КНІГІ ОНЛАЙН

Прыняць удзел у вычытцы распазнанага тэксту Падрабязней

Беларуская мова

Эканамічная лексіка

Выдавец: Выдавецтва Грыўцова

Памер: 216с.

Мінск 2010

60.56 МБ

Конкуренцня нмеет большое значенне в жнзнн обіцества. Она стнмулмрует деятельность самостоятельных еднннц. Через неё товаропронзводшелн как бы контролнруют друг друга. Нх борьба за потребнтеля прнводнт к сннженню цен, уменьшенню нздержек пронзводства, улучшенмю качества продукцнн, уснленню научно-техннческого прогресса. Вместе с тем конкуренцня обостряет протмворечня экономнческнх ннтересов, чрезвычайно уснлнвает экономмческую днфференцмацню в обіцестве, обусловлнвает рост непронзводнтельных нздержек, побуждает к созданню монополнй. Без адммннстратнвного вмешательства государственных структур конкуренцня превраіцается в разрушнтельную снлу для экономнкн. Для обузданіія конкуренціш н удержання её на уровне нормального стнмулятора экономнкн государство в свонх законах определяет «правнла нгры» соперннков. В этнх законах фнкснруются права н обязанностн пронзводнтелей н потребнтелей продукцнн, устанавлнваются прннцнпы н гарантнн действнй участннков конкуренцші.
Канкурэнцыя мае вялікае значэнне ў жыцці грамадства. Яна стымулюе дзейнасць самастойных адзінак. Праз яе таваравытворцы як бы кантралююць адзін аднаго. Іх барацьба за спажыўца прыводзіць да паніжэння цэнаў, памяншэння выдаткаў вытворчасці, паляпшэння якасці прадукцыі, узмацнення навуковатэхнічнага прагрэсу. Разам з тым канкурэнцыя абвастрае супярэчнасці эканамічных інтарэсаў, надзвычай узмацняе эканамічную дыферэнцыяцыю ў грамадстве, абумоўлівае рост непрадуктыўных выдаткаў, заахвочвае да стварэння манаполій. Без адміністрацыйнага ўмяшання дзяржаўных структур канкурэнцыя ператвараецца ў разбуральную сілу для эканомікі. Для ўтаймавання канкурэнцыі і ўтрымання яе на ўзроўні нармальнага стымулятара эканомікі дзяржава ў сваіх законах вызначае «правілы гульні» сапернікаў. У гэтых законах фіксуюцца правы і абавязкі вытворцаў і спажыўцоў прадукцыі, усталёўваюцца прынцыпы і гарантыі дзеянняў удзельнікаў канкурэнцыі. (Экономйка для всех: популярный словарь)
11.	Прачытайце словы, сфармулюйце правілы вымаўлення падкрэсленых літар (спалучэнняў літар) у беларускай мове.
Рашэнне, налавек, горад, сонта, гузік, ганак, звіць, песня, білборд, £кінуць, смех, схіліць, сфера, семдзесят, ураджай, крыніца, цана, шоўк, дзверы, грамадскі. сшытак, дакладчык, жыццё, герой, сезон, рдмонт, музей, вэлюм, вэксаль, медінстытут, на дошцы.
12.	У першы слупок выпішыце словы з мяккімі гукамі [з, с, ц], у другі з цвёрдымі.
а)	апладысменты, зварка, зверка, з’явіцца, марозна, марозлівы, песня, плазма, плазменны, пяскі, разгон, свабода, святло, смех, спектральны, снег, схіліцца;
б)	узбадзёрыць, узбярэжжа, усміхнуцца, праспект, схіліць, скінуць, Мацвей, знявага, скіфы, з Любай, свісток, змена, сцюжа, подзвіг, след, з’ява.
13.	Перакладзіце слоаы на беларускую мову і выпішыце толькі тыя, дзе д, т вымаўляюцца як дз ц
а)	тема, термнн, декада, компетентный, гвардеец, десант, академня, аплоднсменты, аплодмровать;
б)	днректор, бллетлк, командлр, увертюра, дюна, текст, делегат, этюд, демократля.
14.	Прачытайце тэкст. Знайдзіце ў ім словы, вымаўленне і напісанне якіх выразна адрозніваецца ад сучасных арфаэпічных і арфаграфічных нормаў. Запішыце іх у адпаведнасці з апошнімі. Вызначце змены, што адбыліся ў развіцці арфаэпічнай нормы беларускай мовы ў параўнанні з 20-мі гадамі XX cm.
Важнай часткай функцыі організацыі зьяўляецца рацыяналізацыя (рацыянальная організацыя). Але часта аб гэтым шмат кіраўнікоў устаноў забываецца, выпускаючы гэтую важную функцыю з поля свайго зроку.
Функцыі кіраўніцтва складаюцца ў асноўным з уліку, плянаваньня і організацыі, прычым узаемаадносіпы гэтых частак выяўляюцца ў тым, што даныя ўліку ў асноўным маюць службовы дапаможны характар у адносінах да работы па плянаваньні. Што да функцый організацыі, дык яны ў асноўным выплываюць з устаноўленых прынцыпаў плянаваньня і ў сваю чаргу ўплываюць на работу плянаваньня, перадаючы функцыянэру, які займаецца плянаваньнем, вялікую практыку мясцовых вынікаў і вывадаў на падставе праверкі выкананьня.
У зьвязку з вышэйадзначаным мы атрымалі наступную клясыфікацыю функцый устаноў.
I.	Функцыі кіраўніцтва:
Аналіз уліковых даных;
гт	(опэрацылнае
Плянаванне {	.
I організацымнае
С загадваньне інструктаж
Організацыя < кантроль за выкананьнем
( рацыяналізацыя
II.	Опэрацыйныя функцыі.
III.	Функцыі абслугоўваньня:
Справаводзтва, дакумэнтацыя.
Гаспадарча-фінансавае і рахунковае абслугоўваньне.
Юрыдычнае абслугоўваньне.
Зараз, маючы такое дакладнае разьмеркаваньне функцый па іх катэгорыях, такую дакладную клясыфікацыю функцый устаноў, нам няцяжка
зразумець, што галоўным у нашай рабоце зьяўляецца аналіз работы ва ўстанове для таго, каб параўнаць фактычна існуючае становішча, фактычнае разьмеркаваньне функцый паміж выканаўцамі з нормальным плянавым разьмеркаваньнем, якое адпавядае паданай намі клясыфікацыённай сыстэме. (Паводле Я. Ракава)
15.	Прачытайце тэкст. Выкажыце сваё меркаванне адносна вымаўлення і напісання такіх слоў, як міністр, кіламетр, кадастр, цыкл, аўдыметр. Дапоўніце гэты pad сваімі прыкладамі.
Беларуская літаратурная мова мае адметныя заканамернасці ў гукаспалучэнні (збегу) зычных. Пры збегу зычных у суседстве з санорным узнікае паміж імі ці ў пачатку слова перад санорным беглы галосны: рубель (параўн. з рас. рубль), карабель (корабль), віхор (вйхрь), імжа, іржа, ілгун, аржаны, аўторак (рас. вторнйк), ільняны і пад. Гэтак званыя прыстаўныя галосныя перад санорнымі пры збегу зычных паслядоўна замацаваныя ў сучасным беларускім правапісе. А вось у канцавым збегу зычных беглы галосны, што падзяляе гэтае фінальнае спалучэнне, у сучасным правапісе адлюстроўваецца толькі часткова галоўным чынам, калі галосны знаходзіцца пад націскам: бабёр, віхор, журавель і пад. У ненаціскным становішчы беглы галосны (які ўзнікае перад канцавым санорным і папярэднім зычным) наш сучасны правапіс не адлюстроўвае: артыкль, метр, міністр, цэнтр і пад.
Каб не калечыць натуральнае беларускае вымаўленне, на пісьме павінна адлюстроўвацца гэтая фанетычная з’ява паслядоўна, ва ўсіх пазіцыях (а не толькі ў пачатку слова і ў націскным канцавым складзе, г.зн. і ў ненаціскным фінальным складзе трэба пісаць: бурмістар, метар, ансамбаль і пад.). Дарэчы, нашыя слоўнікі некаторыя словы з ненаціскным галосным у фінальным складзе падаюць на сваіх старонках: алябастар, міністар, зубар, вапёр (М. Байкоў, С. Некрашэвіч «Беларуска-расійскі слоўнік», 1926), венгерац (а не венгр), горан, кегель (рас. кегль), свідар, асяцёр; вяпрук (Русско-белорусскнй словарь, 1993) і інш.
Дарэчы, захаванне на пісьме ў фінальным складзе беглага галоснага абгрунтавана і этымалагічна. Параўн. майстар і ням. Meister, магістар і лац. magister, міністар і minister. Дык чаму адны з гэтых словаў нашыя акадэмічныя слоўнікі падаюць у адпаведнасці з жывым народным вымаўленнем (дзе няма цяжкага для вымаўлення збегу зычных), якое стасуецца і з этымонам адпаведнага слова, напрыклад, майстар, а іншыя насуперак усяму гэтаму маюць невымоўны збег зычных: бурмістр, бургамістр, міністр і пад. (Паводле П. Сцяцко)
16.	3 «Кароткага руска-беларускага слоўніка тэрмінаў» (гл. Дадатак 2) выпішыце 15-20 слоў з адметнымі фанетычнымі рысамі беларускай мовы.
17.	Пастаўце ў словах націск.
Каштарыс, каштарысныя нормы, квартал, маркетынг, нета, пеня, прыяцель, факсіміле, беларусы, бліснуць, бліжэй, выпадак, вышэй, генезіс, гра-
мадзянін, далей, дыспансер, здарыцца, імя, індустрыя, існуе, каталог, кулінарыя, лагапедыя, на працягу, нібы, паблісіці, рэкрут, слабы, спаяны, статут, у душу, феерыя, феномен, хабар, цаля, цяжар, шчаслівейшы, эксперт.
18.	Перакладзіце на беларускую мову і гшстаўце націск у словах і спалучэннях слоў. Параўнайце яго месца ў рускай і беларускай мовах.
Апостроф -верба .... взялн волосы .... глнняный далыпе .... деньгамн .... долото .... доска .... жпвёте звоннт ..., знахарь каменный .... краппва .... лопух .... маленькнй молодость наволочка .... Несвнж обеспеченне однннадцать окунь .... ольха по-людскн .... посланец прнятель .... слабый спнна торты .... фартук .... хаос шестьдесят .... работать в ннтернет-сетн взять за руку выбежать нз дому .... выучмть за год глядеть на голову .... говорнть без толку .... готовнть на знму ндтн по лесу .... пройтн за день ... .
19.	Прачытайце пары слоў. Вызначце значэнні або формы слоў, што перадаюцца з дапамогай націску.
А'тлас атлас, бёрагам берагам, вы'гада выгбда, высыпаць высыпа'ць, дўгі дуп', заюдаць закіда'ць, за'хад захбд, крэдыт крэды'т, мўзыка музыка, па'даў падаў, развіты развіты', рўкі рукі, сачыць сбчыць, сўвязны сувязны, хіба хіба, шкбда шкада.
20.	Перакладзіце тэксты з рускай мовы на беларускую. Выдзеліце словы і спалучэнні слоў, у якіх націск мае рознае месца ў словах рускай і беларускай моў.
Тэкст 1. Демпннг продажа товаров на рынках другнх стран по ценам ннже уровня, обычного для этнх стран. К демпмнгу прнбегают экспортёры, чтобы внедрнться в рынок, расшнрнть рамкн сбыта, вытеснмть потенцнальных конкурентов, установнть господствуюшее положенне на рынке. Демпннг может осуіцествляться как средствамп фпрмы-экспортера, так н с помошью государства посредством субснднровання экспортных поставок нз средств государственного бюджета. В любом случае потеря частн прнбылн в связн с продажей товаров по заннженным ценам должна быть компенснрована путём завышення цен на другне товары нлн на те же, реалнзуемые на другнх рынках. Для того чтобы страна, осугцествляюіцая демпннг, осталась в вынгрыше, она должна ограднть себя от возможностей прнменення к ней встречного демшінга. Для этого она ограждает свой рынок разлнчнымн вндамн тарнфных н нетарнфных барьеров. Осуіцествляют демпннг монополнн (картелн), занятые сбытом товаров как внутрн страны, так н за её пределамн, что дает мм возможность покрывать убыткн от бросового экспорта за счет высокнх цен, вЗпмаемых на внутреннем рынке. С целью затнты внутреннего рынка страна, нмпортйруюіцая товар, нмеет право облагать его сверх обычной еіцё м антндемпмнговой пошлнной в размере разнмцы между его ценой в стране м эскпортной. (Словарь менеджера)
Тэкстп 2. Клнрннг снстема безналнчных расчётов, основанная на зачёте взанмных требованнй н обязательств. Клнрннг нспользуется во внутреннем, но чаше в международном обороте. Клнрннгн могут быть двусторонннмн м многосторонннмн. Главное нх достоннство экономня платёжных средств (валюты) на сумму зачтённых взанмных требованпй. Чем выше процент зачёта (отношенне суммы зачтённого оборота н обіцей суммы денежного оборота, умноженное на сто), тем эффектнвнее клпрннговые расчёты.