Архівы Беларускай Народнай Рэспублікі
Том 1. Кніга 1
Памер: 850с.
Мінск, Нью Йорк, Вільня, Прага 1998
582.2.53:004-018 — ра
1 Цяпер — Кемэры, курорт на Рыскім узмор’і. 2 Грыба. 3 Езавітавым. 4 На гэтым канчаецца сшытак, у якім запісаны тэкст. Працягу ня знойдзена.
2229. Запіска Аляксандра Вальковіча (Рыга) Вацлаву Ластоўскаму (Рыга) за 28.06.1920
Пры гэтым пасылаю Вам праз Кадоўбу два лісты1 і спраўку аб разстрэляных Беларус. грам. палякамі2.
Лісты і спраўка прывез Вільні, служачэй у Украінскам Консульстве...
582.1.45:044&г
1 Дакумэнты №№2207, 2213. 2 Дакумэнт №2230.
2230. Нататкі алоўкам у маленькім нататніку аб зьверствах польскіх акупацыйных уладаў
582.1,45:043-043a-043g
2231. Хадайніцтва Беларускага Нацыянальнага Камітэту перад Цэнтральнай Касай БНР за 29.06.1920 аб выдачы на рукі намесьніка
старшыні Камітэту Антона Крэпскага 25.000 польскіх марак на выдаткі Камітэту
582.2.56:074
2232. Хадайніцтва Беларускага Нацыянальнага Камітэту перад Цэнтральнай Касай БНР за 30.06.1920 аб выдачы на рукі намесьніка старшыні Камітэту Антона Крэпскага 25.000 польскіх марак на выдаткі Камітэту
582.2.56:073
2233. Расьпіска намесьніка старшыні Беларускага Нацыянальнага Камітэту Антона Крэпскага (Менск) за 30.06.1920 аб атрыманьні ад Вацлава Іваноўскага 50.000 польскіх марак на выдаткі Камітэту
582.2.56:072
2234. Bulletin. Bureau de la Presse Blanc-Russien. 30 juin 1920. Riga Le terreur polonais en Russie-Blanche
582.1.45:019b
2235. Паслужныя дадзеныя службоўца Консульства БНР Юрыя Мышко за 30.06.1920
582.2.54:258&г — ра
2236. Схема замежнапалітычнай дзейнасьці Ураду БНР (?) 582.1.45:058b
Дата невядомая.
2237. Малюнак Пагоні на аркушы паперы (Ластоўскі?)
582.1.45:058с
Дата невядомая.
2238. Чарнавік ліста Рады Народных Міністраў БНР (Рыга) міністру замежных справаў Літоўскай Рэспублікі (Коўна) за ??.07.1920 (вых. №???) з паведамленьнем аб даручэньні Аўсею Трахімаву весьці перамовы з Урадам Літвы аб прызнаньні незалежнасьці Беларусі
582.2.54:265 — р фра
Дакладная дата невядомая.
2239. Чарнавік граматы Рады Народных Міністраў БНР (Рыга) Аўсею Трахімаву за ??.07.1920 (вых. №???) з даручэньнем яму весьці перамовы з Урадам Літвы аб прызнаньні незалежнасьці Беларусі
582.2.54:268 — р фра
Дакладная дата невядомая.
2240. Мэмарыял Найвышэйшай Рады Беларускай Народнай Рэспублікі Ураду Найясьнейшай Рэчыпаспалітай Польскай за ?.0?.1920
Memorjal do Rz^du Najjasniejszej Rzeczypospolitej Polskiej od Najwyzszej Rady Bialoruskiej Republiki Ludowej
Pol tysi^ca zgor^lat historji I^czy narod biatoruski z bratnim polskim narodem. Rami? przy ramieniu walczylismy na polach Grunwaldu, krusz^c pot?g? krzyzackq, zwyci?sko odpieralismy najazd moskiewski pod Smoleriskiem, Orsz^i w tylu innych miejscach, gdziesmy wspolnie przelewali krew, wedlug pozniejszego niby, ale w gruncie rzeczy odwiecznego hasla, «za nasz^ i wasz^ wolnosc». Zloty wiek Polski byl zarazem zlotym wiekiem Biatej Rusi, wiekiem kultury oswiaty, humanizmu i tolerancji.
Niestety, okres nast?pny przynosi panowanie ciemnoty i samowoli a razem z tym nietolerancj? religijnq. i narodow^, gwalty i wojny domowe.
W potopie tych wasni ginie wspanialy gmach federacyjnej Rzeczypospolitej.
Narod biatoruski, co wyszedl tak oslabiony z tych walk i zamieszek, stracil swoje warstwy wyksztalcone i trafii pod panowanie carskiej Rosji, ktora mu calkowicie odmowila wszelkich praw do zycia. Lud, pozbawiony swoich naturalnych przy wodcow na caly wiek zasypia pod wzgl?dem narodowosciowym i paristwowym.
Lud ten jednak nieskazitelnie zachowuje swoj^ narodowosc.
Taki stan rzeczy mogl istniec tylko do tego czasu, zanim szerokie masy nie zacz?ly domagac si? swoich praw, zanim te masy nie doszly do glosu w spoteczeristwach nowozytnych. Sprawa demokratyzmu stala si? narodow^ spraw^ dla Bialorusi i odwrotnie.
Wi?c odglosy rewolucji 1848 roku budz^zywy ruch narodowosciowy, a rewolucja 1905 roku przynosi zupelnie jasno sformuiowane postulaty narodowego i paristwowego odrodzenia Bialorusinow.-
«Bialoruska Socjalistyczna Hromada» odrazu stawia w swoim programie politycznym odbudow? niezaleznego pahstwa w granicach bylego W.K.Litewskiego, gdzie wszystkie narody, to paristwo zamieszkuj^ce, znalazlyby najlepsze warunki do swego rozwoju narodowego. Lecz nie s^dzono byio wowczas nawet przysti^pic do urzeczywistnienia tych wielkich zamierzari. Carat zdusil i w morzu krwi utopil rewolucj?.
Jednak raz obudzony duch narodowy nie przestal torowac drog? dla tworczej pracy i lepszego jutra. By bye narodem trzeba stworzyc kultur? i rozbudzic wszystkich. Powstaje nowa literatura, bialoruskie pismiennictwo przypomina swoj^ swietnqmiegdys tradycj?, gdy bylo podstaw^ kultury catej Litwy; uswiadomienie przedostaje si? juz pod slomiane strzechy wsi i miasteczek. Po dziewi?ciu, dziesi?ciu latach tworczej pracy Biaiorus wyczekuje w trwodze i z biciem serca nowego jutra, moze wyzwolenia
Wybuchla wojna wszechswiatowa. Niosla ze sob^ w darze widoezn^ ruin? i kl?ski straszliwe, niewidome jeno i bardzo niepewne wyzwolenie i nadziej? lepszej przyszlosci. Na razie zakaz druku. Potem przesladowanie instytueji spolecznych. Carska Rosja byla wiern^ sobie.
Dopiero rewolueja 1917 roku data moznosc ujawnic si? i rozwin^c narodowym d^zeniom bialoruskim i postawila na porz^dku dziennym spraw? niezawislosci paristwowej Bialorusi, jako wyraz woli calego narodu.
Bo oto uwidocznii si? ruch polityczny, ktory dal dowod istnienia na Biatorusi elementow paristwowo-tworczych, posiadaj^cych wiar? i poshich u ludu.
Po calym szeregu licznych wojskowych i spolecznych zjazdow, ktore mialy miejsce za czasow Kiereriskiego w Mirisku, w koricu grudnia roku 1917 zostal tam-ze zwoiany Wszechbialoruski kongres. Zjawili si? tam delegaci od wlosci, od ziemstw powiatowych i gubernialnych, od samorz^dow miejskich, kooperatyw, robotniczych zwiqzkow zawodowych, od komitetow wykonawcych zjazdow biatorusinow wojskowych wszystkich frontow, przedstawiciele wszelkich organizacji spolecznych, politycznych partji Bialorusi.Kongres obejmowal przedstawicieli gubemji Minskiej, Mohylewskiej, Witebskiej, biaioruskich cz?sci Smoleriszczyzny (wraz z miastem Smoleriskiem — 10 delegatow od samorzadu miejskiego) i Czernihowszczyzny, oraz wolnych jeszcze wowczas od okupacji niemieckiej powiatow wschodnich gubernji wileriskiej i posrednio — Wileriszczyzny Zachodniej i Grodzieriszczyzny w osobie delegatow wygnanej z mejsc rodzimych przez odst?puj4ce wojska rosyjskie ludnosci.-
Ogolem zebraio si? 1167 delegatow, uprawomocnionych do decydowania o losie calej Bialorusi.
Orzekli oni stanowczo, ze Bialorus odt^d ma stanowic odr?bn4 jednostk? paristwow^ w postaci Bialoruskiej Republiki Ludowej. Swoje pelnomocnictwa — pelnomocnictwa calego narodu — przekazali do czasu zwolania Bialoruskiej Konstytuanty Radzie Wykonawczej Kongresu, ktora to Rada, dopelniona nast?pnie przez przedstawicieli mniejszosci narodowych — a wi?c — polakow, zydow i innych — przyj?la nazw? Rady Republiki, oddaj^c wladze wykonawcz^w r?ce Rady Ministrow Ludowych (w pierwotnym brzmieniu Sekretarjatowi Ludowemu).
Gdy traktat Brzeski przydzielil Wilenszczyzn? i Grodzienszczyzn? do budowanej przez Niemcow Litwy, zas 10 powiatow poludniowych gub. Grodzieriskiej, Minskiej, Mohylewskiej i Czemihowskiej do Ukrainy, Rada Bialoruskiej Republiki Ludowej bez wzgl?du na wrogie stanowisko okupacyjych wladz niemieckich w Mirisku na posiedzeniu plenarnem w nocy z dnia 24 na 25 marca 1918 r. wystqpila z kategorycznym protestem przeciwko aktowi gwaitu nad dobitnie wypowiedzian^ wol^ Narodu Bialoruskiego, przez Niemcy i Rosj? wspolnie dokonanem. Protest 6w, proklamuj^cy ostatecznie zerwanie wszelkich w?zlow paristwowych z Rosj 4, brzmial jak nast?puje:
«Rok temu ludy Bialorusi wespol z ludami Rosji zrzucily jarzmo rosyjskiego caryzmu, ktory w najci?zszym stopniu uciskal Bialorus, bez zgody ludu wniosl do kraju naszego pozog? wojennq, przez ktor^ zniszczone zostaly miasta i wioski biatoruskie. Obecnie my, Rada Bialoruskiej Republiki Ludowej, zrzucamy z ziemi rodzinnej resztki jarzma zaleznosci paristwowej, ktor^ przemoc^ narzucili carowie rosyjscy naszemu wolnemu i niepodleglemu krajowi. Odt^d Bialoruska Republika Ludowa stanowi paristwo niepodlegle i wolne. Lud Bialorusi sam na swym Sejmie Ustawodawczym zadecyduje o przysztych zwi^zkach paristwowych Bialorusi.-
«Na zasadzie niniejszego trac^ moc swojq. wszelkie dawne zwiqzki paristwowe, ktore dawaty moznosc rz^dowi obcemu podpisac i w imieniu Bialorusi ow traktat w Brzesciu, ktory niesie smierc Narodowi Bialoruskiemu, dziel^c ziemi? jego na cz?sci. Na zasadzie niniejszego rz^d Bialoruskiej Republiki Ludowej ma nawi^zac stosunki ze stronami zainteresowanemi, proponujqc im zrewido-
wanie tej cz?sci traktatu Brzeskiego, ktora dotyczy Biaiorusi, oraz podpisac umow? pokojowq ze wszystkiemi paristwami wojuj^cemi.
«Bialoruska Republika Ludowa powinna obejmowac wszystkie ziemie na ktorych mieszka w liczbie przewazaj^cej Narod Bialoruski, a wi?c: Mohylowszczyzn?, cz?sci bialoruskie Minszczyzny, Grodzienszczyzny (z Grodnem, Bialymstokiem i in.)., Wileriszczyzny, Witebszczyzny, Smoleriszczyzny, Czemihowszczyzny wraz z przylegajqcymi cz?sciami gubemji s^siednich z ludnosci^ biaiorusk^.-
Biatoruska Republika Ludowa potwierdza wszystkie prawa i wolnosci obywateli i narodow Biaiorusi, proklamowane w Hramocie Ustawnej z dnia 9 marca 1918 r.
«Proklamuj^c niepodlegtosc Biaioruskiej Republiki Ludowej, Radajej ufa, iz wszystkie miluj^ce wolnosc narody w peinej mierze dopomog^ Narodowi Bialoruskiemu zrealizowac jego idealy polityczno-paristwowe.»
Stanowisko te wy wolalo oburzenie owczesnego rzqdu niemieckiego i represje: skarb bialoruski zostal konfiskowany, zostal aresztowany caty szereg czlonkow biatoruskich organizacji wojskowych, funkcjonarjusze rz^du biatoruskiego pozbawieni byli moznosci pracy — wogole wszelkiemi silami przeszkadzano organizacyjnej pracy paristwowej biaioruskiej, chociaz pozostawiono Rad? Republiki a nawet, co prawda pod koniec okupacji, zaczyto oddawac niektore gal?zie administracji (naprz., szkolnictwo) bialorusinom.-
Przyjscie bolszewikow i wydanie im przez Niemcow kraju na iup, zmusito rz^d bialoruski do opuszczenia Miriska. Jednak idea wlasnej paristwowosci biaioruskiej, podj?ta przez ow Kongres Wszechbiaioruski, rozeszla si? po kraju niezwykle szerok^fal^i znalaziapoparcie w ludzie i inteligencji ludowej. Przeto nawet centralisci moskiewscy, ktorzy przed rokiem bagnetami i kulomiotami rozp?dzali Kongres Wszechbiaioruski, zniewoleni zostali obecnie do liczenia si? z faktem dokonanym i oto w dniu 1 stycznia 1919 r. zjawia si? manifest «czasowego robotniczo-wiosciariskiego rzqdu sowieckiego Biaiorusi», ktory zwracaj^c si? do biatoruskich mas robotniczych i wioscianskich obwieszcza:
КНІГІ ОНЛАЙН
