Асновы медыцынскіх ведаў і аховы здароўя дзяцей
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 421с.
Мінск 1996
Крыніца інфекцыі. Асноўным рэзервуарам інфекцыі з’яўляюцца цеплакроўныя, пераважна траваедныя жывёлы, радзей рыбы, кішэчнік якіх насяляюць бацылы батулізму. Разам з экскрэментамі яны выдзяляюцца ў навакольнае асяроддзе, дзе набываюць форму споры. Споры ператвараюцца ў вегетатыўную форму пасля пападання ў арганічны субсграт. Аптымальная тэмпература, пры якой ідзе інтэнсіўнае накапленне мікробаў і іх таксінаў, — 22—37 °C. Споры мікробаў тэрмаўстойлівыя, вытрымліваюць кіпячэнне да 5 гадзін, аднак хутка гінуць пры тэмпературы 120° С.
Батулізм ад хворага чалавека здароваму не перадаецца, у натуральных умовах шлях перадачы інфекцыі толькі аліментарны. Пры кіпячэнні батулінічны таксін разбураецца праз 5—10 хвілін.
Клінічная карціна. Захворванні батулізмам могуць быць адзінкавыя і групавыя пасля ўжывання кансерваў з мяса, рыбы, агародніны, грыбоў, а таксама іншых мясных вырабаў.
Інкубацыйны перыяд у сярэднім складае 12—24 гадзіны, аднак ваганні могуць быць у дыяпазоне ад некалькіх гадзін да 10 дзён. Пасля інкубацыйнага перыяду паяўляюцца моташнасць, ваніты, часам боль у жываце, зрэдку панос. Тэмпература можа быць нармальная або некалькі павышаная. Праз 24—36 гадзін, а часам і раней узнікаюць сімптомы паражэння цэнтральнай нервовай сістэмы. Паяўляюцца сухасць у роце, расстройства глытання, голас становіцца сіплы, афанічны. У цяжкіх выпадках адзначаюцца дыплапія — дваенне ў вачах, страбізм — касавокасць, а н і з а к ар ы я — нераўнамернасць зрэнкаў, птоз — апушчэнне павека, расстройствы акамадацыі і канвергенцыі. Развіваюцца парэзы кішэчніка, мачавога пузыра, парушаюцца дыханне і сардэчна-сасудзістая дзейнасць, падае артэрыяльны ціск. Пры даследаванні крыві адзначаецца ўмераны лейкацытоз з нейтрафілёзам.
Працягласць хваробы звычайна ад 2 да 15 дзён. Смяротныя зыходы бываюць у першыя 5 сутак захворвання і пры цяжкіх паражэннях дасягаюць 60—80 % выпадкаў. Хворыя, якія перажылі 10 дзён, звычайна папраўляюцца.
Д ы я г н а з устанаўліваюць на падставе тыповых сімптомаў клінічнай карціны. Важнай дыягнастычнай прыметай захворвання служыць паяўленне «вочных сімптомаў» (туман перад вачамі, дыплапія, сграбізм, анізакарыя, птоз і інш.) з улікам эпідэмічных даных, якія паказваюць на сувязь з ужываннем інфіцыраванага прадукту.
Лабараторная дыягностыка складаецца з выдзялення спецыфічнага таксіну і палачкі батулізму пры даследаванні крыві, рвотнай масы, прамыўной вады, мачы, экскрэментаў, прадуктаў, якія сталі прычынай захворвання.
Л я ч э н н е батулізму аліментарнага паходжання ў першую чаргу павінна прадугледжваць раннюю ачыстку страўніка і кішэчніка ад прынятай ежы. Гэтую працэдуру выконваюць у той жа паслядоўнасці, што і пры іншых харчовых таксікаінфекцыях.
Хворыя падлягаюць шпіталізацыі, ім назначаюць пасцельны рэжым. Навад нязначныя фізічныя нагрузкі могуць вызваць цяжкія ўскладненні — кровазліццё ва ўнутраныя органы са смяротным зыходам.
Асноўным лячэбным мерапрыемствам лічыцца па магчымасці больш ранняе ўвядзенне ў першыя суткі антытаксічнай полівалентнай’процібатулінічнай сывараткі. Яе ўводзяць унутрымышачна, пры цяжкія паражэннях — унутрывенна. Доза сывараткі залежыць ад цяжкасці паражэння. Запозненае ўвядзенне антытаксічнай сывараткі (на другія суткі і пазней) бывае малаэфектыўнае.
Сімптаматычная тэрапія праводзіцца па меры неабходнасці. Пры парушэнні акта глытання ў выглядзе капельнай клізмы ўліваюць 1000—2000 мл 5 % раствору глюкозы, унутрывенна — 40 мл 40 % раствору глюкозы разам з 5 мл 5 % раствору аскарбінавай кіслаты. Пры расстройствах сардэчна-сасудзістай дзейнасці прымяняюць кардыямін, стрыхнін і іншыя сродкі.
3 мэтай дэзінтаксікацыі арганізма рэкамендуецца ўнутрывеннае ўліванне гемадэзу. Яго ўводзяць капельна з хуткасцю 40—80 капель у хвіліну па 300—500 мл. Паўторныя ўліванні робяць праз 12 гадзін.
Прафілактыка батулізму заключаецца ў строгім захоўванні тэхналагічных нормаў пры вырабе кансерваў. Стэрылізацыю іх праводзяць пры тэмпературы не ніжэй 120 °C. Пры кансерваванні прадуктаў ў дамашніх умовах дабаўляюць дастатковую колькасць солі і кіслаты, якія перашкаджаюць развіццю бацылы батулізму, і вытрымліваюць умовы стэрылізацыі. Абясшкоджванне
дамашніх кансерваў можна праводзіць перад ужываннем шляхдм кіпячэння на працягу 10—15 хвілін. Знешняй прыметай заражанасці кансерваў з’яўляецца скапленне газу ў банках, якое прыводзіць да «бамбажу» — уздуцця крышак. Бамбажныя прадукты да ўжывання не дапускаюцца. Неабходна строга трымацца правілаў захоўвання кансерваў, каўбас, шынкі, вэнджаніны.
Пры ўзнікненні захворванняў батулізмам усім асобам, якія ўжывалі такую ежу, прафілактычна ўводзяць антытаксічную полівалентную процібатулінічную сываратку і ачышчаюць страўнікава-кішачны тракт.
Батулінічны таксін — мацнейшы яд, які можа быць выкарыстаны ў якасці бактэрыялагічнай зброі аэрагенным і аліментарным шляхам. Пры ўзнікненні бактэрыялагічнага ачага ўстанаўліваюць абсервацыю на 2 сутак і праводзяць экстранную прафілактыку насельніцтва спецыфічнай процібатулінічнай сывараткай, а таксама ўсе іншыя мерапрыемствы (кіпячэнне вады, тэрмічную апрацоўку прадуктаў харчавання і інш.).
3.4.5. Вірусны гепатыт
Вірусны гепатыт — вострая інфекцыйная хвароба з пераважным паражэннем печані, якая характарызуецца інтаксікацыяй і часта суправаджаецца жаўтухай.
Этыялогія. Узбуджальнік хваробы — вірус. Дапускаюць існаванне некалькіх яго тыпаў: A, В, С, D, Е.
Крыніца інфекцыі — хворы чалавек або вірусаносьбіт. Эпідэмічную небяспеку ўяўляюць хворыя з безжаўтушнымі і сцёртымі формамі хваробы. У хворых вірус утрымліваецца ў фекаліях, крыві і мачы.
Шляхі перадачы інфекцыі. Асноўная маса хворых пераносіць вірусны гепатыт А (хвароба Боткіна), пры якім заражэнне адбываецца праз забруджаныя фекаліямі ваду, харчовыя прадукты, а таксама прадметы дамашняга ўжытку і нямытыя рукі. He выключаецца роля мух у механічнай перадачы віруса. Гэтым відам гепатыту часцей хварэюць дзеці і падлеткі. Хвароба працякае пераважна ў лёгкіх формах і пры захоўванні рэжыму і дыеты заканчваецца спрыяльна, без ускладненняў.
Асноўны шлях заражэння гепатытамі В, С, D — парэнтэральны. Гэта здараецца пры пераліванні крыві і выкананні іншых лячэбных працэдур, пры выкарыстанні недастаткова прастэрылізаваных медыцынскіх інструментаў. He выключаецца магчымасць перадачы гепатыту аэрагенным, кантактна-бытавым і палавым шляхам.
Вірус Е, як і вірус А, выклікае захворванні пры пападанні ў арганізм праз рот.
Вірусныя гепатыты В, С, D, Е працякаюць больш цяжка, працягла, часта суправаджаюцца ўскладненнямі і могуць пераходзіць у хранічную форму і цыроз печані.
Працягласць віруСаносьбіцтва дасягае 5,5 года. Узбуджальнік інфекцыі валодае высокай устойлівасцю ў знешнім асяроддзі.
Клінічная карціна. Інкубацыйны перыяд пры заражэнні праз рот працягваецца 14—15, часцей 25 дзён, а пры парэнтэральным заражэнні — 2—6 месяцаў. Па працягласці цячэння адрозніваюць: гэпатыт востры (1,5—3 месяцы), зацяжны (3—6 месяцаў), хранічны (болып як 6 месяцаў).
Захворванне пачынаецца паступова з агульнага недамагання, паніжэння апетыту. Хворыя скардзяцца на адрыжку, пякотку, млоснасць, болі ў жываце, часам ірвоту. Затым узнікаюць адчуванне цяжару ў правым падрабрынні, павелічэнне і балючасць печані. На працягу 3—7—10 дзён можа быць невысокая гарачка, хаця падчас тэмпература павышаецца да 40 ° С. Мача становіцца больш цёмная і па афарбоўцы нагадвае колер піва або моцнага чаю. Кал страчвае сваю звычайную афарбоўку і набывае шэра-белы колер. Паяўляецца жаўтушнасць скуры, склеры вачэй і слізістых абалонак.
Цячэнне хваробы можа быць лёгкае, сярэдняй цяжкасці і цяжкае. Сустракаюцца як безжаўтушныя формы гепатыту са сцёртай клінічнай карцінай, так і цяжкія формы, якія заканчваюцца вострай атрафіяй печані са смяротным зыходам.
Пры даследаванні крыві адзначаюцца лейкапенія, монацытоз, наяўнасць эазінафілаў, лімфацытоз, умераная трамбацытапенія, нізкая ХАЭ.
Д ы я г н а з устанаўліваюць на падставе даных характэрнай клінічнай карціны, лабараторных аналізаў урабіліну ў мачы і білірубіну ў сываратцы крыві, агульнага аналізу крыві.
Л я ч э н н е ажыццяўляецца толькі ў інфекцыйнай бальніцы і прадугледжвае патагенетычную і сімптаматычную тэрапію. Хворым назначаюць строгі пасцельны рэжым, што з’яўляецца перадумовай спрыяльнага зыходу хваробы.
Дыета хворых павінна быць высокакаларыйная і змяшчаць 300— 500 г вугляводаў і 80—100 г бялкоў. Абмежаванне бялкоў дапускаецца толькі пры цяжкіх формах хваробы. Агульная каларыйнасць дыеты павінна дасягаць каля 3000 ккал. Хворым забараняецца ўжываць тлустае мяса, сала, вяндліну, вострыя і салёныя стравы, прыправы, шакалад, какаву. Рэкамендуюцца малочная ежа, варанае мяса і рыба, кашы, агародніна і садавіна, варэнне, мёд, сметанковае масла, алей. Пры настойлівай рвоце ўнутрывенна ўліваюць 10—20 мл 40 % раствору глюкозы з аскарбінавай кіслатой, унутрывенна або ў выглядзе капельнай клізмы ўводзяць 1—2 л 5 % раствору глюкозы і салявога фізіялагічнага раствору.
Сімптаматычная тэрапія праводзіцца па меры неабходнасці.
Пасля выпіскі з бальніцы хворым рэкамендуюць на працягу 6—12 месяцаў строга захоўваць назначаную дыету, поўнасцю выключыць з ужывання алкагольныя напіткі, у тым ліку і піва.
Прафілактыка віруснага гепатыту ўключае абавязковую шпіталізацыю хворых з заключнай дэзінфекцыяй эпідэмічнага ачага. За асобамі, якія былі ў кантакце з хворым, устанаўліваюць медыцынскі нагляд на працягу 45 дзён. У бальніцы для хворых выдзяляюць асобныя медыцынскія інструменты, якія старанна сгэрылізуюць.
Хворых выпісваюць з бальніцы не раней 28-га дня ад пачатку хваробы або на 21-ы дзень ад паяўлення жаўтухі.
Асобы, якія перанеслі гепатыт, дапускаюцца да работы на аб’ектах харчавання, водазабеспячэння і ў дзіцячых установах пасля поўнай папраўкі, але не раней чым праз месяц ад пачатку хваробы. Тое ж датычыць і наведвання дзецьмі дзіцячых устаноў. За рэканвалесцэнтамі вядзецца дыспансернае назіранне на працягу двух гадоў і болей.
3.4.6. Халера
Халера — вельмі небяспечнае інфекцыйнае захворванне, якое характарызуецца высокай лятальнасцю і кантагіёзнасцю, цяжкай інтаксікацыяй, абязводжваннем і паражэннем тонкай кішкі.