Грамадскія ідэалы: Нацыянальныя традыцыі, сучасны стан, погляд у будучыню
Беларусіка = Albaruthenica; Кн. 13
Выдавец: , ННАЦ імя Ф Скарыны
Памер: 224с.
Мінск 2002
Свенцнцкая й. С. Раннее хрнстнанство: страннцы нсторнн. М., 1989, С. 89.
4 Джемс У. Многообразне релнгнозного опыта. М., 1910. С. 515.
160
предпочйталй страшную смерть тела. Так в духовной хрйстйанской нерархйй появйлйсь мученйкч, с подвйгом которых, по мненйю первых Отцов Церквй, не могло сравннться нй одно служенйе богу5. Среда нйх было немало женшйн. Вместе с мужчннамн кдет на костер хрйстаанка Пергама Агафоннка6; с ребенком арестовывают й сажают в тюрьму Перпетую, но она не поддается на уговоры отца й отказывается прйнеста жертву, даже когда у нее отнймают сына. С Перпетуей в тюрьме находатся Фелнцйта. Она рожает накануне своей смертн, й смерть эта страшна: ее с Перпетуей выпускают на цйрковую арену для боя с бешеной телкой7. Опйсанные подвйгй первых хрйстйанскнх мученйков, помешенные позднее в Жйтйй Святых, до сйх пор почйтаются католмческой й православной церковью как прймер найболее достойного служенйя Богу.
Но такнм образом достйчь Царства Божьего моглй лйшь немногне. Для остальных оставалась земная жйзнь. Хрнстнанство не прннесло свонм последователям четко выработанной регламентацйй повседневной жйзнй, но в то же время в Святенном Пйсаннй содержалнсь многочйсленные пожеланйя тем, кто хотел достойно служнть Богу. Наблюдая окружаюіцую жйзнь, хрнстнане былн убеждены в том, что мнр вдет к разрушенйю. Появйлось множество эсхатологйческйх теорйй о конце мнра. Счйтэлось, что в данном случае каждый должен подумать о своем лйчном спасенйй. Хрйстаанство создает свою орйГйнальную этйку, шкалу ценностей: «не любнте мйра, нй того, что в мнре...» (1 Ноанн. 2: 15). Отказ от мнрскмх благ предполагал аскетазм не только матернального, но н духовного плана. Поэтому первые о6іцйннйкй высказывалй полное презренйе к плотй й отрнцалн семейные узы. Впрочем, развод нмй также не допускался (Мф. 5: 32), прнветствовалйсь даже бракй с язычнйкамй для йх прйвлеченйя в лоно хрйстнанской церквй (1 Кор. 7:1216). Но брак для первых хрнстйан являлся веленйем Господа й нмел целью только предотвраіценне необузданного влеченйя плота. В хрнстаанской этйке вообше очень большое вннманйе уделялось проблеме прелюбодеянйя. Нзмена. не только фйЗйческая, но даже моральная, счйталась едйнственным поводом кразводу (Мф. 5: 32), а позднее стала квалйфнцйроваться как одйн йз смертных грехов.
Особенным уваженйем средй первых хрнстйан пользовэлйсь так называемые девы — молодые хрйстнанкй, которые прйносйлй обет безбрачйя й посвяшалй себя служенйю Богу. Главным йх назначенйем была целомудренная, богобоязненная, чйстая жнзнь, которая должна была стать прймером для окружаюіцйх. «Вы в сем веке достйглй уже славы воскресенйя й переходнте век, не оскверняясь от века»8, — отмечает одйн йз отцов церквй,
5 Кнпрнан. Кннга об одежде девственннц.
6 Passio Sancti Carpi, Pamphilii et Aqaphonicae, 6.
7 Passio Sancti Perpetuae et Feliciatis. 20, 21.
8 Кнпрнан Кннга об одежде девственннц.
161
Кйпрйан, восхшцаясь подвлгом девушек. Ему вторят другле авторы эпохй раннего хрнстнанства9.
Для женшйн борьба с плотскймй желаннямй счлталась самой трудной. Поэтому Жйтйя Святых этого перйода представляют нам многочйсленные прнмеры йз жйзнй женіцйн, протавостоявшйх этому нскушенню. Бывшая блуднйца Марйя Егнпетская, расканваясь, 47 лет провела в пустыне. Желая сделать йспытанйе более трудным. многне женшйны в мужской одежде тайно селллйсь в мужскйх монастырях. Такпоступнлй Анастасйя йз Константннополя. Марйя йз Внфнннн, Аполлннарйя йз Внзантнй й многме другне женіцйны.
В ученйн первых хрнстаан на арену вышел новый, лучшнй, преобразованный человек с богатым духовным мнром, полный веры в добро, любяШйй й прошаюшнй. Конечно, эта черты былн свойственны прежде всего Ннсусу. Но вскоре й женіднныхрнстнанкн получнлн уднвлтельный прнмер для подражання. Образ Девы Марнн — воплошенйе вечного целомудрйя, йдеал одухотворенной женіцйны. Она —любяшая мать, верная супрута, просто духовно красйвая женіцйна.
’ Тертуллнан. 0 целомудрнн; Грнгорнй Богослов. К девам; Амвроснй Медноланскнй. О девственннцах; Ноанн Златоуст. Кннга о девстве.
162
Алена Чабатаронак (Мінск)
МАРАЛЬНАЭСЭТЫЧНЫЯ КАМУНІКАЦЫІ ЎСТАНАЎЛЕННІ АСОБЫ БУДУЧАГА НАСТАЎНІКА
Усучаснай эканамічнай і сацыякулыурнай сітуацыі імкліва развіваюцца працэсы інтэграцыі і дыферэнцыяцыі навук. якія абумоўліваюць поліфункцыянальнасць ведаў. Такі ж характар набывае і падрыхтоўка будучага настаўніка. У прыватнасці. падрыхтоўка настаўніка пачатковых класаў у Белдзяржпедуніверсітэце імя М. Танка ажыццяўляецца па спецыяльнасцях: беларуская мова і літаратура; педагогіка і методыка пачатковага навучання; музыка і спевы; выяўленчае мастацтва. Адначасова будучы настаўнік павіненбыць носьбітам дабрадзейнасці і выхавацелем дабрачыннасці. Таму ў прафесійнай адукацыі настаўнікаў пачатковых класаў паранейшаму прыярытэтным застаецца фарміраванне каштоўнасных адносін па педагагічнай дзейнасці.
Да эфектыўных шляхоў вырашэння пастаўленай праблемы мэтазгодна аднесці ўзаемасувязь этычных і эстэтычных пачаткаў у маральным выхаванні студэнтаў, якія забяспечваюць гуманістычную накіраванасць прафесійнай падрыхтоўкі будучага настаўніка, развіццё ўзаемаадносін у сістэме «выкладчык — студэнт» на каштоўнасных арыентацыях. актывізацыю самапазнання, самакантролю і самакіравання ў вучэбнапрактычнай дзей
насці.
Выпускніка факультэта педагогікі і методыкі пачатковага навучання павінен адрозніваць мастацкі склад разумовай дзейнасці. што выступае важнай перадумовай для фарміравання ў яготворчага мыслення і маральнавалявых якасцей.
Этычная свядомасць звязана з засваеннем маральных пачуццяў, перажыванняў, уяўленняў. якія ўзнікаюць у адносінах паміж людзьмі, і пераўтварэннем іх ва ўстойлівыя маральнакаштоўнасныя ўстаноўкі і перакананні. Яна выконвае функцыю пошуку ісціны ў маральных адносінах паміж людзьмі. Эстэтычная свядомасць накіравана на пачуццёвае спасціжэнне і ацэньванне навакольнага свету.
Існуючы комплекс культуралагічных дысцьшлін у навучанні і адукацыі будучых настаўнікаў прадугледжвае фарміраванне ў іх гатоўнасці арыентавацца ў сацыяльных (функцыі музыкі. змест літарату рнага тэксту, тэма. ідэя, вобраз. пачуцці, настроі) і спецыфічна мастацкіх (элементы музычнай мовы. структураі прыгажосць мелодыкі. інтэрпрэтацыя) каштоўнасцях, рацыянальна абгрунтоўваць свае меркаванні, учынкі. даваць самаацэнку, вымяраць
163
уласныя дзеянні эталонам прыгажосці і набываць упэўненасць у сабе. Гукавыя з’явы набліжаюць нас да духоўнага сацыяльнага пачатку. Тут чалавек успрымае сябе цэласна і як індывід. і як член сацыяльнага калектыву. У працзсе ўспрымання і пазнання музычнагатвора эстэтычныя феномены ўздзейнічаюць на эмацыянальнаасацыятыўнае колаўспрымання. Змест вывучаемага матэрыялу і канструяванне індывідуальных тэхналогій дзеля развіцця творчай індывідуальнасці ляжаць у аснове стварэння перцэптыўнай устаноўкі на наяўны асабісты вопыт студэнта, садзейнічаюць назапашванню ў яго асацыятыўных сувязей і праяўленню пачуццёваэмацыянальных адносін да ведаў, дапамагаюць паспяховаму ўсведамленню дыялектычнага характару сувязі ведаў і дзейнасці.
Узаемадзеянне аб’екта (музычны твор) і суб’екта (студэнт) праяўляецца праз характэрныя асаблівасці твора, з аднаго боку, і характарыстыку асобы студэнта, з другога (яго патрэбнасцей, інтарэсаў, здольнасцей). Характар пачуццяў і думак, узнікаючых у працэсе мастацкага ўспрымання, уплывае на зносіны, ацэнку і пераацэнку твора. Аднак гэта не азначае, што яны будуць сапраўднымі. г. зн. надзеленымі прыродаадпаведнымі і мастацкімі ведамі аб прадмеце. Эмацыянальны (перажыванне, пачуццё) і валявы (выкананне) пачаткі сінтэзуюцца, карэгіруюцца з рэальным асэнсаваннем і ацэнкай сучаснага з пазіцыі жаданага будучага. Творы ўдзельнічаюць у персаніфікацыі асобы, апярэджваючы рэчаіснасць. Прырода мастацтва дазваляе рэальна перажыць радасць і пакуты дзеючага героя ў творы, пашырыць эмацыянальную сферу. удзельнічаць у рэгуляванні, балансе эмацыянальнай і рацыянальнай сфер мыслення, праецыраваць маральныя зносіны, стымуляваць роздумы аб абавязку, сэнсе ўласнагажыцця, значэнні і месцы рэчаў, якія вакол нас.
Асаблівасць эстэтьгчных норм — у іх шматпланавасці, шматзначнасці, варыятыўнасці. Бачанне аб’ектыўнасці і эстэтычнасці вобраза і ёсць адзін з асноўных прынцыпаў эстэтыкі. Але для ўзнікнення эстэтычнага пачуцця неабходна арганізаваць самога студэнта, патрабуецца шырокі дыяпазон творчых магчымасцей, уяўленняў фантазій. Творчы метад, які адносіцца да эстэтычнай катэгорыі, з’яўляецца мерай духоўнай свабоды таго, хто навучаецца і вызначаецца самадзейным характарам і творчай актыўнасцю ў працы.
3 мэтай рэалізацыі ўзаемасувязі этычных і эстэтычных пачаткаў у маральным выхаванні студэнтаў мы распрацавалі творчыя заданнізадачы па авалоданню імі спосабамі мадэлявання і ажыццяўлення эстэтычнай дзейнасці і ўключылі іх у вучэбную праграму заняткаў па музычнаму інструменту. Заданні класіфікавалі наступным чынам:
1. Практыкаванні на развіццё навыкаў музычнаслыхавога і метрарытмічнага кантролю з апорай на музычную памяць.
2. Практыкаванні нафарміраваннемузычнарэпрадуктыўныхздольнасцей.
3. Заданні на ўстанаўленне прыродаадпаведных сувязей і заканамернасцей.
164
4. Практыкаванні наасваеннеўмення перакладаць інструментальныя і вакальнахаравыя мелодыі ддя дзяцей.
5. Заданні на развіццё варыятыўнасці музычнага мыслення.
6. Практыкаванні наразвіццёцікавасцідаімправізацыі.
Творы ў практыкаваннях і заданнях арыентаваны на сістэму эстэтычных і маральных каштоўнасцей асобы. Эстэтычныя характарыстыкі ўздзейнічаюць ці адначасова, ці папераменна на эстэтычны і маральны бакі суб’екта, ствараючы цэласнае ўражанне. Фарміраванне эмацыянальнаэстэтычнай ацэнкі залежыць ад таго, наколькі ў працэсе працы над творам студэнт здольны перажываць пачуцці радасці, захаплення, здзіўлення, трывогі, натхнення, рашучасці, спагады, пяшчоты, суму, хвалявання, спакою, лёгкасці, дабрыні і інш. У сферу перажывання і ўсведамлення ўступаюць філасофскія катэгорыі ўзвышанага і нізкага, прыгожага і пачварнага.
Распрацаваныя заданні і практыкаванні садзейнічалі свабоднаму, нефармальнаму педагагічнаму ўзаемадзеянню выкладчыка і студэнта, эмпатыі і натхненню. У выніку дасягалася паступовае ўсведамленне студэнтам сваіх магчымасцей, рысаў характару. якія адпавядаюць патрабаванням прафесіі. На іх аснове ствараліся ўмовы ддя ажыццяўлення самакантролю, самаарганізацыі. самаўдасканалення.
КНІГІ ОНЛАЙН
