Анаталогія
апавяданні, запісы, эсэ
Анатоль Івашчанка
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 116с.
Мінск 2015
Дзяўчо каталі па лісці, з кута ў кут, ад сценкі да сценкі гэтага абгароджанага ліпамі, клёнамі ды капгганамі двара-пакоя, і зразумець тое, якія вялікія аддегласці пераадольвала цела пасля чарговага ўдару, можна было па хрьшлых і кожнага разу ўсё менш упэўненых воклічах ахвяры. Дэталяў у цемры разабраць было нельга. Толькі цені. Удар — храбусценне лісця (ці костак?) — вокліч...
Сяржук з жонкай спусціліся й падьпплі да бардзюра — мяжы, што раздзяляла пляцоўку ды асветленую едкімі пад’ездавымі ліхтарамі частку двара. Біў адзін, астатнія моўчкі стаялі. Той, які біў, часам каментаваў, за якую правіну наносіцца ўдар.
Яны пазналі ахвяру. Найперш па голасе. Гэта была дзяўчынка-падлетак, што часцяком сядзела на лаўцы каля «сіняга» пад’езда, у адной з «сініх» кватэраў якога і жыла разам з (не будзем казаць з якой) маці. Так ужо нейк склалася, што ў гэты пад’езд перабраліся ўрэпіце ўсе «сінякі» хруіпчоўкі (яны ж алканаўты, булдосы, аматары вадкасці № 2 і г. д.). На дзвярох
гэтага пад’езда, у адрозненне ад усіх астатніх, не было дамафона — яны былі гасцінна расхінутыя і ўдзень, і ўночы. Як, дарэчы, і болыпасць паштовых скрыняў, якія ў лепшым разе былі падвязаныя дротам ці падлепленыя скотчам. Нягледзячы на выгоднае размяпічэнне дома, шэраг кватэраў пуставала, паколькі чалавек, як вядома, смяротны. I не існавала такога, нават чорнага, як сумленне летувіскага мытніка, рыэлтара, які б прымусіў кагосьці туды засяліцца. Тыя ж нешматлікія нармалёвыя (тут пальцаміробіцца двукоссе ў паветры) жыхары, іпто заставаліся ў пад’ездзе... Зрэпггы, цяпер гаворка не пра іх.
Такім чынам, там (ла лісці) была дзяўчынка з сіняга пад’езда. Сяржук, стараючыся рабіць гэта ўпэўненым нізкім голасам, запытаў у накірунку пляцоўкі: «Что вы делаете?!» Яму адказалі: «А ты чё здесь делаешь?» На гэта ў яго адказу не было. Разам з жонкай яны адышлі да лаўкі (дзе лямпачка)... «Трэба выклікаць міліцыю», — сказала жонка. «Так. Патэлефануй». Ён не хацеў, каб жонка бачыла, што ў яго падрыгваюць пальцы.
Покуль жонка чакала адказу аператаркі, ён, каб непгга рабіць, вярнуўся да бардзюра. Ахвяра, мабыць, добра ведала таго, хто яе б’е: «Ну всё, бля, — скавытала яна, — теперь я точно в мснтовку заявлю», — і атрымоўвала новы ўдар. Да Сержука звярнуўся хтосьці з назіральнікаў: «Всё нормуль. Брательннк сеструху восіштывает. А хто ты ваіце такой?..» Тым часам сямейнае выхаванне працягвалася...
Ён вярнуўся да жонкі. «Выклікала?» — «Так, сказалі, нарад выехаў». — «Ну, то хадзем?» Яны падняліся ў кватэру. «Пастаў імбрык. Я пайду выкіну смецце. Дарэчы, ты прозвішча называла?» — «Так». — «Дар-
Плошча Перамогі
Апаеяданні
ма». — «Глядзі там, калі ласка, асцярожна...» — гэта ўжо ў зачыненыя дзверы.
Сяржук паставіў закручаны пакет са смеццем каля лаўкі й прысеў. «А можа, і сапраўды нармалёва? Можа, хоць мазгі ёй трохі ўправіць», — не падумаў, а чамусьці прамармытаў ён...
...3 дзяцінства яго выхоўвалі абаронцам (радзімы, малодшай сястры, футбольнае брамы... — патрэбнае падкрэсліць). Да пэўнага моманту ён быў перакананы, што гэтак жа і з усімі... Гэты пэўны момант надышоў у другім класе. Тады настаўніца выйшла кудысьці пасярод урока, пакінуўшы класу колькі хвілінаў на шаленства. Як толькі дзверы за ёй прычыніліся, галоўны двоечнік і хуліган (адкрыць/закрыць двукоссе) з прозвішчам Садзін, якое цалкам адпавядала яго садысцкай натуры, ускочыў з месца й пачаў корпацца ў торбачцы настаўніцы. Тады Сяржук, як гэта і належыць герою, падьшюў да адмарозка й вырваў торбу. Садзін, які быў на галаву вьпнэйшы і па парадак шырэйшы, з цікавасцю паглядзеў на Сярожку: «Ну, пойдём. Выйдем». Яны выйшлі. Садзін адышоў у KaHep пустога калідора, разбегся і з усяе моцы наскочыў на суперніка. Яны ўпалі, і Садзін, вядома ж, апынуўся зверху. Далей, седзячы на грудзёх і прыціснуўшы рукі да падрапанага паркету, ён распавёў, іпто мог бы зрабіць з ім далей («бычок», галавой аб падлогу, вочы...). «Ну, что, понял?» — пасля гэтай вучэбнай дэманстрацыі сілы запытаўся хуліган. Сяржук, вядома, «понял» (і дзякуй боіу, што ніхто з класа ўсяго гэтага не бачыў)...
Пасля ён быў сведкам шматлікіх падлеткавых боек — асабліва ў піянерлагерах, дзе ў лайт-рэжыме буяў прынцып вайсковае дзядухі, які заахвочваўся кіраўніцтвам гэтых устаноў, часцяком — былых вай-
скоўцаў. I заўжды, калі кагосьці «апускалі», з’яўлялася гэтае... так бы мовіць, апраўданне жорсткасці. He заўсёды нават прамоўленае. Нібыта самамэтай была не бойка альбо доказ уласнае крутасці, a — нейкае сцверджанне вышэйшае праўды... I калі нейкага хлопчыка, які чымсьці вытыркаўся з агульнае масы, змушалі станавіцца на калені пасярод лагернае палаты на вачох ва ўсяго атрада, чыйсьці ялейный галасок соладка намармытваў на вушка: «Усё нармалёва, усё нармуль...»
Сяржук назіраў, як пры набліжэнні патрульнае мапгыны хлопцы нетаропка рушылі прэч, пакінуўіпы дзяўчо на лісці. Гледачы вызвалілі гаўбцы. (Гаўбцы! Заслона.)
Яны пілі гарбату, і жонка хітнула ў бок акна, за якім у выцвілым лісці па шчыкалатку стаялі, аб нечым перамаўляючыся, дрэвы, і запыталася: «I што з гэтым усім рабіць?» Сяржук, зірнуўшы на яе жывот, вымавіў: «Рабіць сваю справу. Каб нас было болей. Чым іх». — «Так. Сваю справу. Але яна, — зноўку ківок у бок двара, дзе ў сметніках курчыліся бычкі, а сярод лістоты — цела трынаццацігадовай дзяўчыны, — таксама будзе. Рабіць справу...»
2009
Плошча Перамогі
Апавяданн
CblH ПАЛКА
«Ну не выкідаць жа ўсё гэта», — звыкла думаў К., разграбаючы стосы газетаў, пгго паназбіраліся пад камп’ютарным сталом. Зболыпага тое быў розны, так бы мовіць, аптпроп, які К. разы два на год, падчас перадкаляднай ды перадвелікоднай генеральных прыборак, раскідваў па скрынях суседніх дамоў. Без нейкае сістэмы й думкі «вось прачытаюць, і на іх сыдзе прасвятленне». He, ніякіх падобных ілюзіяў адносна іх К. не меў. Але напраўду рука не падымалася зносіць на сметнік нячэсную прэсу, якую ён, паводле старой завядзёнкі, праглядаў даволі падрабязна.
К. быў падпісаны на два тыднёвікі. Плюс розныя газеткі-ўлёткі, што зрэдзьчасу патраплялі ў ягоігую скрышо ці ў заплечнік падчас выгулу незадаволеных грамадзян на бангалорах. Агулам каля ста розных нумароў за год асядала пад камп’ютарным сталом. Выходзіла — дзесьці на два пад’езды дзевяцілавярховіка і пятнаццаць хвілінаў паштарскае працы.
Хаця ілюзіяў К. і не меў, яму ўсё ж цікава было б паглядзець, як адрэагуе які-небудзь дзедуган на газету з сумнеўнымі высновамі пра наш ленінскі лад... I таму адзін нумарок «Нашай Віны» ён падкінуў у скрыню да суседа. Нумар газеты цалкам быў прысвечаны піматлюднаму веснавому шэсцю й быў аздоблены вялікай колькасцю фотаздымкаў.
Назаўтра да К. меліся прыйсці сябры адзначыць Каляды, і ён у кожным разе збіраўся завітаць да суседа па зэдлікі. Сам К. здымаў аднапакаёўку на «Розачцы», навучаючыся на завочным у тэхнічнай ВНУ Зарабляў усталёўкай шафаў-купэ. Няшмат, але на аплату завочкі, кватэры й «бівср» на выходных хапала.
Увечары, калі сябры разыпіліся, трошачку нападпітку, ён панёс зэдлікі назад. Сусед быў дзядуляўдавец. Сын палка ці нешта ў такім духу. Рэгулярна браў удзел у парадах перамогі, дзе бадзёра выкрочваў у першых іпыхтах франтавікоў.
Разам з тубарэтамі (так казаў сусед) К. захапіў і ладны кавалак торта. Дзядуля, як і чакалася, прапанаваў застацца на гарбату, паколькі «в одйночку такой кусманшце не осйлю». К., паадмаўляўшыся дзеля прыліку, застаўся. Газетку запрыкмеціў адразу, як увайшоў у пакой. Яііа ляжала на часопісным століку ў варожым акружэпні святочных выданняў, дзе падводзіліся бліскучыя вынікі чарговага года Свінні. Дзед, падобна, таксама атрымліваў дзве газеты. Вядома, трошачкі іншага зместу. Сядаючы, К. намацаў нагой штосьці драўлянае. Зазірнуў пад столік — малаток.
Пасядзслі, утыркаючы ў вечаровую шоу-нраграму. К. няўзнак пачаў перабіраць газеты. Узяў у рукі свой пажоўклы нумарок.
Ннтересно, это когда же такое было? — запытаў, удаючы здзіўленне.
Дзед устаў і прыглушыў гук старэнькага «Самсунга».
А-а-а, как раз хотел спроснть. Вот, достал сегодня нз яшнка. Вндать, опшбллсь. Может, тебе хотелн броснть?
Плошча Перамогі
Апавяданні
Да что вы! Я газет вообіце не чнтаю. Ннтернет же есть. Посмотрнте — это же мартовскнй номер. Десять месяцев газете.
Полнстал я, — працяжна вымавіў стары. — Занятная газетёнка. Пншут, будто семь тысяч на мнтннг вьпвло. На годовіцнну бэнээфа нхнего. He, не бэнээфа. Бэнээра. Н фотографнн. Ммлнцня будто бы в подземном переходе кого-то ногамн бнла. Пшііут, что посаднлн кого-то... Это, конечно, правнлыю, что разгоняют. Но вот всё равно не понлмаю. Семн тысяч там, понятно, не было. Это оппознцня трынднт, как обычно. Ну, пусть две тысячн. В новостях, кажнсь, такую цнфру называлн н показывалн отморозков этнх...
Дзед тыцнуў пальцам у газетны фотаздымак, дзе маладзёны, захутаныя да носу ў шалікі, неслі вялізную расцяжку з надпісам: «Воля йародам — смерць імпэрыям».
Ну вот чего онн выходят? Неужто у Запада денег столько, что всем забашлялн? Мне вот пснхологня нх ннтересна. Молодёжн на фото много. Вот скажн мне, ты, молодой: хрена нх не устранвает?
К. чакаў падобнага пытання, але ўсё адно сумеўся. Нават трошкі пачаў хвалявацца. Як тут адказаць?
Ну, не знаю. Вон пнінут, что в Европу хотят. Что БССР надоел. Хотят этнх, честных выборов. Студенты протнв распределсішя...
Гаўнюкн! — грозна перапыніў дзед. — Презцдент нм возможность учнться дал, стшіендню. А онн — «у Эўропу»! Н, главное, ездят н повсюду трындят, чтобы санкцнн ужесточнлн. Хороіпенькне патрноты, ага. Нлн еіце беларускамоўные. Ввдел я как-то на почте одну бабу. Возмуіцалась, что бланкн только на русском. Мол, права её уіцемляют. Днскрнмнннруют. Надменная такая, как будто самая главная, как там
по-нхнему — «с пыхой». «Ганьба», — говорнт. Ну, н всё в таком духе.
Памаўчалі.
Ну, я, Пал Егорыч, наверное, пойду.
Дзед не чуў.
Да я в вашн годы фашнста бнл, а онн готовы за зелёные на ганса вкалывать. Вон внук мой, эмнгрант, бля. Жнвет в этом, как его, слово такое мудацкое... А, в Дортмуде. Звоннт: «Дедуль, прнезжай. Так хорошо здесь». Тьфу ты! Небось, сортнры там бюргерам вылнзывает. Сам-то явно, еслн б возможность далл, за бугор свалнл? — дзед сувора зірнуў на ці, хутчэй, скрозь К., на кагосьці нябачнага за яго спінай. У галаве ўсплыла фраза, якую герой улюбёнага фільма казаў нью-ёркскаму таксісту: «Зря вы так. Я роднну люблю». Але К. іграмовіў іпшае:
КНІГІ ОНЛАЙН
