Беларускі фальклор
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 840с.
Мінск 1977
Гэты кот раззлаваў ваўка, што воўк аж падскочыў, аб зямлю ўдарыўся і стаў галасіць. Усе ваўкі пачулі, што гэтак воўк плача, і давай збягацца. Як назбіралася іх багата, сталі яны пытацца ў ката. Гэты кот адказвае:
— Нам стаяць ды гаварыць, дык многа дзён пройдзе; пойдзем па дарозе і будзем гаварыць ідучы.
Ішлі яны, ішлі, ён ім расказаў уловіну.
— Праўда,— кажа воўк,— і нам трэба ісці, ты не салгаў.
Кажуць ваўкі:
— Мы ўперад пойдзем на суд.
А кот ім:
— Як кажа вы ўперад пойдзеце, калі мая жалаба занесена? Як выйдзе мой суд, падам я вашу жалабу, тады я вас пазаву. Цяпер жа вы пастойце ў гэтым сараі.
Яны паслухалі, а кот — хляп! ды і запёр іх, а сам пайшоў, падскакваючы, пеючы, у ладкі плешчучы. Прыйшоў на ганак. Яму адчынілі.
— Здрастуйце, ваша вялічаства!
— А што, каток, скажаш?
— Ды вось вам Глінскі-Папялінскі прыслаў гасцінчыка.
— Добра зрабіў, ды не дужа.
Пад ехаў гасудар, паглядзеў — ваўкі скачуць на бэльках, так кот набіў іх у той сарай. Цар ката напаіў, накарміў, на дарогу даў, а ваўкоў і зайцоў вялеў пабіць:
— Скажы Глінскаму-Папялінскаму, няхай прыязджае да маёй дачкі ў сваты.
Кот прыбег к Глінскаму ў поўнач і давай яго будзіць.
— Уставай, уставай, я ад цара прыйшоў.
— А што ён табе сказаў?
— Ды сказаў, каб ты ехаў жаніцца на яго дачцэ.
— Ты, кот, сватаў, сватаў, каб цябе бог са свету пратаў. На чым жа я паеду, калі я голы, як бізун?
і— Ты не плач, але прасі, каб я ўхітрыўся.
Пайшлі яны сярод ночы. Там каля цара салдатаў многа і ў кожнага салдата дзве шапкі, а кот у кожную хату ўлезе і ў кожнага салдата па шапцы ўкрадзе. I ўкраў ён яшчэ тонкага драпу. Наклалі яны два мяхі гэтых шапак, панеслі на мост. Паставіўшы шапкі на мосце і пакінуўшы Глінскага ля шапак, пайшоў кот піць ваду. П’е ён і ўбачыў ракаў. Адзін рак надта вялікі, кот яго і выцягнуў на бераг.
— Пусці,— кажа рак,— жыў не буду.
— Саслужыш ты гэтакую службу? — пытае кот у рака.
— На вадзе саслужу, якую ты хочаш, а на беразе, забі мяне, нічога не саслужу.
— Скапай жа ты гэты мост!
— Скапаю.
Кот, не верачы, прывязаў рака на дрот, а на Марціна Глінскага кажа:
— Як паплыве мост, дык ты раскідай шапкі па рацэ.
Кот цераз мост пераскочыў, а Глінскі на мосце. Мост паплыў, а Глінскі раскідваў шапкі па рацэ. Тым часам каток прыбег да цара і кажа:
— Ехаў Глінскі да цара жаніцца, уз’ехаў на мост, мост зламаўся, салдаты патапіліся, пяхота і конніца, астаўся ён адзін на мосце.
Паслаў цар салдат на лодках. Прывезлі яны Глінскага ў царскі дварэц. Згулялі вяселле. Цар даў ім войска, грошай, і паехалі яны ў Змяёўскі дварэц, дзе золата з стрэх капала.
Казка пра падчарку
Вот жылі дзед і баба. I было ў іх у дзеда дачка і ў бабы дачка. I баба дзедаву дачку не любіла і гаворыць:
— Дзед, вядзі яе куды хочаш, дзе хочаш дзень. A то маю жаніхі не будуць браць за яе. Будуць гэта яе наперад браць, а маю не будуць. Дык завязі яе куды хочаш.
Вот дзед узяў саначкі, пасадзіў сваю дачку на саначкі і павёз яе. Пасадзіў на лютым марозе.
Вот прыходзіць Мароз Красны нос і Сіні нос. Трышч, лышч! А яна сядзіць бедненькая і калоціцца, гэта дзевачка.
— Трубі, Марозік, твая пара. У Пятроўку не будзеш. Толькі я калачуся, змарозіш мяне.
Пашоў Мароз, прыносіць ёй валёнкі, шубу. Надзеў яе. Сядзіць яна іпесеньку запела.
А мачыха гэта страпаіць ужо, пахароны па ёй правіць. Пячэць клёцкі, варыць поліўку і гаворыць: t
t— Ідзі прывязі ж яе. Бяры карзінку, костачкі ў кашалю не парассыпай, прывязі.
А сучачка пад сталом:
— Цяў-цяў, дзедаву дачку ў карэце прывязуць, а бабіну жаніхі не вазьмуць.
А яна яе чапялой, сучку.
— Вон! Я табе блін не дам. Гавары, што дзедаву костачкі прывязуць а бабіну жаніхі вазьмуць.
А ўсё роўна сучачка:
— Цяў-цяў! Дзедаву дачку жаніхі вазьмуць і ў карэце прывязуць, а бабіну жаніхі не вазьмуць.
Ну, паехаў дзед і вязець сваю дачку. Проста як пані якая, адзетая, абутая, красавіца ўсё. I тут народ сабраўся, усе глядзяць, што яе завезлі, а яна жывая і так адзетая. Ну баба гэтая на дзеда ўселася.
— Вязі і маю туды пасадзі, дзе твая сядзела, каб і яе надзелі так.
Ну вот дзед таксама ўзяў ужо яе. Сваю вазіў на саначках, а яе на кані павёз. Ну дачку ж завёз, пасадзіў таксама. Ажны прыходзіць Мароз Красны нос і Сіні нос. Трэшч, лэшч! А яна:
— Каб твая душа лопнула! Каб твой жывот лопнуў! Я сяджу, змерзла.
Гэты Мароз як трэснуў, як лэснуў і змарозіў гэту дачку бабіну. Ну, а баба ўжо к вяселлю ладзіцца, што жаніхі ўжо прыйдуць, усё прыданае ёй будзець. Ну сучачка тожа пад сталом:
— Цяў-цяў, бабіну дачку ў кашальку костачкі вязуць, а дзедаву жаніхі вазьмуць.
Ну, паехаў дзед, прывёз костачкі бабінай дачкі. А сваю дачку замуж выдаў за харошага хлопца.
Бабіна дачка і дзедава дачка
Быў дзед ды з бабай, была ў дзеда дачка ды ў бабы дачка. He ўзлюбіла баба дзедаву дачку. Дзед той гадзіў-гадзіў бабе — ніяк не ўгадзіць. Жалка яму сваёй дачкі, а баба адказвае:
— Дзень яе дзе хочаш.
Тады ён гаворыць:
— Адзявайся, дачушка, пойдзем з табой.
Пайшлі яны ў лес. Прыходзяць у лес — стаіць хатка на курыных ножках. Ен гаворыць:
— Хатка, хатка, стаяла па-новаму, стань па-стараму: ка мне акном, а к дочцы маёй дзвярмі!
Тая хатка абярнулася і стала па-стараму: к яму акном, а к дочцы яго дзвярмі. Тады ён гаворыць:
— Ідзі, жыві з богам, а я пайду дроўцы сеч.
Адсек венічак і пабаешачку, звязаў і павесіў на асіну. Венічак шасьшась, а пабаешачка стук-стук! Яна думае, што бацька дроўцы сячэ, і ўсё яго чакае. Вечар прыходзіць, бацькі яна чакала-чакала,— ніхто не прыходзіць. Тады яна гаворыць:
— Хто ў лесе, хто ў балоце, хадзі ка мне начаваць!
Мядзведзь адгукаецца:
— Я ў лесе, я ў балоце, прыду к табе начаваць!
А яна думае, што бацька ёй адказвае. Тады прыйшоў к ёй мядзведзь нанач:
— Ну, дзеўка, адмыкай дзверы!
Яна адамкнула і дужа спужалася.
— Ну,— гаворыць мядзведзь,— затапі печ, вары кашу, пячы бліны.
Тады шчурка падскочыла і гаворыць:
— Дзеўка-дзявіца, красная красавіца, дай ложачку кашы аблізаць!
А яна гаворыць:
— На табе, шчурка, кашкі.
З’ела шчурка кашу і зноў прыбягае:
— Дзеўка-дзявіца, красная красавіца, дай мне блінка з печы, у худой гадзіне прыгажуся...
Яна кінула блінца, шчурка і пабегла пад печку.
Яны павячэралі.
— Ну,— гаворыць мядзведзь да дзеўкі,— пасцель пасцялі: рад камення, рад палення і ступу ў галовы.
Ен лёг і даў ключыкі, і прыказаў бегаць па хаце і бразгаць ключамі. А шчурка падскачыла і яе падмяніла.
— Дай,— гаворыць,— мне ключыкі, я цябе падмяню, a то цябе заб’е.
Стаў мядзведзь кідаць паленні — нікога не забіў.
На другі дзень мядзведзь, устаўшы, гаворыць:
—■ Шчасце тваё. Ну, дзеўка, мы з табой ажэнімся.
Яны ажаніліся і сталі жыць добра. Ен ёй нанасіў і мёду, і коней, і ўсяго.
У яе бацькі была сучка рабая,— яна выскачыла на вуліцу і стала брахаць:
— Гаў-гаў-гаў! дзедава дачка ў госці шасцёркай едзе і грошай многа вязе!
А бабе то не спадабалася. Яна сучку чапялой:
— Што ты, сучка, воўк це заеж, брэшаш! Дзедавай дачкі даўно на свеце няма!
А тут дачка і прыехала, і грошай бацьку прывязла. Бабе гэта не спадабалася, яна і кажа:
— Адвядзі і маю дачку туды, дзе твая была.
Нечага рабіць, дзед адвёў яе. Прыйшоў дзед у лес. Там стаіць хатка на курыных ножках. Ен гаворыць:
— Хатка, хатка, стаяла па-новаму, стань па-стараму: ка мне акном, а к дочцы маёй дзвярмі!
Тая хатка абярнулася і стала па-стараму: к яму акном, а к дочцы дзвярмі. Тады ён і гаворыць:
— Ну, дзіця, жыві тут, я пайду дроўцы сеч.
Адсек венічак і пабаешачку, звязаў і павесіў на асіну. Венічак шасьшась, а пабаешачка стук-стук! Яна думае, што бацька дроўцы сячэ, і ўсё яго
чакае. Вечар прыходзіць, бацькі яна чакала-чакала,— ніхто не прыходзіць. Тады яна гаворыць:
— Хто ў лесе, хто ў балоце, хадзі ка мне начаваць!
Мядзведзь адгукаецца:
— Я ў лесе, я ў балоце, прыду к табе начаваць!
А яна думае, што бацька ёй адказвае. Тады прыйшоў к ёй мядзведзь нанач:
— Ну,— гаворыць мядзведзь,— затапі печ, вары кашу, пячы бліны.
Тады шчурка падскочыла і гаворыць:
— Дзеўка-дзявіца, красная красавіца, дай ложачку кашы аблізаць!
А яна гаворыць:
— Мядзведзь, мядзведзь! Шчурка кашкі просіць.
— У лоб яе ложкай!
Яна яе ўдарыла, шчурка пабегла,— сама стала печ бліны...
— Дай мне блінка з печы, у худой гадзіне прыгажуся...
Яна:
— Мядзведзь, мядзведзь! Шчурка бліна просіць.
Ён:
— У лоб яе чапялой!
Яна яе ўдарыла, шчурка пабегла пад печку, і закацілася, і завалілася. Яны павячэралі. Мядзведзь гаворыць:
— Сцялі мне пасцель: рад камення, рад палення і ступу ў галовы.
Ен лёг і даў ёй ключыкі, і прыказаў бегаць па хаце і бразгаць ключамі. Як ён стаў кідаць паленнямі, дык з першага разу яе і забіў. Дзедава сучка выскачыла:
— Гаў-гаў-гаў! бабінай дачкі даўно на свеце няма!
Бабе гэта не спадабалася.
— Што, сучка, брэшаш? Мая дачка шасцярнёй прыедзе, у карэце, грошы прывязе. Дзед! Што твая сучка на мяне брэша? Ідзі прывядзі мне маю дачку, a то сучку заб’ю.
Дзед узяў кашалёк на плечы, пайшоў за бабінай дачкой. Прыходзіць у тую хату — аж там дачкі няма, адны косці ляжаць, дзед падабраў косці ў кашалёк і пайшоў дамоў. Тады сучка:
— Гаў-гаў-гаў! бабіну дачку дамоў вязуць, у кашальку косці нясуць!
Бабе гэта не спадабалася.
— Што ты брэшаш? Мая дачка шасцярнёй прыедзе, у карэце, грошы прывязе.
Сучка зноў забрахала:
—• Гаў-гаў-гаў! бабіну дачку дамоў вязуць, у кашальку косці нясуцьі
,Тады баба ўрабела і злегла ў пасцель. А каб дачка яе шчурцы блінок дала з’есці, то была б жывая.
Аб трох братох і воўку
Меў адзін бацька тры сыны: двох разумных, а трэцяга яны перазвалі дурнем, хоць чорта ён дурны быў. Анно ж трапілася, што кралеўна не магла за нікога замуж пайсці, бо усё ёй выдаваліся брыдкія, так кроль расказаў усім, хто хоча з кралеўнаю ажаніцца, каб упярож пайшоў да такоі і такоі крыніцы (а да яе не дапускалі нячыстыя) і ўмыўся таею вадою, то такім пекным стане, што адразу да душы ёй прыпадзе. Той бацька, даведаўшыся аб гэтым, напёк ламункаў да й выправіў найстаршага да тае крыніцы. Ідзе ён, так ідзе, анно ж спатыкае воўка, так воўк пытае:
— Куды ідзеш?
— Туды і туды.
— Што нясеш?
— Ламункі!
— Дай мне крыху.
—А хваробу табе ў бок! А мне што будзе?
Той воўк пабег. Ішоў ён так, ішоў, даходзіць да таго месца, а там горач такая, што проста не вытрымаць, так няма рады, мусіў назад вярнуцца. Так бацька зноў напёк ламункаў і выправіў сярэдняга сына. Той таксама спаткаў таго воўка да й не даў яму ламункаў, так і ён анно набільніцы прынёс дахаты. Ну, так бацька кажа:
КНІГІ ОНЛАЙН
