КНІГІ ОНЛАЙН
У вучэбным дапаможніку змешчаны тэарэтычны матэрыял па ўсіх раздзелах курса «Беларуская мова: прафесійная лексіка». Для засваення і замацавання
тэарэтычнага матэрыялу, павышэння культуры маўлення прапануецца вялікая
колькасць заданняў і практыкаванняў, якія маюць выразную прафесійную
(эканамічную) накіраванасць. Матэрыялы дапаможніка адаптаваны да новай
рэдакцыі правілаў, уведзеных у дзеянне Законам Рэспублікі Беларусь «Аб
Правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі» (2008), якія ўступяць у сілу з
1 верасня 2010 г.
Вучэбны дапаможнік утрымлівае шэраг спецыяльных тэкстаў для перакладу, «Кароткі руска-беларускі слоўнік тэрмінаў» і «Кароткі тлумачальны слоўнік
тэрмінаў».
Адрасуецца студэнтам эканамічных спецыяльнасцей ВНУ, выкладчыкам і
ўсім, хто цікавіцца пытаннямі беларускай мовы.
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
С...размоўца, с...грамадзянін, с...брат, с...гучча, с...гравальны, с...пернік, с... залежнасць, с...зіральнік, с...існаванне, с...ўдзельнік, с...працоўнік, с...родзіч, с...служывец, с...рэжысёр, с...цешыць, с...падпарадкаванне. 5. Запішыце словы па-беларуску: а) неплатёжеспособный, неравноценный, неудобопрсшзноснмый, стопятндесятнлетннй, несамостоятельный, Велнкобріітання; б) бухгалтер, восемнадцать, дефііле, Мернме, Юпнтер, сканер, торшер, фельдшер, фарватер, протеже, скутер, шпатель; в) суперннфляцня, Софья, семьсот, третьекурсннк, Касьян, консьерж, серьёзный, степь, четырёхьярусный. 6. Адзначце словы, дзе трэба ўставіць літару с: а) ды...гарманічны, б) ды...’юнкцыя, в) небе...карыслівы, г) бе...цырымонны, д) ро...чырк. 7. Адзначце словы, дзе трэба ўставіць літару з: а) дэ...ынфармаваць, б) дэ...арыентацыя, в) небе...заганны, г) ды...функцыя. 8. Адзначце словы, напісанне якіх не адпавядае новым арфаграфічным правілам: а) фітнес-йога, б) шніцэль, в) Мекка, г) Гуанчжоў, д) шасцідзясяты. 9. Адзначце словы, дзе тпрэба ўставіць ь: а) студзен...скі, б) камен...чык, в) чань-чун...скі, г) Чэрвен...скі раён, д) чац...вёрты. 10. Адрэдагуйце сказы ў адпаведнасці з новымі правіламі беларускай арфаграфіі і запішыце іх. 1. Брат Антоніо працаваў менеджэрам па продажы. 2. Каманда нашага горада заняла першае месца па камп’ютэрных гульнях. 3. Магазін, які гандлюе таварам па зніжаных цэнах, называюць дыскаунтэрам. 4. За адкрыццё антыпратона Нобелеўскую прэмію ўручылі Эміліо Сегрэ і Оўэну Чэмберлену 26 кастрычніка 1959 года. 5. На рынку тавараў і паслуг горада Токіо існуе жорсткая канкурэнцыя, тут ёсць свае лідэры і свае аўтсайдэры. 11. Запішыце словы па-беларуску. Звярніце ўвагу на правапіс спалучэнняў галосных у іншамоўных словах. Акцнонер, днаспора, клментура, конвейер, орнентацня, орнентнр, геннальный, ажнотаж, соцнолнзацня, энтузназм, пермоднка, нннцнатнва, опцнон, нмпрессарно, ндеолог, ндентііфпкатор, днффёренцнацня, теоретнческнй, фойе, мднома, фейерверк, йод, Нью-Йорк, акспома, miniature (фр.), prioritat (ням.), abbreviatura (італ.), rayon (фр ), ideal (фр.), coefficiens (лац.). 12. Утварыце ад прапанаваных слоў новыя з дапамогай прыставак. Якія змены адбыліся ў правапісе і, ы, й пасля прыставак? Прывядзіце свае прыклады. 1) іграць за-, с-, раз-, пра-; 2) інакш ня-; 3) іскрыцца за-; 4) іменны без-; 5) імправізаваць з-; 6) інфармацыя дэз-; 7) ісці пра-, пры-, ад-; 8) імклівы звыш-. 13. Запішыце словы, растлумачце напісанне зычных д, т, дз, ц. Камандзір, надзённы, апладысменты, апладзіраваць, дэкан, мітынг, медыцына, дзверы, індзеец, тыраж, індэкс, оптымум, каранцін, акцёр, людзі, ордэр, білецік. 14. Запішыце словы ў адпаведнасці з арфаграфічнай нормай сучаснай беларускай літаратурнай мовы. Сфармулюйце прааілы, паводле якіх яны пішуцца, дапоўніце ўласнымі прыкладамі. а) кампан...ён, павіл...н, дэбіторская запазычанас...ць, інтэрв...ю, кан...юнктура, міл...ярд, з...езд, п...едэстал, ф...ючарс, ранц...е, спажывецкая вартас...ць, фал...сіфікат; б) ...обыск, ...оптам, ...ордар, ...ордарны чэк, ...офіс, ...унія, ...облака, ...перны тэатр, ...унікум; в) а...дыторыя, а...кцыён, прэзіды...м, па...за, ва ...ніверсітэце, тры...мф, паза...рочны, ваку...м, грашовыя ...клады, лака...т, калёкві...м, бакала...р, но...ха..., но...тбук, кошта...тварэнне; г) бе...дакорны, а...класці, бе...працоўе, а...бітак, по...піс, па...лік, па...сумаваць, па...робка, (анты)інфляцыя, (дэ)намінацыя, (рэ)вальвацыя, (суб)рахунак, (ультра)модны, (экс)прэзідэнт, (віцэ)спікер. 15. Утварыце з прапанаваных слоў абрэвіятуры і запішыце іх: Вышэйшая навучальная ўстанова, Беларускі дзяржаўны эканамічны ўніверсітэт, педагагічны савет, дзяржаўная экзаменацыйная камісія, акцыянернае таварыства, Беларускі аўтамабільны завод, ваенна-паветраныя сілы, Вышэйшая атэстацыйная камісія, Еўрапейскі саюз, раённы аддзел народнай асветы, Сталічнае тэлебачанне, ультракароткія хвалі, прамысловы камбінат. 16. Спішыце тэксты, уставіўшы прапушчаныя літары і расставіўшы неабходныя знакі прыпынку. Падкрэсліце іншамоўныя словы, растлумачце іх правапіс. Тэкст 1. Менеджментгэта сістэмаарганізацыі і кіравання вытворчасц...ю. У ...прошчаным разуменні менеджмент можна акрэсліць як умельства дамагацца пастаўле...ых мэтаў выкарыстоўваючы працу інт...лект і матывы паводзін іншых людзей. Займаецца менеджментам пэўная кат...горыя людзей м...н...дж...ры. М...н...дж...р гэта наёмны працаўнік які ажы...яўляе функцыі кіравання прадпрыемствам з мэтай рэалізацыі задач пастаўле...ых прадпрымальнікам. Фінансавы менеджмент гэта навука кіравання фінансамі прадпрыемства з мэтай рэалізацыі яго страт...гічных і практычных задач. Аднак фінансавы менеджмент гэта не толькі навука але і майстэрства паколькі болыпас...ць фінансавых рашэнняў арыентавана на дасягненне пос...пехаў у будучыні што патрабуе часам інтуі...ўнага камбінавання метадаў фінансавага кіравання заснаваных на высокім ...зроўні прафесі...налізму і глыбокім веданні тонкасцяў эканомікі рынк... . Мэтай фінансавага менеджмент... з...яўляецца павышэнне д...брабыту ўладальнікаў прадпрыемства якое звычайна атаясамліваецца з пав...лічэннем прыбытку. (Паводле А.П. Шаўлюкова) Тэкст 2. Патрэбнас...ць у фінансавым менеджмен... ўзнікла ў сувязі з д...цэнтралізацыяй кіравання народнай гаспадаркі што прывяло да перанясення на ўзровень прадпрыемстваў фінансавага планавання ц...наўтварэння фінансавага заб...сп...ч...ння інвестыцый аплаты працы і г.д. Спынілася аўтаматычнае кр...дытаванне банкам пад стабільны працэнт гадавых. У гэтых умовах пытанні заб...сп...чэння патрэбнай даходнас...ці прадпрыемства і яго плацежаздольнасці выгаднасці кр...дытаў і іншыя звязаныя з кіраваннем фінансамі вылучаюцца на пярэдні плап. У болынасці арганізацый і прадпрыемстваў спажыве...кай кааперацыі функцыі фінансавага м...н...дж...р... выконвае галоўны бу...алтар. Фінансавы м...н...дж...р займаецца кіраваннем працэсамі атрымання прадпрыемствам грашовых фондаў і накіраваннем іх у гаспадарчы абарот. Ён павінен умець кіраваць актывамі і пасівамі прадпрыемства ра...працоўваць бізн...с-план ажы...яўляць фінансавы аналіз справа...дачнасці даваць адпаведныя рэальнай сітуацыі прапановы адносна ц...нав...й палітыкі прадпрыемства і вырашаць іншыя пытанні сукупнас...ць якіх вызначае прадмет фінансавага менеджмент... . Для вырашэння гэтых задач няма гатовых р...цэптаў методык і ...ніверсальных а...казаў. (Паводле А.П. Шаўлюкова) 17. Прачытайце ўрывак з кнігі Я. Ракава «Рацыяналізацыя справы кіраўніцтва» (1930 г.). Знайдзіце словы, напісанне якіх не адпавядае нормам сучаснага беларускага правапісу. Параўнайце іх з літаратурнымі адпаведнікамі. Якія напісанні, на ваш погляд, больш дакладна перадаюць адметнасць гукавога ладу беларускай мовы? Разьмеркаваньне функцый унутры ўстановы Пытаньне аб нормальнай працы ўстановы, пытаныіе аб тым, каб правільна організаваць яе працу, ставіцца ў цеснай сувязі з пытаньнем аб уменьні кіраваць. Ці можам мы кіраваць? Трэба адзначыць, што сыстэма працы значнай колькасьці нашых адміністратараў зьяўляецца сыстэмай кіраваньня «на вока», сыстэмай выпадкова-выдатных загадаў. Уся праца нават лепшых адміністратараў выражаецца ў тым, што яны ўмеюць сваячасова рэагаваць на нечаканасьці ў ходзе вытворчасьці, на аварыі, што яны ўмеюць сваячасова выправіць дэфэкты, заторы, якія выявіліся ў процэсе працы ўстановы ці прадпрыемства. Як-бы гэты адміністратар, гаспадарнік ні быў добрым. бязумоўна, яго праца будзе вельмі мала продукцыйнай, калі ён ня будзе займацца папярэднім плянаваньнем процэсу вытворчасьці, усяго ходу працы данай установы. Лепшым прыкладам зьяўляецца змаганьне, якое ў сучасны момант ідзе за выкананьне прамфінпляну. Для сучаснага гаспадарніка ва ўмовах тэмпаў нашай гаспадарчай дзейнасьці мала быць працаўніком сумленным, шчырым, адданым справе, трэба быць організатарам, трэба ўлічыць усе ўмовы, ды і ў тым ліку і ўсе цяжкасьці, што стаяць перад намі ў нашай працы, каб іх перамагчы. Калі мы возьмем вытворчае прадпрыемства і прыгледзімся да процэсу вытворчасьці ў ім, то мы ўбачым, што работа гэтага прадпрыемства складаецца з раду паўторных процэсаў: сыравіна паступае на прадпрыемства праз склад, потым праходзіць апрацоўку па паасобных цэхах, а далей выходзіць з прадпрыемства ў выглядзе гатовай партыі тавараў, гатовай продукцыі. Работу над кожнай паасобнай партыяй тавару, над кожнай адзінкай сыравіны мы будзем называць вытворчым цыклем прадпрыемства. 18. Запішыце словы па-беларуску, растлумачце іх правапіс. Вызначце лексічнае значэнне падкрэсленых слоў. Адмнннстрнрованне, акцнз, ассортнмент, ауднтор. боннфнкацня, банкрот, валовой доход, гарантня, даренне, декларацня, денежная эмлссня, де- номннацня, днскреднтацня, дотацня, завешанне, нндексацпя, пнкассо, коллектнвный договор, консорцнум, контрастный, коньюнктура, коэффнцнент, маркетннговые коммуннкацнн, менеджер, новацші, платежеспособность, прейскурант, реальный доход, реалнзацня, резнденцня, рейтннг. сбереження, совместное предпрнятне, субсндпя, тратта. 19. Спішыце, раскрываючы дужкі і выбіраючы малую або вялікую лііпару. Растлумачце правілы яе напісання. (Б,б)еларускі (Дз.дз)яржаўны (У,у)ніверсітэт, (П.п)рэзідэнт (Р.р)эспублікі (Б.б)еларусь, (С,с)карынаўская прэмія, (Б.б)еларускі вакзал (у Маскве), (В.в)ерсальскі (М,м)ір, (Д,д)апятроўская (Э,э)поха, (А,а)грарная (П,п)артыя (Б,б)еларусі, (Ш,ш)энгенская (В,в)іза, (Э,э)нцыклапедыя (Г,г)історыі (Б.б)еларусі, (Г.г)енеральная (А,а)самблея (А,а)рганізацыі (А.а)б’яднаных (Н,н)ацый, (У,у)каз (П,п)рэзідэнта Рэспублікі Беларусь, (В,в)ышэйшы (Г,г)аспадарчы (С,с)уд Рэспублікі Беларусь, (Д,д)войчы (Г,г)ерой (С,с)авецкага (С,с)аюза, (Л,л)аўрэат (Дз,дз)яржаўнай (П,п)рэміі, (Г,г)анаровая (Г,г)рамата, (В,в)ялікае (К,к)няства (Л,л)ітоўскае, (В,в)ялікая (А,а)йчынная (В,в)айна, (Ш,ш)энгенскія (П,п)агадненні, (Е,е)ўрапейская (Э,э)канамічная (С,с)упольнасць, (С,с)аюз (П,п)ісьменнікаў (Б,б)еларусі, (П,п)ершая (С,с)усветная (В,в)айна, (М,м)іжнародны (Ф.ф)естываль «(С,с)лавянскі (Б,б)азар>>, (У,у)зброеныя (С,с)ілы Рэспублікі Беларусь, (Э,э)канамічны (Ф,ф)акультэт БДУ, (Э,э)канамічны (С,с)аюз (Б,б)енілюкс, (Дз,дз)ень (С,с)тандартызацыі, (А,а)шчадны (Б,б)анк «(Б,б)еларусбанк>, (Б,б)еларускае (Т.т)элеграфнае (А,а)генцтва.