КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
^?ь' з дастаў^ PRASTORA.BYi ПАП Е РУС М1ІМІГ ІІМГІ [І'ІІІІМІІІ ] ffiimMi ] [ІГМ і Un Менскі раман Мінск Выдавец A. А. Калоша 2012 УДК 821.161.3-31 ББК 84(4Бен)-44 Н99 У выданні выкарыстаныя фотадакументы, апублікаваныя ў кнізе Віталя Кірычэнкі «Мінск. 1960 — 1969. Дзесяцігадовы шлях сталіцы» (Мінск, 2007) Някляеў, У. П. Н99 Аўтамат з газіроўкай з сіропам і без : раман / Уладзімір Някляеў. — Мінск : A. А. Калоша, 2012. — 314 с.: іл. ISBN 978-985-90307-1-0. Новы раман Уладзіміра Някляева, па яго ўласным прызнанні, — удзячнасць Менску і ўсім тым, хто разам з ім увайшоў у жыццё аўтара. Гэтая кніга, шмат у чым аўтабіяграфічная, — пра фарміраванне ідэалаў някляеўскага пакалення ў часы хрушчоўскай адлігі. Прычым поруч з прыдуманымі героямі тут дзейнічаюць рэальныя гістарычныя асобы, названыя і не: Кім Хадзееў, Лі Гарві Освальд, Уладзімір Караткевіч, Рыгор Барадулін, Анатоль Вярцінскі, Барыс Луцэнка, Мікіта Хрушчоў. Таксама адна з дзейных асоб — сам Менск, у чыіх дэкарацыях і развіваецца напаўдэтэктыўны сюжэт. УДК 821.161.3-31 ББК 84(4Бен)-44 ISBN 978-985-90307-1-0 © НякляеўУ. П., 2012 © Афармленне. A. А. Калоша, 2012 © Паслямова. Ледзенеў В. I., 2012 «Брадвэй» Першы тралейбус пах свежавымытым жалезам і ранішнім халадком. У ранішнім халадку плаваў водар пралесак, бо пачыналася вясна. Пралескі, трохі падвялыя, ляжалі на заднім, запырсканым вадой сядзенні. Кандуктарка глядзела на іх і ўсміхалася. У тралейбусе радавалася радыё, што раніца. «У сталіцы савецкай Беларусі сем гадзін, — сказала яно святочным голасам, і кандуктарка зірнула на гадзіннік. — Добрай раніцы, таварышы! Перадаем навіны. Учора Першы сакратар ЦК КПСС, Старшыня Савета Міністраў СССР таварыш Мікіта Сяргеевіч Хрушчоў даслаў ліст вучням нью-ёркскай школы». У дынаміку пстрыкнула — і дыктар змоўк. — Добрай раніцы, таварышы! — падрабляючыся пад радыё, голасам дыктара павітаўся кіроўца тралейбуса. — У сталіцы савецкай Беларусі сем гадзін. Наш тралейбус адпраўляецца па маршруце вакзал — абсерваторыя. «Пстрык» — вярнуўся дыктар. «Дарагія амерыканскія школьнікі! — напісана ў лісце. — Вы паведамляеце, што ў вашай школе вучыцца каля дзвюх тысяч чалавек, хлопчыкаў і дзяўчынак розных нацыянальнасцяў і веравызнанняў. Спадзяюся, што гэта не замінае вам разам дружна вучыцца, весела гуляць і спяваць звонкія песні. Хачу паведаміць J •/" вам, што ў нашай краіне радасна і шчасліва жывуць і разам працуюць людзі многіх нацыянальнасцяў. Іх аб’ядноўвае агульнае імкненне жыць у міры і сяброўстве з усімі народамі зямлі». Пстрык... — Мы за мір! — весела сказаў кіроўца. — Наступны прыпынак — плошча Леніна. Хліпнуўшы, зачыніліся дзверы — і ў левым акне тралейбуса зрушыўся чыгуначны вакзал. Бывай, татарка Нэла! «Жадаю вам, як і ўсяму маладому пакаленню Амерыкі, дазнацца пра тое, што такое вайна, толькі з падручнікаў гісторыі і ніколі яе не бачыць. Жадаю вам шчасця і многа, многа дабра! Мікіта Сяргеевіч Хрушчоў, 17 дзень сакавіка 1960 года». Во супадзенне!.. Учора, калі Мікіта Сяргеевіч Хрушчоў пісаў ліст амерыканскім школьнікам, я пазнаёміўся з амерыканцам! — Набывайце квіткі ў кандуктаркі Віялеты Казіміраўны! — весяліўся кіроўца тралейбуса. — Сёння танна, сорак капеек, бо сямнаццатае сакавіка... Кандуктарцы Віялеце Казіміраўне, падобнай да спявачкі Ніны Дорды, якая штодня спявае па радыё песню «Ландышы», гадоў трыццаць. Амаль старая, а ўсміхаецца. «Чаго ўсміхаешся?.. — кісла глядзіць на кандуктарку дама ў каракулевым футры і каракулевай шапцы. — Можа, у цябе голас, як у Ніны Дорды? Тады чаму ты не ў каракулі? Чаго ў тралейбусе сядзіш? Ідзі на сцэну іўсміхайся!..» «Нехта і ў тралейбусе ўсміхацца павінен, — усміхаецца даме ў каракулі кандуктарка. — А то вунь кіслыя ўсе, як гуркамі кіслымі паснедаўшы». Я даў Віялеце Казіміраўне сорак капеек — яна мне квіток.Нумар 179872! Сумытрохпершыхлічбаўквітка і трох апошніх супадалі! Шчаслівы! 17 на 17! Во супадзенне!.. «Менскае паравознае дэпо! — доўжыла радыё. — У дыспетчарскую заходзяць машыністы, абменьваюцца думкамі. Сярод іх — намеснік начальніка дэпо таварыш Папковіч. — Мы хочам жыцьу міры і дружбе з усімі народамі! — радасна закрычаў па радыё таварыш Папковіч. — Мы гатовыя гандляваць з капіталістычнымі краінамі, спаборнічаць у вытворчасці прадуктаў на душу насельніцтва. Праводзячы міралюбную палітыку, наша краіна ўжо шмат разоў скарачала сваеўзброеныя сілы». Краіна скарачае свае ўзброеныя сілы, а мне сёння ўвечары на вайну. — Чым ён у паравозным дэпо гандляваць збіраецца? Парай у свісток?.. — ці то сама ў сябе, ці то ў кандуктаркі, купляючы квіток, спыталася дама ў каракулі, а кіроўца, у якога вясновы настрой, раптам заклікаў на плошчы Леніна: — Дагонім і перагонім Амерыку! Наступны прыпынак — вуліца Валадарскага! Дама ў каракулі, падварушваючы густа нафарбаванымі, малінавымі губамі, палічыла лічбы на квітку... He. Шчаслівы ў мяне. — На тралейбусе, — незадаволена сказала дама, сядаючы. — Дагонім і перагонім. Вуліца Валадарскага — прыпынак каля паштамта, адкуль пачынаецца праспект Сталіна. Нядаўна над уваходам у паштамт з’явіўся гадзіннік, які распеўна адбівае гадзіны з паўгадзінамі. Цяпер ён маўчыць, бо 7:05. «Ведаеш, што ў Менску мне найболей ненавіснае? — спытае праз многа-многа гадоў Эдзік Гарачы, пра якога размова наперадзе. — Гадзіннік на паштамце». Але пакуль ён, Эдзік Гарачы, не ведае, што ўзненавідзіць гадзіннік на паштамце. Яшчэ ён не актор Рускага тэатра імя A. М. Горкага, які мільгнуўу вакне тралейбуса на вуліцы Валадарскага. Толькі-толькі скончыўшы тэатральны інстытут, грае Эдзік Гарачы ў Тэатры юнага гледача — і ў самым страшным сне не прысніцца яму, што пасадзяць яго ў «амерыканку», унутраную турму Камітэта дзяржаўнай бяспекі, будыніна якога расцягнулася на цэлы квартал у левым акне тралейбуса. І чуваць будзе Эдзіку ў турэмнай камеры бой гадзінніка на паштамце. Працягла — кожную гадзіну, і коратка — паўгадзіны... Днём і ўночы — кожную гадзіну з паўгадзінай... Коратка і працягла... Гэта ўсё будзе пазней, тады, калі праспект Сталіна, колішняя вуліца Захар’еўская, былая Савецкая, стане праспектам Леніна — і Эдзік Гарачы апынецца ў створаным яшчэ пры Леніне лагеры ў Мардовіі. Пакуль жа ён — актор Тэатра юнага гледача і знакаміты ў Менску тым, што мае фотаздымак з аўтографамі Эдзі Рознэра і Луі Армстранга, якія стаяць на фотаздымку ў абдымку. «Эдзіку ад Эдзі і Луі» — напісана на звароце фотаздымка, і гэтага дастаткова, каб мець славу і не мець праблем пры знаёмстве з дзяўчатамі, якім Эдзік кажа, што ён саліст аркестра Эдзі Рознэра. Таго самага аркестра, у якім Ніна Дорда, да якое падобная кандуктарка Віялета Казіміраўна, спявае песню пра ландышы. І хоць аркестр Эдзі Рознэра быў Дзяржаўным джазаркестрам Беларускай ССР у той час, калі Эдзік Гарачы мог спяваць у ім толькі дзіцячыя песні, а цяпер аркестр у Маскве, гэта не замінае Эдзіку Гарачаму быць ягоным салістам. «Увечары, — кажа ён дзяўчатам, — сядаю на цягніку Менску — і раніцай спяваю ў Маскве». «Утро красмт нежным светом стены древнего Кремля, просыпается с рассветом вся советская земля! Кйпучая! Могучая! Нмкем не победммая!..» — заспявала радыё, пажадаўшы поспехаў калектыву паравознага дэпо, намеснікам начальніка якога працуе таварыш Папковіч, і раптам мужык на сядзенні ўперадзе ўстаў, павярнуўся да кандуктаркі, да мяне, да дамы ў каракулі, да дзвюх бабулек у хусцінках і дзядка ў капелюшы, да падпалкоўніка ў пагонах, да ўсіх, хто ў тралейбусе, 11 ■' Д f" і абвесціў, стукнуўшы сябе ў грудзі: «Гэта я таварыш Папковіч! Там па радыё выступаю, а тут з вамі еду!..» Яшчэ не ўзляцеў у космас першы савецкі касманаўт Гагарын, а тым больш ніхто не ведаў нічога пра другога касманаўта Цітова, касманаўта-3 Мікалаева і касманаўта-4 Паповіча, таму на намесніка начальніка паравознага дэпо таварыша Папковіча, які выступаў па радыё, вылупіліся ўсе, як на героя. І гонар нейкі — я па вачах кандуктаркі ўбачыў—узнік: вось ён, такі чалавек, які выступае па радыё, едзе з намі, з простымі людзьмі ў адным тралейбусе... І праз гэта трохі разгубіліся і дзве бабулі, і кандуктарка, і падпалкоўнік — усе, апроч дзядка, які раптам сказаў: — Голас непадобны. Намеснік начальніка дэпо глянуў на дзядка, на кандуктарку... — Як непадобны?.. — Атак, — насмешліва прыўзняў капялюш уедлівы дзядок. — He твой. — Дык зменены, — сказала кандуктарка, якой, вядома, хацелася, каб такі знакаміты чалавек, як таварыш Папковіч, ехаўу яе тралейбусе. — Што па радыё, а што так... Голас у кандуктаркі аказаўся нечакана нізкі для жанчыны. He як у Ніны Дорды. Гэтакі голас, што нават падпалкоўнік азірнуўся. — Непадобны! — упарціўся дзядок. — Вунь у кіроўцы нашага як па радыё, гэтак і так. — Кіроўца не па радыё, — не здавалася кандуктарка. — Ён у мікрафон. — Вуліца Камсамольская! — абвесціў кіроўца. — Наступны прыпынак — Цэнтральная плошча. На Цэнтральнай плошчы ў Палацы прафсаюзаў, дзе ўчора былі танцы, я і пазнаёміўся з амерыканцам. «Шмрокнм проспектом шагаю, м радостно мне оттого, что в этой красе велмчавой есть доля, есть доля труда моего!..» — пачало новую песню радыё, а дзядок ускочыў: — A няхай пашпарт пакажа! — і спытаўся чамусьці ў падпалкоўніка. — Пашпарту яго ёсць? Падпалкоўнік, паправіўшы фуражку, адвярнуўся да вакна. — Ага... — крыўдліва сказаў, сядаючы, намеснік начальніка паравознага дэпо. — Буду я пашпарт цягаць, каб згубіць. Дзядок пераможна, нібы гэта канчаткова нешта вызначала, тыцнуў у намесніка начальніка пальцам. — Няма ў яго пашпарта!.. А калі б і быў, то што? Вось у мяне сусед — грузін Джугашвілі, дык ён хто: Сталін? У тралейбусе, здалося, нават радыё прыціхла. Чатыры гады таму ў Маскве сказалі, што Сталін быў не такі ўжо вялікі, як здавалася, і яго няма за што асабліва любіць. Але гэта недзе ў Маскве, а не тут, у Менску. У Менску не любіць Сталіна не спяшаліся, бо раптам у Маскве перадумаюць... — Хто ваш сусед? — спытала, не дачуўшы, дама ў каракулі, але дзядок яшчэ раз тое самае казаць палічыў залішнім — і пытанне, зляцеўшы з малінавых губ, павісла ў сонечным паветры. «Сталін — наша сонца, Сталін — наша слава, Сталін — наша вечная вясна...» — успомніліся словы, якія Эдзік Гарачы мог спяваць у аркестры Эдзі Рознэра, як я спяваў іх у піянерскім хоры, а жанчына ў каракулі перапытала дзядка. — Ваш сусед Сталін? — І малінавыя вусны падціснула. — Ён жа культ!