Асновы медыцынскіх ведаў і аховы здароўя дзяцей
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 421с.
Мінск 1996
Сімптаматычная тэрапія праводзіцца па меры ўзнікнення неабходнасці на працягу ўсіх перыядаў хваробы.
Вялікае значэнне для зыходу хваробы мае догляд х в ор ы х. Пачынаючы з латэнтнага перыяду прамянёвай хваробы, трэба ствараць асептычны рэжым: хворых змяшчаюць у ізаляваныя боксы, у якіх ёсць бактэрыцыдныя лямпы. Пры ўваходзе ў палату персанал надзявае марлевы рэспіратар, дадатковы халат і абутак, што захоўваецца ля ўваходу ў палату на дыванку, змочаным 1 % растворам хлораміну. У палатах сістэматычна праводзяць бактэрыялагічны кантроль.
Каб паменшыць боль ад прамянёвых апёкаў у стадыі гіперэміі і ацёку, праводзяць навакаінавую блакаду 0,25—0,5 % растворам або ўнутрыартэрыяльна ўводзяць 5—10 мл 1 % раствору навакаіну. Пузыры, якія ўтварыліся на скуры, захоўваюць, змяншаючы іх напружанне праколам. Пры вялікіх пашкоджаннях эпідэрмісу, утварэнні мокнучых паверхняў і язваў на скуры накладваюць павязкі, змочаныя растворам фурацыліну ці рыванолу. Памяншэнню болю садзейнічае ахалоджванне паражоных частак скуры. Для паскарэння зажыўлення прамянёвых апёкаў мясцова прымяняюць лінетол, альяс і іншыя сродкі, што стымулююць тканкавы абмен (салкасерыл і інш.).
Хворыя з абшырнымі апёкамі пакутуюць ад жорсткага болю, высокай тэмпературы, моцнай смагі і патрабуюць уважлівага, клапатлівага догляду. Ім трэба праводзіць прафілактыку пролежняў, весці барацьбу з абязводжваннем арганізма і не дапускаць далучэння гнойнай інфекцыі.
Цяжкапаражоным прызначаюць пасцельны рэжым. Пры транспарціроўцы, перавязках і туалеце хворых ахоўваюць ад рэзкіх рухаў, штуршкоў і ўдараў, якія могуць выклікаць кровазліццё і крывацёк. Палаты рэгулярна праветрываюць і трымаюць у чысціні.
У перыяд разгару прамянёвай хваробы дагляданню хворых надаюць асаблівую ўвагу. Гэта дазваляе своечасова распазнаць узнікненне ўскладнення і можа зрабіць рашаючы ўплыў на зыход хваробы.
Гігіена скуры і поласці рота ў хворых прамянёвай хваробай мае свае асаблівасці. Кожныя 3—4 дні хворыя прымаюць гігіенічны душ
ці ванну са зменай нацельнай і пасцельнай бялізны. Цяжкахворых абціраюць ручніком, змочаным цёплай вадой, спіртам або адэкалонам. Для догляду поласці рота выкарыстоўваюць водныя растворы фурацыліну (0,02 %), граміцыдыну (1 %), борнай кіслаты (2— 4 %), калію перманганату (0,01 %) ці пераксіду вадароду (0,5 %). Адным з гэтых раствораў 4—5 разоў на дзень старанна прапалоскваюць поласць рота. Цяжкахворым пасля кожнага прыёму ежы слізістуір поласці рота і зубы апрацоўвае медыцынская сястра, выкарыстоўваючы стэрыльную марлевую сурвэтку, змочаную растворам.
Ін’екцыі раствораў лекавых сродкаў павінны праводзіцца пры строгім захаванні правілаў асептыкі і антысептыкі. 3 вялікай асцярожнасцю трэба прыбягаць да ўсялякіх маніпуляцый і фізіятэрапеўтычных працэдур, якія могуць вызваць пашкоджанне скуры (грэлка, пузыр з лёдам і інш.).
Дыетатэрапія назначаецца хворым індывідуальна на аснове стала лячэбнага харчавання № 2. Пры ўзнікненні язвава-некратычных ускладненняў у страўнікава-кішачным тракце іх пераводзяць на стол № 1.
Дыета павінна прадугледжваць механічную, хімічную і тэрмічную засцярогу слізістай абалонкі, быць багатай на бялкі і вітаміны. У харчовы рацыён павінны ўваходзіць свежыя яйкі, булёны, кісялі, фруктовыя сокі, кефір ці сыракваша (0,5—1 л), тварог (200—300 г) і іншыя малочныя прадукты. У першым і трэцім перыядах хваробы прадугледжваецца багатае піццё ў выглядзе кампотаў і фруктовых сокаў. Прадукты харчавання павінны праходзіць дабраякасную кулінарную і тэрмічную апрацоўку.
Кармленне хворых праводзяць цёплай напаўвадкай ежай. Цяжкахворых у ложку корміць медыцынская сястра. У выпадках, калі прыём ежы праз рот абцяжараны або немагчымы, прыбягаюць да кармлення паўнацэннай ежай праз насавы зонд. Пры цяжкіх паражэннях страўнікава-кішачнага тракту, калі натуральны шлях ужывання ежы становіцца немагчымы, пераходзяць да парэнтэральнага харчавання з ужываннем бялковых гідралізатаў.
У выпадку ўзнікнення надзвычайных абсгавін на атамных электрастанцыях рэкамендуецца мець неабходны набор медыкаментаў для аказання паражоным першай медыцынскай дапамогі.
Значэнне ранняй дыягностыкі прамянёвай хваробы і асновы медыцынскай сарціроўкі паражоных. Пры вызначэнні цяжкасці паражэння зыходзяць з ацэнкі клінічных сімптомаў, вынікаў дазіметрыі і адлегласці ад эпіцэнтру выбуху, улічваюць таксама перавагу таго або іншага віду іанізуючай радыяцыі. Першараднае значэнне пры гэтым маюць сімптомы хваробы. Калі млоснасць і рвота спыняюцца праз некалькі гадзін пасля апраменьвання, прагноз
трэба лічыць спрыяльным. Калі ж недамаганне, рвота, панос, парушэнне кровазвароту не спыняюцца ў першыя двое сутак, прагноз лічыцца неспрыяльным.
На ўсіх этапах аказання дапамогі і эвакуацыі праводзіцца медыцынская сарціроўка паражоных. Большасць людзей, падвергнутых прамянёваму ўздзеянню да 2 Гр, не будуць мець патрэбы ў шпіталізацыі і захаваюць працаздольнасць. Рэжым жыцця гэтай групы людзей з магчымай лёгкай формай прамянёвай хваробы абмяжоўваецца толькі на пятым-шостым тыдні пасля апраменьвання. Пацярпелым, якія атрымалі дозу апраменьвання 2—4 Гр, неабходна стварыць ашчаджальны рэжым з моманту распазнання цяжкасці паражэння і пасцельны рэжым — у перыяд разгару хваробы (з 20-га па 42—45-ы дзень пасля апраменьвання). Паражоныя, апрамененыя дозай звыш 4 Гр, з першых дзён маюць патрэбу ў пасцельным рэжыме, даступнай ізаляцыі і энергічным лячэнні з падтрыманнем магчымых асептычных умоў да 50—60-га дня або да аднаўлення колькасці лейкацытаў звыш ЗІО3 клетак у 1 мкл крыві.
У ачагу паражэння адбываецца першасная медыцынская сарціроўка. Пацярпелых хутка аглядаюць, ацэньваюць цяжкасць паражэнняў і вызначаюць чарговасць аказання медыцынскай дапамогі. У першую чаргу дапамога аказваецца тым паражоным, жыццю якіх пагражае непасрэдная небяспека (моцны крывацёк, удушша, шок і г. д.). Пасля гэтага аказваецца дапамога астатнім пацярпелым.
Пасля аказання дапамогі ўстанаўліваецца таксама і чарговасць эвакуацыі. У першую чаргу эвакуацыі ў АПМ падлягаюць паражоныя ў стане шоку, з пранікальнымі раненнямі грудной клеткі і брушной поласці, з накладзенымі жгутамі, з шырокімі апёкамі і іншымі цяжкімі траўмамі, якія павялічваюць цяжкасць прамянёвага паражэння.
Усе паражоныя, што паступілі ў АПМ, накіроўваюцца ў прыёмна-сартавальнае аддзяленне, дзе праводзіцца іх унутрыпунктавая сарціроўка, размеркаванне па фунцыянальных аддзяленнях атрада, у якіх аказваецца першая ўрачэбная дапамога па жыццёвых паказаннях. Паражоныя, урачэбная дапамога якім можа быць адтэрмінаваная, прайшоўшы санітарную апрацоўку, эвакуіруюцца ў лячэбныя ўстановы загараднай зоны, дзе ім будзе аказана першая ўрачэбная і спецыялізаваная медыцынская дапамога.
Пры аказанні спецыялізаванай медыцынскай дапамогі ў загараднай зоне цяжкасць прамянёвага паражэння вызначаецца па гематалагічных паказчыках. Так, зніжэнне колькасці лімфацытаў у формуле крыві праз 2—3 сутак пасля апраменьвання да 20 % ад нормы (1 • 103 клетак ў 1 мкл крыві) паказвае на вострую
прамянёвую хваробу першай ступені, зніжэнне ў межах 20—6 % ( 1 ■ 103—0,5 • 103 клетак у 1 мкл крыві) — на восгрую прамянёвую хваробу другой ступені, у межах 5—2 % (0,4 • 103-0,1 • 103 клетак у 1 мкл крыві) — на прамянёвую хваробу трэцяй ступені, у межах 1—0,5 % (да 0,1-103 клетак у 1 мкл крыві) — на прамянёвую хваробу чацвёртай ступені.
У далейшым, на 7—10-я суткі, у якасці дыягнастычнага тэсту выкарыстоўваюць утрыманне ў крыві лейкацытаў. Так, пры вострай прамянёвай хваробе першай ступені колькасць лейкацытаў у 1 мкл крыві ў гэты час бывае на ўзроўні 4 103-ЗЮ3, пры вострай прамянёвай хваробе другой ступені — 3-103-2Ю3, трэцяй ступені — 2-103—1 103, чацвёртай ступені — менш як 1 ■ 103 .
2.9. ПАРАЖЭННІ АТРУТНЫМІ РЭЧЫВАМІ (АР)
2.9.1. Паражэнне атрутнымі рэчывамі нервова-паралітычнага дзеяння
Фізіка-хімічная характарыстыка фосфарарганічных АР (ФАР). Да нервова-паралітычных АР адносяцца высокатаксічныя фосфарарганічныя рэчывы, якія выбіральна паражаюць нервовую сістэму. Гэта табун, зарын, заман, а таксама фасфарылтыёхаліны, вядомыя пад умоўнай назвай V-газы і VX-газы.
Менш ядавітыя фосфарарганічныя злучэнні (метафос, тыяфос, хларафос) выкарыстоўваюцца для барацьбы з насякомымі. Аднак неасцярожнае абыходжанне з імі таксама можа выклікаць атручванне праз удыханне пароў, пападанне на скуру і слізістыя абалонкі. Клінічная карціна такіх атручванняў падобная да атручванняў нервова-паралітычнымі АР і патрабуе такой жа медыцынскай дапамогі.
Усе вышэйназваныя яды ўяўляюць сабой вадкасці. Тэхнічныя прадукты іх афарбаваны ў рудавата-буры колер. У вадзе яны раствараюцца дрэнна, за выключэннем зарыну, але ў дастатковай меры, каб зрабіць яе небяспечнай для выкарыстання. Усе яны добра раствараюцца ў арганічных растваральніках, тлушчах і маслах, лёгка паглынаюцца афарбаванымі і порыстымі паверхнямі, а таксама гуматэхнічнымі вырабамі. Шчыльнасць іх некалькі вышэй адзінкі. Тэмпература кіпення вышэй 140 °C, фасфарылтыёхалінаў — 300 °C. Тэмпература замярзання ніжэй -40 °C. Пара цяжэйшая за паветра. Шчыльнасць пары зарыну па паветры — 4,8, заману — 6,3. Фасфарылтыёхаліны малалятучыя, пара іх у 8 разоў цяжэйшая за паветра. У вадзе падвяргаюцца павольнаму гідролізу. Зарын і заман добра рэагуюць з растворамі шчолачаў з утварэннем не-
адавітых прадуктаў, таму шчолачы могуць выкарыстоўвацца для іх дэгазацыі. Фасфарылтыёхаліны дэгазуюцца хлорзмяшчальнымі акісляльнікамі. Зарын і заман маюць вельмі слабы невыразны пах, фасфарылтыёхаліны паху не маюць. Трываласць на мясцовасці — ад некалькіх гадзін да сутак і болей. Фасфарылтыёхаліны па трываласці перавышаюць усе вядомыя АР, захоўваючы паражальную здольнасць у капельна-вадкім стане на працягу двух-трох тыдняў, а пры нізкіх тэмпературах — і даўжэй. У капельна-вадкім стане могуць прымяняцца для заражэння мясцовасці і стварэння стойкіх ачагоў паражэння, а ў выглядзе аэразоляў і пары — для заражэння паветра.
Таксікалагічная характарыстыка. Усе фосфарарганічныя АР адносяцца да моцных ядаў, валодаюць таксічным дзеяннем як у вадкім, так і ў парападобным стане, выклікаюць атручванні пры ўдыханні заражанага паветра і пры пападанні ў страўнікава-кішачны тракт з ежай. Адрозніваючыся добрай растваральнасцю ў ліпоідах, яны лёгка пранікаюць праз скуру і аказваюць моцнае скурна-рэзарбтыўнае дзеянне. Мясцовых паражэнняў скуры яны не выклікаюць.