Белая жанчына
Дзмітрый Пятровіч
Выдавец: Чатыры чвэрці
Памер: 176с.
Мінск 2012
1 нават сёння, як і шмат гадоў запар, ён з удзячнасцю зірнуў на ліхтарны слуп, як на старога знаёмага, і, расчыніўшы да болю знаёмыя дзверы, пакрочыў да медыцынскага паста. За сталом сядзела маладая дзяўчына з русаю касой. Яна размаўляла па тэлефоне, але, убачыўшы Дзяніса, пужліва кінуўшы ў трубку: «Я табе потым патэлефаную», — ветліва павіталася з ім і нешта залапатала. Ён падышоў, узяў журнал запісаў, уважліва агледзеў спіс хворых і заўважыў, што Таніна
прозвішча ў ім адсутнічае. Дзяніс чамусьці адчуў, як яму не хапае яе... Потым, схамянуўшыся, сказаў сабе, што ў яе сваё жыццё, а ў яго сваё...
Ён папрасіў усе запісы за апошнія два месяцы. Перагортваючы старонкі журнала, Дзяніс нарэшце заўважыў яе прозвішча — насупраць было слова «выпісана». Ён уздыхнуў, разумеючы, што больш не хопіць сіл шукаць Таню, кагосьці пддманваць — на гэта ён не мог пайсці...
* * *
У гэты майскі дзень усё чамусьці ладзілася, і настрой быў добры. Дзяніс з Ганнай чакалі Алеся, які павінен быў прыйсці не адзін — са сваёй сяброўкай Машай, пра якую яны чулі ўжо шмат такога, што пасля гэтых слоў хацелася Алесеву выбранніцу лічыць амаль ідэальнай парай для іх сына.
Алесь гаварыў, што яго Маша — «цудоўны чалавек, усё вырашыла для сябе ў жыцці — хоча стаць медыкам, урачом, каб прыносіць людзям толькі шчасце і ніякага болю.» «Ведаеш, — гаварыў Алесь бацьку, — Маша кожны раз успамінае нейкага доктара, які, па яе словах, некалькі разоў выратаваў яе маці ад смерці. Як бы я хацеў пазнаёміцца з гэтым доктарам! Вось сапраўдны герой нашага часу! А яшчэ гавораць, што няма ў наш час сапраўдных герояў!..»
Гануля накрыла стол, Дзяніс сеў з ёю, абняўшы за плечы і счакаўшыся, калі нарэшце прыцдзе гэтая «таямнічая, загадкавая Маша».
Званок у дзверы раптам абвясціў канец чаканню, Еанна пайшла адчыняць дзверы. Дзяніс мог уявіць сабе любую сустрэчу, акрамя гэтай... Дзверы нетаропка расчыніліся, і ў залу ўвайшла яна... Маша толькі вымавіла словы прывітання, як позірк Дзяніса сустрэўся з яе позіркам. Гэта была Таніна дачка! Той жа дзіўны позірк, тыя ж бяздонныя вочы... «Дзяніс
Міхайлавіч! Няўжо гэта вы? — сказала тады Маша, як толькі ўбачыла яго. — А я пра вас столькі расказвала Алесю. «Той стаяў, быццам аслупянелы: »Дык гэты славуты доктар — ты? ТЫ выратаваў яе маці? ГЭта зрабіў ты, тата?..»
Дзяніс тады не ведаў у першы момант, што сказаць, але потым, у глыбокім роздуме, кіўнуў...
* * *
...У глыбіні канверта можна было не шукаць нічога іншага, акрамя засохлай ружы, — гэта Дзяніс зразумеў пасля, бо ўсё якраз было на паверхні...
14.08.2006 г.
ВЛРТОУНЯ
Яны пайшлі ў лепшы свет разам — бабуля і дзядуля — у адзін год. I той пачатак восені 1995-га я запомніў на ўсё жыццё.
Адчайны плач прыроды — і не толькі аб прайшоўшым леце, — развітанне з роднай зямлёй птушак, якія чорнымі хмаркамічародкамі на нейкі час запаўнялі сумнае неба і, праляцеўшы над голымі палямі, накіроўваліся ў цёплыя краіны, каб неўзабаве вярнуцца да нас, — усё гэта было ў той цяжкі для мяне год. Бясна і лета назаўсёды разлучыла і зноў аб'яднала іх, маіх любімых, родных людзей. Я зноў тдды прайшоў шляхамі майго дзяцінства, як і ва ўсіх, непаўторнага — толькі майго...
Адразу за мехдваром пачынаўся калгасны сад. У той год яблыні вельмі добра ўрадзілі: галіны дрэў прыгіналіся да зямлі пад цяжарам пладоў. А я ішоў, і амаль кожнае дрэва нагадвапа мне сапраўды шчаслівы час, калі я, дзякуючы дзядулі, адкрываў для сябе гэты цудоўны свет. А адкрыцці чакалі мяне на кожным кроку: кісліца на ўзлеску, крамяны баравічок адразу за бензазапраўкай нашых Галаўнінцаў, некалькі яблынь з салодкімі яблыкамі (я такія асабліва любіў). 3 дзедавай сумкі (з такой калісьці дзеці ў школу хадзілі) урачыста вымаліся некалькі кавалкаў хлеба з салам, цёмная, з-пад віна, бутэлька з малаком, галоўка часнаку або цыбулі. Да гэтага пачастунку дадаваліся некалькі яблыкаў і груш-дзічак. Аднойчы мне нават давялося пакаштаваць боршч у калгаснай сталоўцы. Жанчына, якая частавала нас смачным супам, даведаўшыся, што я ўнук Міхася Гараб'я (так па-вясковаму клікалі майго дзеда), адразу прапанавала мне дабаўкі, якую, да слова, я ледзьве адолеў...
Каля мехдвара мяне абагнаў камбайн. Падняўшы пыл, ён знік за паваротам. А я сышоў з дарогі і апынуўся каля вартоўні. Але што гэта?
Калісьці мяне здзіўляла гульня ў картачны домік: трэба было з-пад гэтага доміка выцягваць карты, каб хісткая пабудова нейкі час пратрымалася ў некранутым выглвдзе. У пройгрышы аказваўся той, «дзякуючы» нязграбнасці якога картачны домік развальваўся. Мне кожны раз чамусьці было сумна, калі ўсё трэба было пачынаць нанова.
Але карціна, якую я ўбачыў у той памятны для мяне 1995 год, прымусіла сэрца біцца, як набат. Вартоўня нагддвала той самы картачны домік, які ўжо даўно выйшаў з гульні з бязлітасным часам. Выцвілыя дошкі былога зялёнага колеру — колеру ўсяго жывога — ляжалі на зямлі, дарэчы, той самай, што нарадзіла тое самае дрэва, з якога і будуем мы сабе дамы, дачы, нават платы і лаўкі. Я прысеў на стары абымшэлы камень ля вартоўні. I нахлынулі раптам мае ўспаміны пра тую восень, якая вяртаецца даволі часта ў маіх снах і якую насамрэч не вярнуць, на жаль, ніколі...
... — Унучак, давай сам, добра? — Міхась Іванавіч, мой дзед, вострыць пруцікі для сала, а я, малы, насаджваю на іх белыя, з пражылкамі мяса, кавалачкі. —Азараз паварушы бульбу. Мабыць, ужо гатова.
У мяне слінкі бягуць ад гэтых слоў, а таксама ад паху печанай бульбіны, якую дзед даў мне некалькі хвілін таму. Разламаўшы чорную, з попелам скарынку, я патрапіў на жоўтую, з дымком, сярэдзіну. Гэтая бульба, напэўна, самае смачнае, што мне давялося паспрабаваць у жыцці!
— А давай яе з сальцам і хлебам, а, унучак? Што, смачна? — дзед сам разломвае чорную бульбіну — у сярэдзіне ад яе ідзе белая пара — і адпраўляе кавалачкі ў рот. Прыжмурвае адно вока. — Ну што, наша беларуская бульба самая смачная, праўда?
влртоўнд^
Я з задавальненнем топькі кручу гапавой: апячыся можна гэтай гарачай смакатой!
— Нездарма нас людзі бупьбашамі кпічуць! Ну што, пад'еў? А зараз — салют!
Ён заходзіць у вартоўню і праз хвіпіну вяртаецца — я не веру сваім вачам! — са стрэпьбай. Сапраўднай! Насамрэч — такія я дагэтуль топькі ў кіно бачыў.
— Хочаш патрымаць?
Я праводжу рукой па стваде — а іх два — нездарма ж такую стрэпьбу двухстволкай-дубапьтоўкай кпічуць.
— Так, прыціскай да ппяча. Вунь на цагпіне бпяшанка. Бачыш? Цэпь па ёй. Вось два куркі. Націскай на пюбы!
Я цісну з усяе сіды, апе...
— Ну што, пакуль мапа кашы еў? Нічога, давай я дапамагу. Вось так. Топькі не пужайся.
Дзед бярэ стрэпьбу, прыжмурвае адно вока, доўга цэліць...
Хісткую восеньскую цішыню нарэшце раскадоў стрэп. Потым другі. Са звонам бляшанка зпяцепа з цагпіны ў хмызняк. Па вушах, памятаю, тады добра ўдарыпа. Апе дагэтупь адчуваю я пах печанай бупьбы. Як і пах свежых ябпыкаў у капгасным садзе. Гэта сапраўды быў той шчаспівы час, які называецца дзяцінствам і які, здавапася мне тады, нікопі не скончыцца...
...А вартоўня не вытрымапа — развапіпся ад часу. Дзякуй Богу, нашы ўспаміны і нашы пачуцці не згасаюць, а тодькі з часам напаўняюцца нейкім новым зместам, пра які кадісьці скажуць за нас нашы дзеці і ўнукі. А пакупь не старэе наша памяць — жывуць і тыя, дзякуючы каму жывём мы...
20.03.2011 г.
ЦЛНЛ КРЫВІ
Светлай памяці Галіны Іванаўны Пікулік і яшчэ 14 чалавек — ахвяр трагедыі 11 красавіка 2011 г.
Басіль Мікалаевіч Хадасевіч стаяў, абапіраючыся на падаконнік, каля расчыненага акна і курыў. У гэты красавіцкі, даволі цёплы дзень ён з задавальненнем падстаўляў твар сонцу і ветрыку, які радасна казытаў шыю і лоб, а сівыя пасмы валасоў уздымаліся ў такт яго вясенняй песні. Нягледзячы на дрэнную звычку, Хадасевічу заўсёды хацелася ўздыхнуць на поўныя грудзі свежага паветра, а ў свае 'Восемдзесят з хвосцікам» (па словах жонкі Кацярыны Сцяпанаўны, маладзейшай на цэлых сем гадоў) усё ж такі цяжкавата выходзіць на вуліцу, хоць і другі паверх — шмат часу і сіл гэта каштавала. Употайкі ад жонкі Васіль Мікалаевіч заўсёды меў заначку — пачак цыгарэт з фільтрам. I вось сёння, удосталь надыхаўшыся свежага паветра, счакаўшы, пакуль жонка выйдзе ў магазін (універсам «Цэнтральньь знаходзіцца побач), Хадасевіч выцягнуў са схованкі цыгарэту, перайшоў у кухню, на супрацьлеглы бок кватэры, і, зацягнуўшыся, зірнуў на вуліцу.
Акно з боку кухні выходзіла на праспект Незалежнасці, па якім рухаўся паток транспарту. Несканчоны шум разам з выхлапнымі газамі запаўняў вуліцу, але спакуса «падыміць», як заўсёды, перамагла. Васіль Мікалаевіч добра разумеў тую шкоду, што прыносіць яго таемны занятак разам з вулічным
выхлапным «амбрэ», але нічога зрабіць з сабой не мог: франтавая прывычка.
Раптам у суседнім пакоі нешта гучна зашыпела — і пачуўся меладычны звон: «Дон! Дон! ДонЬ. Хадасевіч уздрыгнуў, але адразу ж супакоіўся:
— Фу, ты, чорт! Ніяк не прывыкну!
Ён акуратна затушыў цыгарэту, загарнуў у паперку разам з попелам, выкінуў у вядро і перайшоў у залу. Вялікі напольны гадзіннік, які Хадасевіч прывёз з Германіі яшчэ ў вайну, прабіў шэсць.
— Якраз навіны пачынаюцца, трэба паглядзець, — Васіль Мікалаевіч падышоў да тэлевізара, уключыў яго. Узяў пульт, сеў у крэсла. Ён любіў прагаворваць сабе ўсё, што патрэбна зрабіць, каб не прапусціць штосьці сапраўды важнае. Звычайна ў такім узросце людзі ўжо дрэнна чуюць, але Хадасевіч асабліва паскардзіцца на свой слых не мог: чуў даволі няблага.
Раптам за акном загаласіла сірэна. Потым — другая, трэцяя... «Напэўна, пажар недзе?» — падумаў ветэран. Хадасевіч дадаў гучнасці тэлевізару, паглядзеў на экран. Пачалася праграма навін. Дыктар абвясціў:
— Сёння мы адзначаем дзень памяці ахвяр усіх канцэнтрацыйных лагераў...
Васіль Мікалаевіч міжволі зірнуў на каляндар, што вісеў на сцяне каля яго. Уздыхнуў, узяў са стала акуляры, начапіў іх на нос.
— 1 праўда, ужо адзінаццатае сёння... Красавіка...
Ён пачаў глядзець перадачу, адчуваючы, як камок падкатвае да горла. Былы франтавік. ён не мог спакойна бачыць усё гэта.
Раптам шчоўкнуў замок у дзвярах на ўваходзе, яны злёгку рыпнулі, расчыніліся.
— Васіль! Дзе ты там? — пачуўся голас жонкі.
— Тўт я, у зале. Навіны глвджу! — адгукнуўся Хадасевіч.
КНІГІ ОНЛАЙН
