Архівы Беларускай Народнай Рэспублікі
Том 1. Кніга 1
Памер: 850с.
Мінск, Нью Йорк, Вільня, Прага 1998
«Od dnia dzisiejszego i wy — wespol z ludem pracujqcym Rosji, Litwy, Ukrainy i Lotwy — stajecie si? wolnymi, korzystaj^cymi z pelni praw swoich gospodarzami Wolnej Niepodlegiej Biaioruskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej».
Ten dekret mial raczej znaczenie agitacyjne i moraine, niz realne, gdyz o jakiems paristwowem wyodr?bnieniu Biaiorusi powaznie nie myslano, chociaz w sprawach oswiatowych przeszkod bialorusinom nie stawiano — owszem, niektore instytucje oswiatowe zasilano znacznymi sumami.
Okupacja bolszewicka ustqpila wobec akcji wojsk polskich.
Slynna odezwa Wileriska1 zwiastowala now^ er?. Wojska polskie mialy niesc na swych bagnetach i narodowi Bialoruskiemu «prawo wypowiedzenia si? o swej przysztosci.» W rzeczywistosci zas niosly grozb? podzialu Biaiorusi mi?dzy Polsk^ a Rosj^. Wielka mysl odezwy Wileriskiej zostala spaczon^ przez stworzenie Zarz^du Cywilnego Ziem Wschodnich wyl^cznie polskiego dla ziem, gdzie polacy b^dz co b^dz stanowi^ tylko mniejszosc.Zwyci?zyla nie zasada demokratyzmu, potrzeb i woli szerokich mas, lecz zasada przewagi maj^tkowej, zwyci?zyla ideologja obszamikow. Hasla samookreslenia si? zuzyto li tylko jako sposob do nierzetelnej agitacji przeciw-bialoruskiej jeszcze
niedosc uswiadomionych mas ludowych.Rzucono na to olbrzymie sumy (wspomnijmy tak zwan^ «Straz Kresow^».) Ta agitacja ogromnie ulatwiala robot? elementow rusyfikacyjnych, ktore ze wszelkimi pozorami siusznosci mogly twierdzic, ze wlasnie Polska jest na przeszkodzie do stworzenia Bialorusi, i ze z ПІ4 przedewszystkiem trzeba walczyc, opieraj^c si? oczywiscie na Moskw?. W praktyce Z.C.Z.W. nie brak wcale faktow bezposredniego popierania tych elementow w ich walce z biatorusinami. «Kresy Wschodnie» zostaly podzielone na «sfery wplywow». W Okr?gu Wileriskim i Brzeskim z catq. starannosci^ tamowano wszelkie przejawy roboty narodowej biatoruskiej. Oburzaj^ce naduzycia administracji pod tym wzgl?dem niejednokrotnie byly przedstawiane Naczelnemu Dowodztwu, Komisarzowi Generalnemu — niestety bez skutku.Tylko w Miriskim Okr?gu pozostawiono bialorusinom wzgl?dn^ swobod? w ich pracy narodowej, chociaz nie okazywano naleznego i nalezytego poparcia. Sfery urzydowe przygotowywaly projekt wcielenia powyzszych okr?gow do Rzeczypospolitej Polskiej, zas dla Okr?gu Miriskiego jakqs mizerna autonomj?.
Przekreslono wi?c wol? biaioru skiego narodu do niezaleznego bytu.
Robiono to cz?stokroc r?k^ tych, ktorzy tak niedawno, bo jeszcze za czasow niemieckiej okupacji, jako czlonkowie polskiej frakcji Rady Republiki, popierali Ц niezaleznosc, a teraz zajmujqc najwyzsze stanowiska w Z.C.Z.W. byli jej najzaci?tszymi wrogami.-
To tez kiedy po calorocznej przerwie 7 grudnia w Mirisku nanowo zebrala si? Rada Republiki, nie zwazaj^c na Zgod? Naczelnego Wodza, dzialalnosc jej zostaje administracyjnie zawieszona. Ten krok ze strony Polski wywotal roziam w lonie samej Rady. Mniejszosc skrajna tworzy secesj? i nowy rz^d z p. Lastowskim na czele, rz^d o charakterze wybitnie wrogim dla polskiej okupacji.-
Pomimo to wi?kszosc Rady Republiki nie przestala wierzyc, ze narod polski wczesniej czy pozniej zrozumie i naprawi bl?dy polityki swojego Rz^du na Bialorusi, podaj^c narodowi bialoruskiemu bratnц dlori pomocy w jego d^zeniach do wiasnej paristwowosci.-
Wi?kszosc ta, liczqc si? z niemozliwosci^ legalnego nadal istnienia Rady Republiki, powierza swe pelnomocnictwa i mandaty wybranej ze swego Iona Radzie Najwyzszei, ktora nadal ma prowadzic bialorusk^ prac? paristwow^ i narodow^ — powierza tej Radzie przechowanie i rozwini?cie wyrazu woli Bialoruskiego Narodu, bior^cego pocz^tek od Wszechbiatoruskiego Kongresu. Do Rady Najwyzszej weszli: dr. Iwan Siereda, Jazep Losik, Aleksander Uiasou, Kuzma Tereszczenko, Symon Rak-Michajtowski.
Rada Najwyzsza bierze w swe r?ce trudne zadanie ustalenie mozliwego modus vivendi w trudnych warunkach okupacji. Tamowanie wszelkiej pracy paristwowo-tworczej biaioruskiej na tie ci?zarow okupacyjnych i wojny wytwarza nastroj zniech?cenia wsrod ludnosci, nastroj ktory prowadzil do bardziej ostrych konfliktow z wladzami polskimi, nawet do powstari. Rada Najwyzsza, uwazaj^c wszelk^ ruchawk? za szkodliw^ i bezcelow% gasila bardzo skutecznie te wybuchy niezadowolenia juz w samym zarodku, wci^z wyczekuj^c i domagajqc si? ze strony rz^du polskiego jakichs realnych krokow, ktore mogiyby swiadczyc o przychylnym stosunku do narodu bialoruskiego.-
Sprawiedliwosc kaze uznac, iz ze strony polskich czynnikow miarodajnych byly zrobione dwa takie kroki.
Jeden — to stworzenie Biaioruskiej Wojskowej Komisji, ktora miaia si? zajqc sprawq wojska biatoruskiego. Co prawda, sprawa si? ciqgn?la niemal caiy rok i kiedy ostatecznie oficjalnie zezwolono na werbunek, tajnemi okolnikami starano si? ten werbunek utrudnic. Bqdz co bqdz byl to pierwszy realny powazny krok.
Drugim krokiem realnym byiy pertraktacje pelnomocnikow polskich — pelnomocnego ministra Leona Wasilewskiego i p. Wiadysiawa Raczkiewicza — z Radq Najwyzszq w marcu 1920 r. w Mirisku, gdzie omowiono i zgodzono si? na autonomj? szkoly biaioruskiej i przyznano niektore w szczuplym zakresie co prawda, prawa j?zyka biaioruskiego. Oprocz tego Rzqd Polski w osobie swoich przedstawicieli zobowiqzat si? do wyplacenia Radzie Najwyzszej na bialoruskie instytucje narodowe i kulturalne 10.717.000 Mrk. — przedewszystkiem ze wzgl?du na niesprawiedliwy podzial sum krajowych.-
Okupacja polska zostawila po sobie na Biaiorusi sluszne rozgoryczenie i rozczarowanie co do szczerosci polskiej polityki, ktora jq traktowala li tylko jako swoje «Kresy Wschodnie». Jednak swiadoma biatoruska opinja narodowa nie przestala szukac oparcia w Polsce, wierzqc, ze zasady prawdziwego demokratyzmu muszq w niej ostatecznie zwyci?zyc.
Narodowi Polskiemu nie moze rowniez nie chodzic o przyjazri 12-miljonowego narodu biaioruskiego, zwiqzanego z nim tysiqcami nici historycznych, kulturalnych i ekonomicznych.
Nigdy nie jest zapozno poprawiac stare bi?dy —jasnym, szczerym a rzetelnym stawieniem sprawy fundowac stale i trwale podstawy dla przyjaznych i bliskich stosunkow sqsiedzkich, — bo historja nie dzisiaj si? koriczy.-
Otoz w imi? tej przyszlosci, dla naprawienia starych bi?dow i natychmiastowego zadzierzgni?cia w?ziow przyjazni z narodem bialoruskim, Rada Najwyzsza Biaioruskiej Republiki Ludowej, jako jedyna prawna przedstawicielka Biaiorusi, zwraca si? do Rzqdu Najjasniejszej Rzeczypospolitej Polskiej z prosbq powziqsc nast?pujqce decyzje:
1. Uznac niezaleznosc paristwowq Biaioruskiej Republiki Ludowej w jej granicach etnograficznych i tegoz domagac si? od Rosji;
2. dopuscic biatoruskq delegacj? do pertraktacji pokojowych;
3. realizowac umow? podpisanq w Mirisku przez ministra pelnomocnego Leona Wasilewskiego;
4. okazac pomoc finansowq biaioruskiej pracy paristwowej w kraju i pracy dyplomatycznej zagranicq;
5. dac natychmiastowq i calkowitq amnestj? wszystkim bialoruskim wi?zniom politycznym.-
582.1.45a:001-008 — mk
582.2.52:018-026 — mk
582.2.54: 286&r-289&r — мк (з прыпіскай: Вакзальная, 38, Савецкай для Эміліі)
582.2.55: 016-023 — мк
582.1.29: 006-007 — рк (выпіска)
Мэмарыял, пададзены з пачаткам польска-расейскіх мірных перамоваў, падпісалі В.Іваноўскі, К.Цярэшчанка, Л.Дубейкоўскі. Гл.: БеларускіЗвон. №2. 1921.04.03. 1 Маецца на ўвазе гістарычная адозва Пілсудзкага ў Вільні 22.04.1919.
2241. Канвэрт ліста Беларускага Прэс-Бюро (Рыга) Лізе Нацыяў (Лязана) за 1.07.1920 зь Бюлетэнем Прэс-Бюро за 30.06.1920
582.1.45:019а
Ліст вернуты з прычыны «незнаходжаньня адрасата» (Unbekannt).
2242. Расьпіска старшыні Беларускага Нацыянальнага Камітэту Кузьмы Цярэшчанкі (Менск) за 2.07.1920 аб атрыманьні ад Цэнтральнае Касы пазыкі на адзін тыдзень 35.000 польскіх марак для Саюзу Сельскай Гаспадаркі
582.2.56:075
2243. Рапарт дзелавода Вайскова-Дыпляматычнай Місіі БНР у Латвіі й Эстоніі Эмануіла Станевіча за 3.07.1920
582.1.45:062&г
Аб чутках: «... лнцо, очень ненадежное [Ляховіч], мні передавало, что гр. Бодунова была вь МосквЬ, вела переговоры сь болыпевіікамн н прнвезла оттуда 150.000 руб.».
2244. Расьпіска намесьніка старшыні Беларускага Нацыянальнага Камітэту Антона Крэпскага (Менск) за 3.07.1920 аб атрыманьні ад Цэнтральнай Касы Найвышэйшай Рады 30.000 польскіх марак на выданьне часапісу «Рунь»
582.2.56:079
2245. Расьпіска Вацлава Іваноўскага (Менск) за 3.07.1920 аб узяцьці ім з Цэнтральнай Касы 32.334,50 польскіх марак у зварот ягоных выдаткаў паводле далучаных дакумэнтаў
582.2.56:101
2246. Расьпіска Вацлава Іваноўскага (Менск) за 3.07.1920 аб узяцьці ім з Цэнтральнай Касы 249,60 польскіх марак у зварот ягоных выдаткаў паводле далучаных дакумэнтаў
582.2.56:102
2247. Суправаджальная запіска Кастуся Езавітава Вацлаву Ластоўскаму за 5.07.1290 да рапарту дзелавода Вайскова-Дыпляматычнай Місіі БНР у Латвіі й Эстоніі Эмануіла Станевіча
582.1.45:061
2248. Расьпіска Язэпа Лёсіка (Менск) за 5.07.1920 аб атрыманьні ад Вацлава Іваноўскага 30.000 польскіх марак на друкарскія выдаткі газэты «Беларусь»
582.2.56:080
2249. Расьпіска Сьцяпана Некрашэвіча (Менск) за 5.07.1920 аб атрыманьні ад Вацлава Іваноўскага 15.000 польскіх марак на выдавецкія выдаткі
582.2.56:081
2250. Расьпіска Браніслава Тарашкевіча (Менск) за 5.07.1920 аб атрыманьні ад Вацлава Іваноўскага авансу 10.000 польскіх марак для выплаты лектарам на польскіх курсах настаўнікаў
582.2.56:082
2251. Расьпіска Кузьмы Цярэшчанкі (Менск) за 5.07.1920 аб атрыманьні ад Цэнтральнае Касы 6.600 польскіх марак у зварот на патрачаныя ім грошы на дэлегацыю Найвышэйшае Рады ў Вільню
582.2.56:084
2252. Расьпіска В.Лянкевіча (Менск) за 6.07.1920 аб атрыманьні ад Цэнтральнае Касы 15.000 польскіх марак на закуп апалу для Менскага Пэдагагічнага Інстытуту
582.2.56:083
2253. Расьпіска Сьцяпана Некрашэвіча (Менск) за 6.07.1920 аб атрыманьні ад Вацлава Іваноўскага 12.000 польскіх марак на выдавецкія выдаткі
582.2.56:085
2254. Хадайніцтва Беларускага Нацыянальнага Камітэту перад Цэнтральнай Касай БНР за 7.07.1920 аб выдачы на рукі намесьніка старшыні Камітэту Антона Крэпскага 40.000 польскіх марак на выдаткі Камітэту
КНІГІ ОНЛАЙН
