Час збіраць косці
Віктар Казько
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 340с.
Мінск 2014
Некалькі разоў Майстра падыходзіў, датыкаўся да яго рукамі і апякаўся, адскокваў. Нарэшце ён яшчэ раз гукнуў у дзверы, каб ніхто не адчыняў іх, распрануўся дагала, агледзеў і абмацаў сваё цела. Былой пругкасці і нават простага цяпла ў ім ужо не было, скура пад пахамі зжоўкла і абвісла.
Але ж яшчэ нешта і жывое, здатнае да працы заставалася, і ў галаве было праяснена чыста, вось толькі нешта тужліва сціскала яе. Алс нічога, з гэтым мірыцца можна было. Варыла галава нейкас сваё касмічнае варыва. А калі галава варыць, то і ўсё астатняе добра. Толькі ж дзве рэчы патрэбны яму для працы, каб з яс быў нейкі плён. Галава і... Мо больш гэта «і». Недарэмна ж старыя людзі кажуць: галава не с... пабаліць і перастане. 3 апошняй было горш і раней, і сёння. Яна была менш трывалай за галаву. «Когда б вы зналн, нз какого сора», прадэкламаваў Майстра і засмяяўся. Ахматава праніклівая баба, але ўсё ж пасаромелася сказаць праўду. А яму ўжо даравальна сказаць яе, хаця б самому сабе.
Майстра нацягнуў майку і ўзяў у рукі смокінг. I адразу ж галаву адпусціла, наогул адпусціла. Ён надзьмуўся, што іпдык па чырвонае, на бель і чарноту сваёй святочнай апраткі. Але дух той прыйшлося і выпусціць, жывот хоць сёння і паменеў, але ўсё ж адыходзячы ад люстэрка, мармытаў нешта хоць і выразнае, але няпэўнае: заставаўся велікаватым, трэба было ўціскацца. Уціснуўся і подбегам кінуўся да люстэрка. He таго, у прыбіральні, разбітага, а да цэлага яшчэ, у палаце. 3 сарамлівай і трохі ніякаватай усмешкай пачаў углядацца ў сябе. Невядома, спадабаўся ён сабе ці не, таму што, адыходзячы ад люстэрка, мармытаў нешта хоць і выразнае, але няпэўнае:
Бываюць у жыцці памылкі, сказаў вожык, спаўзаючы са пічоткі, і трошкі пазней дадаў: Прыдурак, прыдурак.
I ў гэтым «прыдурку» было ўжо болып пэўнасці і задаволенасці, і ўсмешка на вуснах яго не выдавала напружанай. Ён дастаў з кішэні старой сарочкі маленькі чорны каменьчык з магілы Багдановіча, пераклаў яго ў кішэню белай сарочкі, што была на ім.
Паклаў каменьчык у кішэвю і адчуў, як ён слізгануў, боўтнуў, апускаючыся на самае донейка, сцяўся, стаіўся, прыціскаючыся да яго грудзей. I сам стаіўся, сцяўся ў нагах свайго ложка, нязводна і вельмі пільна, сухім і строгім гюзіркам углядаючыся ва ўзгалоўе. Наблізіўся да ўзгалоўя, адкінуў убок падупіку, выцягнуў з-пад яе певялічкую, але ж,
пэўна, вельмі цяжкую цынкавую скрынку. Цяжкую, бо рукі яго дрыжэлі, хадзілі ходырам, і вочы, як ад напругі, начырванелі і набрынялі вільгаццю. Узняў і паднёс скрынку да грудзей, пацалаваў і прыціснуў да сэрца, каля якога стаіўся і чорны маўклівы каменьчык. Каменьчык азваўся болем у яго грудзях.
Майстра адарваў ад сябе скрынку, нейкі час патрымаў аберуч, як у абдымках. Паставіў пасярэдзіне ложка і сам стаў насупраць. Наструніўся, што салдат у страі, распраміў плечы, увабраў жывот, паляпаў па тулаве, абцягнуў смокінг.
Ну, як я табе падабаюся? He прагоніш, прьгмеш такога прыдурка?.. He пярэч, прыдурак, ведаю... Гожы, гожы, і ты ў мяне прыгажуня. Ллс мы абое з табой прыдуркі. Шчаслівыя прыдуркі... Талент і майстэрства тут ні пры чым. Тут талент і майстэрства жыць. I гэта ты, і толькі ты. А ўсё астатняе каню пад хвост... He, не чаўпу, ведаю, што кажу. Праўду кажу. Ты ніколі не хлусіла мпс, не хлушу і я табе ў свой аііопші час. Толькі не думай, што гэта было лёгка, пражыць з габой жыццё і ні разу не схлусіць. Уга, я ж хлус, хлус па натуры і прызванні. Але ты прымусіла мяне пераадолець сябе. Адсюль святло і шчасце сёішя перад апошняй і далскай дарогай і блізкім ужо спатканнем з табой... Як мне тут жылося? Гэта я ўжо раскажу табе пры сустрэчы..
Ведаю, разумею, зачакалася. I я занудзіўся. Так, чатыры гады, чатыры гады...
Майстра гаварыў з жонкай. Прайшло чатыры гады, як яна памерла, якраз падчас яго цяжкай аперацыі, памерла, лічы, па сваёй ахвоце. I Майстра цяпер выказваў ёй за гэта:
Крыўдую, крыху крыўдую. А калі шчыра, то моцна крыўдую. He паверыла мле. Адзіны раз не павсрыла і сабе, і мне, нарабіла такога клопату. Я ж табе тады казаў, што гэта яшчэ не мой час, што я выграбуся з таго свету... Урачы? Што тыя ўрачы пра чалавека ведаюць? Толькі сам чалавек ведае пра сябе ўсю праўду і толькі калі яшчэ не зняверыўся, не збыў сябе ў хлусні і падмане. А з табой і каля цябе я быў чысты. А ты не паверыла мне... паверыла ўрачам.
Урачы тады, чатыры гады назад, яго ўжо спісалі. I, пэўна, напрамую сказалі аб гэтым жонцы. Ен быў у непрытомнасці, гарачкава трызніў пасля аперацыі. У такім жа гарачкавым трызненні, пэўна, была і яна, калі Майстра гаварыў і бачыў яе ў апошні раз.
He магу, не хачу і не застануся без цябе на гэтым свеце, апошняе, што пачуў ён ад яе.
I, здаецца, адказаў, што адна яна не застанецца. Яны памруць разам у адзін і той жа дзень. I разам у адной магіле іх і пахаваюць. Яна не паверыла яму. I з тым пяверам адышла. А Майстра застаўся. Мо якраз япа з таго свету выцягнула яго, некаму замовіла слоўца. I на чатыры гады падоўжыла яго жыццё.
Майстра не дазволіў яе хаваць. Загадаў крэміраваць. A пасля таго ўжо, як выйшаў з бальніцы, атрымаў урну з яе прахам. I зноў жа не згадзіўся на калумбарый, адмовіўся яе ўмураваць ў сцяну, як гэта рабілася. Ніколі не хлусіў ёй пры жыцці, не хацеў хлусіць і пасля смерці: трэба было трымаць абяцанае ёй аіюшняе сваё слова. Калі сказаў, што пахаваюць іх разам у адной магіле і ў адзін дзень, то так яно і павінна ўжо было адбыцца.
На гэта меліся яшчэ і асобныя падставы. Япы былі неразлучныя пры жыцці, праз хвіліну каналі ўжо і шукалі адно аднаго. А смерць магла іх разлучыць, развесці па розных могілках, адкуль яны і ў бінокль не здолеюць пабачыцца. А яго і яе бацькі спакон веку клаліся ў магілы, ляжалі на могілках, лічы, у абдымку. Як і жылі на гэтым свеце. I мо таму ніхто і ніколі з іх не баяўся смерці. Яны проста выпраўляліся ў дарогу, калі прыспяваў час тае дарогі. Выпраўляліся нават светла і ўрачыста, як на поле ці ў лес, сяўбу ці жніво. Бо была ўпэўненасць у працягу жыцця. Працягу іх следу на зямлі. I яшчэ непарушная ўпэўненасць, што іх выправяць у тую апошнюю дарогу, як і яны ў свой час выпраўлялі сваіх бацькоў. Іх абмыюць, і ўбяруць, і пахаваюць па-людску. He кінуць, як сабаку над плотам і праводзяць як завсдзена, на трэці дзень. I будзе дзень дзявяты, і будзе дзень саракавы. Яны сустрэнуцца і пагамоняць, папросяць адно ў аднаго
прабачэшія. А здарылася нешта непрадбачанае, то і парады, дапамогі.
Бог і яго прыбіральшчыца вызвалілі іх, загадалі адпачыць і супакоіцца, але гэта не значыць, іпто адлучылі ад людзей, развялі назаўсёды па розных светах. Проста адны ўжо стаміліся і прылеглі адпачыць, а другія рупяцца пад іх наглядам. I месцейка ім адведзена адпаведнае, у прахалодзе, цяньку і сярод спсваў хвой і дубоў, самае высокас ва ўсім наваколлі, каб праглядвалася дарога, каб відно было, як ідзе дым з комінаў. Ім відно і іх відно. Мсртвыя не забываюць жывых, яны як дазорныя, вартаўнікі і прадаўжальнікі жыцця з таго свету. I жывыя не цураюцца, шануюць сваіх нябожчыкаў, бо сорам перад імі маюць. Сорам і гонар за сябе і свой радавод. I ў той жа час не змешваюцца, не сутыкаюцца, існуюць паасобку. He тое, што сёння, цяпер, зараз: у кожнага пад ложкам свой нябожчык.
Меўся свой нябожчык пад ложкам і ў Майстра. Ён забраў з крэматорыя урну з прахам жонкі, прывёз і пасяліў яе зноў у сваёй хаце. Свядома, на сваёй ахвоце вырак сябе на неймаверныя пакуты. Бо адчуваў за гэтым і вялікі грэх, мо самы вялікі перад тварам вечнасці і Бога. Разам парушыў Боскае і чалавсчас паканаванне. Пазбавіў сваю жонку прадпісанага ёй з нябёс спакою і спачынку. Злавіў і заключыў яе душу, як птушку, у клетку і трымаў у пяволі.
Адно суцяшала гэта зняволенне было ўзаемным. Хоць яго нябожчык пад ложкам а менавіта туды памясціў урну з прахам жонкі Майстра, спачатку пад матрац у ўзгалоўе, a потым пад ложак дык вось, хоць яго нябожчык быў спакойны, але час ад часу паўставаў і выходзіў з падпарадкавання, асабліва на змену квадры пад маладзік і іюўню і ў сатанінскія дні так званых магнітных бур. Ці яе спакушаў нехта, ці яна спакуіпала яго, прасіла выпусціць яе душу на волю, аддаць зямлі. I ў такія дні Майстру не было спакою. Прах пябожчыцы, попел яе, заключаны ў змрок наглуха запаянай цынкавай скрынкі, як узняты буравеем, пачыпаў кружыцца і шапацець. Пэўна, дух яе, душа скрэблася аб металёвыя бакі скрыні і, здаецца, нешта спрабавала мовіць.
А Майстра быў глухі да той яе тагасветнай мовы, падхопліваўся з ложка і пачынаў курыць без перапынку, прыпальваючы адну цыгарэту ад другой. I ў пакоі набіралася столькі сінечы, дыму, што губляліся ўсе рэчы, нават абрысы іх. I з таго сіняга дыму, абрысаў знаёмых рэчаў выплывала, вымаўлёўвалася чорт ведае што. З’яўлялася сама жонка, толькі не пяшчотная і ласкавая, як пры жыцці, а злосная і раз’юшаная. Садзілася побач з ім, закідвала нагу за нагу. У руках яе, немаведама як, аказвалася прыпаленая цыгарэта. Яна курыла, курыла прагна, хапатліва і наравіла пусціць дым яму ў твар, у вочы.
Майстра трываў да пары, да часу. А калі не хапала цярплівасці, абуджаліся пратэст і непакора, ён падымаўся і ішоў на кухню, каб папіць вады ці адчыніць фрамугу. Тады тварылася нешта ўжо зусім неверагоднае. Так, аднойчы, калі ён у чарговы раз сярод ночы збег на кухню і, хаваючыся там ад змроку і баронячыся тым змрокам, стаяў каля акна, запальваў і адразу ж тушыў пальцамі свечку, што заставалася ў хаце пасля смерці жонкі, запальваў і тушыў, прыляцела немаведама адкуль нейкая незвычайная, нябачаная ім раней птушка, ні то варона, ні то голуб. Села на падаконнік, стукнула дзюбай па шыбіне, аж ляскат пайшоў. Узнялася крыху ўгору, распасцерла над непатушанай на гэты раз свечкай крылы. I білася крыламі ў шкло, нібыта прасілася ўвайсці ці намагалася патушыць полымя свечкі.
Майстра не верыў у забабоны, але тут яго ахапіла жудасць і жах, і холадна, холадна так адразу зрабілася, што ён скалануўся і хуценька патушыў сам свечку. Прымроілася, надумаў ён. Мо так бы і засталося гэта мрояй, каб на другі дзень ён не знайшоў на падаконніку балкона каля кухні нсвялічкае птушыпае пяро. Нават хутчэй не ён знайшоў, a само пяро яго знайшло. Пяро ўзляцела над падваконнем, як толькі Майстра наблізіўся да яго. Яно гналася за ім, калі Майстра пакідаў балкон, наравіла заляцець у пакой. Толькі Майстра не пусціў яго. Але такі дзіўны выпадак быў усяго адзін раз, хаця рэдкая ноч перад поўняй ці маладзіком абыходзілася без якога-небудзь здарэння. Толькі тыя здарэпні
КНІГІ ОНЛАЙН
