мяне і дагэтуль дзівіць і заварожвае. Яны насілі на спінах каровіны тушы; яны даставалі недзе скрыні з гарэлкай і партвейнам; калі трэба было выцягнуць з багны машыну, яны рабілі гэта рукамі, — у іх руках была сіла, у іх жыцці была паслядоўнасць, у іх зацятасці было апраўданне, яны маглі навучыць любові да жыцця, яны маглі паказаць, як яны гэтае жыццё любяць, хаця наўрад ці маглі паясніць за што.
КНІГІ ОНЛАЙН
