Грамадскія ідэалы: Нацыянальныя традыцыі, сучасны стан, погляд у будучыню
Беларусіка = Albaruthenica; Кн. 13
Выдавец: , ННАЦ імя Ф Скарыны
Памер: 224с.
Мінск 2002
92
дахрысціянскія дасягненні гуманізму, пачала ствараць (упершыню) аб'ектыўныя веды аб рэальнасці.
У тыя часы маральная большасць людзей упершыню ўсвядоміла сябе і. буцуючы новы вобраз дзяржаўнасці, перастала распраўляцца з «ведзьмамі», акультыстамі, утапістамі; бачачы іх прыродную абмежаванасць, проста перастала баяцца маральнай меншасці, сама цягнучыся да Бога. У выніку ў тыя часы і быў адкрыты універсальны і палітычны феномен, які назвалі дэмакратыяй.
Пасля эпохі Адраджэння настала эпоха Асветы. калі аб’ектыўныя веды пачалі пранікаць у шырокія народныя масы і. згодна з чалавечай прыродай, — адрывацца адсваёй першакрыніцы —Божага Адкрыцця. Гэтакаштаваласвету марксізмукамунізму ды ніцшэанствуфашызму. Як вядома, аб'ектыўнаму ў гэтым свеце супрацьстаіць абсалютызацыя Сёння дэман абсалютызацыі гуляе з дасягненнямі тэхнікі і інфарматыкі. Толькі ён не страшны людзям, шукаючым беззаганную крыніцу ведаў — менавіта Божае Адкрыццё. Мы лічым. што ўсведамленне гэтага можа паказаць усю глыбіню рэчышча сённяшніх падзей і з цягам часу кампенсаваць страсці сексуальных і іншыхрэвалюцый ды асляпленне дася гненнямі тэхналогій. Старадаўнія казкі ясна і недвухсэнсоўна дэманструюць эпічны код. згодна з я кім для чалавека. настойлівага ў добрых намаганнях. бяда становіцца набыткам вялікага вопьпу і, урэшце, перамогай.
Вышэйшы Маральны Закон як псіхалагічнае шво дэмакратыі заканчваеццанезямным, або трансцэндэнтным, цудам, пачаткам якогаз’яўляецца толькі сам Бог. (Ніхто не жыццядайны. яктолькі Бог). Мы перакананы, што менавіта Вышэйшы маральны закон эмацыянальна аб’ядноўвае людзей усіх рас Зямлі, якія прыехалі ў Амерыку, робіць іх нацыяй, непараўнальна мацнейшай нават на фоне нацый Заходняй Еўропы.
У выглядзе механізмадэмакратыі, яго пастаяннага. перманентнага самаўдасканалення амерыканаеўрапейская культура авалодала, вобразна кажучы. Полем Цудаў сацыялогіі, культуры, тэхналогіі, чым паволі ці міжволі зачароўвае і вядзе за сабой увесь астатні свет.
Прычына шматвяковай духоўнай перамогі Захаду ў тым, што маральна там кіруе анёльскай чысціні дух, з якога грамадскае меркаванне, пры ўсёй драме простага штодзённага жыцця. не губляе самага каштоўнага — спрадвечнай, арыгінальнай, незамутнёнай свабоды.
На Захадзе з часу Першага Прышэсця Ісуса сутнасцю грамадскага жыцця стала свядомае пераадоленне мнагабожжа і ідалапаклонства. Пераход духоўнага рэлігійнага зерня ў душэўную культурную глебу лічаць «культурным імпульсам Рыма», якога не атрымала праваслаўе Масквы ў час эпохі Адраджэння.
Паводле хрысціянскай схемы. паганскія багі не большыя, чым тыя самыя анёлы. 3 агнём, сонцам. зямлёй і вадой ірэба «сябраваць», а не маліцца на іх. I ў той жа час маліцца мусіць кожны маральна здаровы чалавек. Калі чалавек
93
не моліцца, не бывае ў такім стане свядома, то медытатыўнае (святое) месца ў чалавеку; якое, як кажуць, «пустым не бывае», запаўняецца жарсцямі, страхамі. А нават пры адным станоўчым успаміне пра Бога мабілізуецца своеасаблівы ментальны корань чалавечай псіхікі — Святы Дух. Праз гэты цуд прыроды пры адпаведнай Веры ў Бога прыходзяць да нас Божыя адкрыцці (падобна азарэнням), становяцца зразумелымі Запаветы, складаюцца аб’ектыўныя веды, пішацца гісторыя. Лідэры дэмакратычных краін прама заяўляюць, што арыентуюцца на Біблію ў сваім палітычным выбары.
Такім чынам, спрадвечная свабода, азораная вышэйшымі — абсалютнымі, або аб’ектыўнымі ведамі аб рэальнасці і прыродзе чалавека, — гэта ёсць мэта і сутнасць дэмакратыі, якую ўбіраеўсведамляе заходняя маральная большасць, аддзяляючыся гэтым выбарам ад маральнай меншасці (крымінальнікаў, марксістаў, фашыстаў, сексменшасцей і г. д.). Спрадвечная свабода аздараўляе сумленне, як незямны магніт цягне да аб’ектыўнай ісціны праз двухбаковы трансцэндэнтны мост здаровага сэнсу. Тут, мабыць, і ёсць прычына эвалюцыйных перамог ідэі дэмакратыі над ідэалагічнымі монстрамі, як камунізм і фашызм. Калісьці, у старыя часы, была інквізіцыя; заўтра, магчыма, монстрам будзе абсалютызацыя віртуальнай рэальнасці.
Заглыбленасць у містыку яшчэ вельмі характэрна і для нашага беларускага народа. Пра гэта сведчыць, напрыклад, песеннасць, паэзія, у якой «катарсісам», ачышчаючым душу, дэкларуецца яднанне з зямлёй, дрэвам або з ідэяй «чалавек — пылінкаў свеце». Такога роду маральны фон жыцця дэкларуецца як адзіна нацыянальны, традыцыйны, сапраўды беларускі, у той час як заходнія адпаведнікі гэтаму яднаюць чалавеказ сістэмай душэўных каардынат, якія даюць згаданую бязмежную незамутнёную свабоду як фантазіі, так і дзеянню, а прасцей — кожны там можа ўзяць для сваёй сацыялізацыі столькі, колькі зможа.
«Хто навучае кашчунніка — набудзе сабе няслаўе» (Біблія. Прыпавесці Саламона). Згодна з гэтай мудрасцю і ў нас трэба ініцыіраваць, ажыўляць замардаваную шматвяковым расійскім. а затым камуністычным тэрорам разважлівасць. Трэба шукаць небывалае раней паразуменне паміж людзьмі з такзванай пазітыўнай ментальнай устаноўкай, якія, усвядоміўшы сябе, несумненна стануць маральнай большасцю беларускага народа. Наша святая задача не рэвалюцыйным, а эвалюцыйным натуральным шляхам урэшце ўзброіцца агульначалавечымі паняццямі дабра і зла. Пасля рэзка адмоўнай рэакцыі вялікай часткі беларусаў на спробы аднавіць Саюз, уціскаць родную мову, ясна, што прыйшоў час, калі ў нашы дзверы стукаецца новы лад жыцця. Хочацца, каб гэта быладэмакратыя. Хочацца, каб, вобразна кажучы, жыццё, нібы вада, знайшло маляўнічае рэчышча паміж берагоўкрайнасцей: левага (камунізму) і правага (фашызму); каб рэчка нашага жыцця не замутнялася, не спынялася.
94
А дакладна кажучы, беларуская маральная большасць пасля першага ментальнага экзамена — адмаўлення камунізму — мае здаць наступны: са сваім усведамленнем перспектывы на дзяржаўным узроўні не дапусціць дыктатуры.
Каб гэта адбывалася найбольш мякка. без вайны, нам трэба намацаць саму сутнасць дэмакратычных паняццяў як закончаную на пэўным узроўні сістэму беларускага светапогляду. Каб гэтага ўзроўню дасягнуць, не трэба выдзяляць адну з трох асноўных сфер: эканоміку, палітыку або культуру як апорную. Важна не забывацца. што жыццё пачынаецца, калі людзі ўспрымаюць і робяць палітыку, культуру і эканоміку як сродак дасягнення мэты — гу манізму, духоўнасці, ладу максімальна магчымай справядлівасці на гэты час.
Новы для беларусаў прадметны свет, узровень жыцця — гэта, па прыкметах час, калі мы ўбачым у самых цывілізаваных краінах Захаду такую ж самую маральную большасць у барацьбе за тое ж, што і мы. калі мы адчуем суперажыванне і сваю салідарнасць з імі. Калі мы, такім чынам, інтэлектуальна арганізуемся, падтрымаем адзін аднаго, — наша гаспадарства стане здольным функцыяніраваць і прадуцыраваць нароўні з усім заходнім светам.
Можна згадацьтутнашы асноўныя праблемы: славянская самаізаляцыя, бездухоўнасць і боязь новага. псіхалагічны і моўны бар’ер з Захадам, рэлігійная наіўнасць і павярхоўнасць, адсутнасць сусветна прызнаных нацыянальных прарокаў, я кія, як вядома, стаяць на псіхалагічнай варце цывілізаваных культур.
Замест таго, каб працаваць 8 гадзін, а потым культурна, плённа бавіць час, мы топімся ў рабоце дома, у «градкахсотках» і п’ём.
На шчасце, мы ўжо перахварэлі на ўсе ідэалагічныя хваробы, якія «падсеяў» нам «старэйшы брат», прайшлі ўсе шляхі супольнага гаспадарання і з Расіяй, і з Польшчай, усе тупікі «асаблівага славянскага жыцця». Хоць гэта і няміла, але мы мусім праглынуць горкую пілюлю пазітыўнай крытыкі за незгуртаванасць перад імперыяй. за анархію пасля камунізму, за супольную разгубленасць ды амаральнасць. Бо дэмакратыя — гэта якраз маральнасць з моцным механізмам самаўдасканалення, а не сужыццё з амаральнай меншасцю. як спрошчана некаторыя ў нас думаюць.
Пасля генацыду з боку Расійскай імперыі, пасля камуністычных эксперыментаў над самой Божай прыродай чалавекамы, беларусы. можам ганарыццасваім паходжаннем, сваім краем —цэнтрам Еўропы.
Каб канчаткова пазбавіцца ўлады ілюзій, трэба ўрэшце прызнаць, што ў прыродзе проста не існуе таго лёгкага ды даступнага ўсім жыцця, якога, нагледзеўшыся на аддаджаны Захад, наіўна хацелі Ленін і ўсе бязбожныя авантурысты.
Паслярэнесансны Захад адладжаны нябачным для атэістаў Законам. як нябачныя высновы хрысціянства для язычнікаў.
95
Мінскія пратэстантыпяцідзесятнікі пахрысціянску напамінаюць: «Трэбаў матэрыяльным жыцці бьгць святым...» А Ісус Хрыстос становіцца больш зразумелым, калі кажа: «Будзьце дасканалыя, як дасканалы ваш Айцец Нябесны...». У якой сістэме каардынатстаяць такія дзіўныя паняцці? Якім «золатам» дыхае магчымая святасць грэшнага чалавека? Супраць якіх аб’ектаў ведаў і паняццяў ваюе ўжо вякі дэманічная ды камуністычная вучонасць? Тут і трэба прыгадаць цэлы прыгожы комплекс, у які ўвайсці можа, нават абавязаны, кожны чалавек. Назавём яго Вышэйшым Маральным законам, дзе запаветы Бібліі, быццам кропкі апоры ў духоўным небе, быццам крынічкі ачышчаюць чалавека да таго пачуцця веры ў Бога, якое пацвярджаецца Божым Адкрыццём. Такім чынам і складаюцца найвышэйшыя, аб'ектыўныя веды пра наваколле, пішуцца кнігі, падобныя Бібліі. Адсюль менавіта мы чакаем беларускіх Прарокаў у самых розных накірунках жыцця.
НАЦЫЯНАЛЬНАЯ
IНАРОДНЫЯ ТРАДЫЦЫІ
АСНОВА СУЧАСНЫХ
ІДЭАЛАЎ
Алег Кандрацкі (Мінск)
Уладзімір Абушэнка
(Мінск)
Юлія Чарняўская
(Мінск)
Лола Званарова (Масква)
Вольга Шынкарэнка (Гомель)
Галіна Дзербіна (Мінск)
Юрый Малаш (Мінск)
Аляксандр Смагін (Мінск)
ОлегКондраіцаій (Мннск)
НАЦНОНАЛЬНЫЕ НДЕАЛЫ II БЕЛОРУССКОЕ ОБІЦЕСТВО КАК СОЦНАЛЬНАЯ СНСТЕМА
Современное состоянне обшества характернзуется растулцей потребностью в определенян ясных н четюіх орнентнров осушествляемого соцнального перехода. Чем понятнее будут этн орнентнры для большннства людей, чем более созвучны онн будут нх представленням о хорошей жнзнн. реальным ценностям, стремленне к которым определяетповеденне человека, тем легче будет для обіцества осуіцествнть н завершнть пережнваемую сложную соцнальную трансформацню. Нменно с указанньіх познцнй целесообразно, на наш взгляд. рассматрнвать проблему нацнональных вдеалов.
К сожаленню, сегодня зачастую предаагаются такне подходы к решенню обозначенной проблемы. которые сйльно грешат кабннетной надуманностью н оторванностью от реальной жнзнн обшества. Результатом такнх подходов всегда бывает продукт. основным свойством которого является его полная нежнзнеспособность. Предаагаемый ннже подходкрешенмю проблемы определення нацнональных вдеалов является нменно подходом, а не конечным результатом. Для его нзложення представляется необходамым постулнровать ряд концептуальных положеннй, опнсываюшнх обшество как соцнальную снстему.
КНІГІ ОНЛАЙН
