Апладненне ёлупа
Юры Станкевіч
Выдавец: Рэдакцыя газеты “Настаўніцкая газета”
Памер: 560с.
Мінск 2005
ну вось і пабачыліся,пацучоныш, памятаеш пляж
а Антон Кніга давёў
гэта іх старшога сынок — вось нам
і закладнік у рукі.сам прыйшоў.агалец, золата розум засціла,цяпер кумекаеш, што рабіць будзем?
але тут прачнуўся і выйшаў даўнёнак і.убачыўшы Карыма.задрыжэў і засланіў твар рукамі.і Даніла Прусак спытаў, стрымліваючыся
гэта ён цябе.малы?
а хлопчьік дрыжэў усё больш.ён задыхаўся,і мужчына тыцнуў карабінам на чужынца і загадаў
ну,пайшлі з хаты.пацучоныш
і той адразу стаў шэры.страх імкліва перафарбоўваў яго, ён мяняўся на вачах і гаварыў.гаварыў бязглуздзіцу
гэта не я,праўда,не я,вы мяне адпусціце? адпусціце.я грошай дам.бацька дасць яшчэ больш, праўда, дасць
але стары выцягнуў з шафы вяроўку і пацягнуўся звязаць таму рукі за спінай,патлумачыўшы Данілу Прусаку
яшчэ бегчы кінецца.я ж яго не даганю,а ты застрэліш,што,можа,і варта.але пакуль рана, а месца ў мяне харошае для яго падрыхтавана — склеп на гародзе,ну,зараз пойдзем,агалец, сукін ты сын
і мужчына не адказаў на гэта, ён пачаў супакойваць даўнёнка і гаварыў таму
не бойся,малы,ідзі яшчэ паспі,
a то пагуляй тут,цацак,праўда,няма
падумаў і папрасіў у старога паперу,ручку,і яны адвялі чужынца ў склеп, і Даніла Прусак спытаў у таго, паставіўшы да сцяны
сястру маю,Любу,гаспадыню дома.хто забіў?
на што Карым адказаў спалохана
гэта не я
і Даніла Прусак прыставіў таму рулю да галавы ты павінен ведаць,ты ўсё бачыў,чуў,гавары
і Карым раптам здаўся.выгляд у яго быў такі.быццам з яго выпусцілі паветра.і сказаў
не забівай мяне — гэта Васіліна зрабіла
а мужчына вельмі здзівіўся, але не падаў выгляду і спытаў адразу
ёй загадалі?ці яна сама?гавары — ну
і Карым адказаў
не ведаю.чуў толькі,што яна, бо нам забіваць нельга
а Даніла Прусак працягваў
ну.твае словы мы яшчэ праверым,а пакуль скажы.навошта было яе забіваць — каб дом захапіць,так?
і Карым кіўнуў у адказ так
а Даніла Прусак дапытваўся
ну,а Кліма Фралова хто “ажыццявіў”?
і Карым сказаў
чуў.што ў СІЗО заўсёды ёсць пара чалавек, якія за “шмаль” на ўсё згодныя
а мужчына спытаў “шмаль”,дарэчы,вы ў хляве хаваеце, каб шмону пазбегнуць?
і Карым адказаў там
а мужчына даў яму лісты паперы,ручку і сказаў цяпер тваё жыццё вось на гэтай паперы будзе табой жа занатавана: на адным лісце напішаш пра Васіліну — хто яна,адкуль вы яе прывезлі і як і чаму яна забівала, адна ці з кім яшчэ,і той ліст нам застанецца, а на другім лісце напішаш бацьку, каб праз паўсутак,тэта значыць у ноч, усе вы адсюль з'ехалі прэч, акрамя забойцы сястры маёй.тады праз дзве гадзіны,калі ўпэўнімся.што ўсё па правілах, цябе адпусцім,а калі не з’едзеце,што ж, прабач; вось кошт твайго жыцця,і дадай яшчэ бацьку свайму,каб не рабіў глупства, не распачынаў пошукі і ўсё астатняе, інакш табе гамон,і сыходзіць няхай пачынаюць.калі сцямнее,не раней,а Васіліну няхай звяжуць і ў хляўку тым,дзе забівала, пакінуць
гаварыў Даніла Прусак, а стары ўхвальна ківаў галавой, а потым чужынец пісаў лісты, потым яго, ад-
крыўшы люк,зачынілі ў склепе.люк замкнулі,і ключ Даніла Прусак паклаў у кішэню.а старому сказаў
цяпер.Антон Пракопавіч,трэба ліст да бацькі яго даставіць,і будзем чакаць
і Антон Кніга толькі задаволена хмыкнуў і згадзіўся усё правільна,сынок
а Даніла Прусак адзначыў гэта яго — “сынок” і чакаў, а стары працягваў
як ліст ім перадаць — тое ўжо мой клопат, не хвалюйся
і пачаў збірацца ў дарогу і гаварыў
цяпер час прыспешвае,кожная секунда дарагая,трэба,каб яны прынялі рашэнне да ночы,а то нас пачнуць вылічваць,— за грошы на іх уся “кантора” пачне працаваць, так іх і гэтак,а калі з'едуць, то і нас у спакоі пакінуць
і дадаў свае,улюбёнае
а вось цяпер... мы іх тэлеграфным слупам праз памыйную яму
пасля чаго пайшоў, а мужчына пакарміў даўнёнка і паклаў яго спаць і сам прылёгна канапу,паклаўшы далонь на прыклад карабіна, і драмаў чуйным сном, і прыслухоўваўся час ад часу, ці не чуваць са склепа крыкаў вязня.але ўсё было ціха,і мужчына ляжаў і думаў пра сына Ігната,а потым пра даўнёнка,пра тое,як будзе з ім далей.але так нічога не надумаў.таму што рьшнулі веснічкі і стары Кніга з'явіўся ў дзвярах і сказаў
ліст дасланы,пэўна,ужо яго чытаюць,
цяпер будзем чакаць ночы — яна вырашыць і стары дадаў,што знарок перадаў ліст праз выпадковага падлетка, бо дарослы запомніў бьі яго ў твар, знайшліся яшчэ б якія прыкметы,а калі іх высачаць ці што яшчэ сарвецца.то — гамон,і літасці ад сваіх жа не будзе, а Даніла Прусак на тыя словы паляпаў па карабіну і заўважыў,што зброя пры іх,а большага аргумента ў такіх выпадках проста не існуе.на што Антон Кніга сказаў іранічна
вось вы і прыйшлі да нейкай высновы
схадзіў праверыць закладніка, і той прасіў выпусціць яго і енчыў і скавытаў у склепе, а стары зноў давёў яму, што ўсё залежыць ад ягонага бацькі і супляменнікаў,а сам.каб меў магчымасць,то проста кінуў бы яму ў склеп гранату.і прыгразіў,што выканае гэта.калі той не змоўкне,вярнуўся ў дом і гаварыў
кажаце — мы старая,выпрацаваная нацыя, ангельцаў у прыклад прыводзіце, якія,маўляў,на мяжы выроду,
а вазьміце кітайцаў?
яны ж таксама старая нацыя
і злаваў
яшчэ ні адзін народ не выжываў, падстаўляючы задніцу.а сярод рабоў ніколі не будзе адзінства —
гэта яшчэ Арыстоцель заўважыў
і буркацеў свае і казаў
гэтыя нашэсці страшнейшыя за Чарнобыль, страшнейшыя за войны, землятрусы і паводкі, бо тыя пацукі не ведаюць ні шкадобы, ні спачування
і абураўся
а вам не дзіўна,што толькі ў нас тых прыхадняў любяць,і вар'яцеюць ад іх, і служаць ім,і трымцяць перад імі?
і заканчваў звыклым
...я гэтых пакладанцаў тэлеграфным слупам праз памыйную яму
а час ішоў,і закладнік зрэдку пачынаў крычаць у склепе, ды з вуліцы яго пачуць не маглі, а чуў даўнёнак сваім вострым слыхам і нерваваўся і прасіў
хачудамоўхачудамоў
а потым пачало сутоньвацца.і стары сказаў
ну,цяпер зноў мой выхад
і патлумачыў
трэба схадзіць і на свае вочы паглядзець,
што там робіцца
і запэўніў мужчыну
я там не засвечаны.ніхто на мяне ўвагі не зверне
і,раптам спыніўшыся.сказаў
я ўсё думаю над вашымі словамі.і ў мяне ўражанне,што мы сапраўды мусім дарэмна затыкаць тут плаціну.якую ўжо прарвала, і ваду назад не вернеш,праўда,а варта.можа, толькі сябе ратаваць.бо аднойчы прачнёмся і пабачым,што гэтая набрыдзь паўсюдна, а з другога боку насуперак ёй хіба што вартая жалю кучка дэбілаў,апушчэнцаў, наркаманаў ды самаедаў, якія сваіх жа дачок ім прададуць
і апраўданне таму знойдуць
а Даніла Прусак паціснуў плячыма і змрочна заўважыў потым будзем разважаць.а сёння ноччу мы павінны іх адолець
на што стары сказаў
а я вось што яшчэ мяркую: каб не той Чарнобыль,то нам ужо даўно б гамон быў; панаехалі б з усіх бакоў прыхадні, чужынцы ўсякія,і лепшыя землі адабралі б ды захапілі б — дзе хітрасцю, дзе падманам,а дзе і сілай,
а так — каму з іх асабліва ахвота ў радыяцыю лезці.а хто лезе — тыя зусім ужо набрыдзь, смецце
махнуў рукой і пайшоў,а Даніла Прусак сказаў наўздагон
будзьце пільныя.вас могуць вылічыць але стары ўжо сыходзіў,брамка рыпнула за ім,і прыцемкі засмакталі яго непрыкметную постаць; ён яшчэ бурчэў нешта незадаволена і злосна,а потым глыбей насунуў на лоб кепку і саступіў у цень.што стварылі ад святла ліхтароў дрэвы,і пайшоў далей амаль не хаваючыся, без асаблівай засцярогі, адзначаючы цупкімі вачыма былога лагерніка іншамаркі з чужынцамі, што раз-пораз праносіліся па вуліцах, асвятляючы прахожых, і міліцэйскую машыну, якая,
пэўна, таксама падключылася да пошукаў,дайшоў да месца, да былой фралоўскай сядзібы.і адразу вызначыў, што манеўр з закладнікам яны разлічылі правільна, укол быў нанесены ў самае безабароннае месца, бо ў самой сядзібе і вакол ішоў “з'ём”,— стары не мог памыліцца: вокны і дзверы дома і прыбудовак былі расчынены, адтуль выносілі і выкідвалі рэчы, у паветры стаялі гоман, лаянка, віск дзяцей і жанчын,а на падворку і вуліцы сноўдалі постаці чужынцаў, якія аддавалі загады некалькім нанятым мужчынам і жанчынам з мясцовых, што пераносілі рэчы ў машыны; там-сям на вуліцы стаялі ў цемры купкі людзей і назіралі за ўсім гэтым,а на лаўцы і вакол яе то ўскоквалі і некуды бегалі, то садзіліся зноў і палілі цыгарэты дзяўчаты, і стары пасунуўся бліжэй да іх, правільна разлічыўшы, што ля моладзі пачуеш больш — і больш шчыра, і стаў глядзець і слухаць і чуў.як дзяўчаты перакідваліся ўражаннямі і нерваваліся і выкрыквалі
ай,бля,зірні,яны і праўда едуць!
а потым паказвалі пальцамі і гаварылі ім загадалі.так
і казалі зноў
а Карым прапаў,не знойдуць
і ківалі ўбок, дзе пад дрэвам стаяла дзяўчына гадоў шаснаццаці ў кароткай белай сукенцы, што не хавала яе цяжарнасці,і,прыціскаючы далоні да твару.плакала то ціха,то больш гучна,і дадавалі
яна ж на пятым месяцы
і адпівалі проста з рыльца бутэлькі і давалі глынуць цяжарнай сяброўцы,суцяшаючы
ну і народзіш,многія раджаюць
а тая адразу істэрычна крычала не,я не магу без яго!
і ёй соўгалі ў руку бутэльку выпі,лягчэй стане
а цяжарная выгіналася ўсім целам і са стогнам смактала з рыльца і зноў енчыла
я яго кахаю,так,кахаю
і ёй гаварылі
бедненькая,ну давай цябе ўколем, і ты адразу ўсё забудзеш
і пыталіся
у каго “машына”, дзевачкі?
і ўжо даставалі шпрыц.а на старога побач не звярталі ўвагі,быццам ён не існаваў для іх успрымання.і гэта, апошняе,болып за ўсё ўразіла Антона Кнігу,ён быў нават здзіўлены і спытаў
што тут за разборка,дзяўчаты,можа, патлумачыце?
і яму адказалі нядбайна і на “ты”
усё па жыцці,дзед,хіба не бачыш
і зноў быццам выключылі яго з успрыняцця.нібы жывёлу,і выгіналі целы і тэатральна,а можа,хто і шчыра, ускрыквалі і заламвалі рукі і бедавалі
ай,я таксама не перажыву.дайце глынуць
і пыталіся
у каго бутэлька, дзевачкі?
а стары стаяў і назіраў і ў думках папрасіў,каб усё адбылося так, як яны запланавалі, і каб разысціся з гэтымі людзьмі ціха і без крыві,бо ў яго ў склепе ўсё яшчэ сядзеў закладнік, а ў хаце, як сцятая спружына, ледзь стрымліваў сябе мужчына са зброяй у руках, і стары слухаў увесь гэты дзіўны і несумненны вэрхал адыходу: крыкі,плач,мацюкі,і нібы чакаў яшчэ нейкага знаку,які б засведчыў абсалютную рэальнасць таго, што адбывалася перад яго вачыма,і раптам сапраўды гэты знак быў ім пачуты: прыглушанае чалавечае выццё данеслася да ягонага слыху
КНІГІ ОНЛАЙН
