Час збіраць косці
Віктар Казько
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 340с.
Мінск 2014
Так. Я прыйшоў, каб забраць усё гэта.
Бяры,валодай.
Аднаму мне багата, адказаў я. А каб хапіла ўсім слабыя плечы. He ўскіну, не панясу.
Я падсаблю. Я ўскіну табе на плечы.
А мех, дзе я вазьму такі мех, каб забраць усё гэта?
Ты адмаўляешся ад сваёй мары, ад пракавечнай мары чалавека, калі яна амаль ужо здзейснілася?
Руды каток пакінуў церціся аб ногі майго ценю і таксама запытальна паглядзеў на мяне.
He, не, спахапіўся я. Я ні ад чаго не адмаўляюся. Грэх адмаўляцца ад сатворанага табой жа. Вялікі грэх адмаўляцца ад самога сябе, непадымны.
Вялікі грэх, пагадзілася мая здань. Непадымны. Дык што ж парабляць будзем: грашыць ці каяцца?
Грашыць, цвёрда мовіў я. Грапіыць...
I ў апошні свой час...
I ў апошні свой час тым болей. Грашыць.
Хай будзе па-твойму. Толькі ж грэх твой пойдзе за табой і на той свет.
Я і на тым свеце буду грашыць.
Хай будзе па-твойму. У нас энергетычных крызісаў няма. Смала заўсёды ў наяўнасці. Дроў хапае. Качагары ўвішныя.
Хай будзе так! мовіў я.
Хай будзе так! пагадзіўся і ён. Амінь.
He, рана яшчэ мне амінь казаць. Балазе, што ты ідзеш. Добрай весткі зачакалася ад цябе ўся наша Зямля. Змарнелі, гібеюць ў чаканні хаты і людзі, гады і звяры.
Будзе ім добрая вестка. А табе всчнае пакаранне. Ты згодзен з гэтым, ты прымаеш гэта?
За тое, што я жыў на гэтым свеце. За тое, што мае вочы пабачылі гэты свет і зямпое святло я згодны на ўсё. Толькі хто ты сам, адкажы мне? Князь цемры ці ўладар святла? 3 кім заручаны я, з кім прыходжу да згоды?
Сёння суд свету сяму, сёння князь свету сяго вывергпуты будзе прэч, загадкава адказаў ён мне. А я прагнуў пэўнасці:
Хто ж ты ёсць сёння?
Я табе ўжо ўсё сказаў, мяркуй сам. У вызначаны час ідзе і прыйдзе на Зямлю камета. Будзе ў ёй срэбра і злата, плаціна і алмазы. Толькі не ўкусіш ты ад таго скарбу, чалавек...
Вызначаны час, па ўсім, прабіў. Тройчы пракувала сярод ночы ў лесе зязюля. Тройчы заплакала абуджаная ёю сава. I ўзышла на небе поўня. На зялёнас месячнае святло выпаўз пагрэцца земляны чарвяк, стогадовы сівы выпаўзак. I адразу наляцеў вецер, крапуў крылы мёртвага нерухомага млына. Крылы тыя зрушыліся з мссца, пачалі круціцца. Малоць збожжа, якога ніхто туды не завозіў, перамолваць зялёнае месячнае святло, ссыпаць нябачную нябесную муку ў мяхі, якіх таксама не было. Прамільгнуў нейчы цень у сярэдзіне ветрака, замітусіліся цені і звонку. I пацягло, пацягло сырасцю, вільгаццю і затхласцю. Збожжа даўніны ўсё ж сапрэла, згнілі, пайпілі прахам старыя мяхі, вось чаму іх і не відно было. Новае віно ў старыя мяхі сапраўды не наліваюць. Што спрахла тое ўжо спрахла. I месячнае святло, мо святло яшчэ старажытнага Рыма, праявіла і панесла той прах па зямлі. Ён зіхацеў срэбрам і золатам, як зіхаціць павучынне бабінага лета, трапляючы пад сонечны прамень. Зіхацеў, свіціўся, але быў нежывым, адмерлым. Салодка і адначасова горка, сумна патыхала тленнем і цвіллю, забыццём. Забыццём вечнай ночы і даўніны, што ўсталявалася на зямлі. He расла трава, не патрэскваў, атухаючы ад дзённага цяпла, пясок. Уцягнуўся зноў у нару выпаўзак, знямелі зязюля з савой.
Зніклі, як некуды сышлі мышы, нібыта скрозь зямлю праваліліся, рассыпаліся ў прах. Hi адзінай мышы не паказалася тае начы каля млына. А стары млын круціўся сабе і круціўся. Толькі нешта ўвесь час пакрэктвала ў сярэдзіне яго, нанава перастройвалася, прыладжвалася, як усё роўна старыя косткі абрасталі повым мясам. I абраслі. Скора млын
ужо рабіў бязгучна, круціўся па-маладому, без грукату і старэчага вохкання.
На вачах перайначвалася і маладзела зямля. Раздалася ўшыркі птушыная рачулка Пціч. 3 яе плыні высунуў лабастую пляскатую галаву пракавсчпы сом, падкруціў вус, прывітальна пляснуў ііа вадзе хвастом і знік у цёмным віры. 3 таго віру выйшлі бабср з бабрыхай і трыма бабранятамі. Нібы сом абудзіў, раскатурхаў іх там і загадаў з’явіцца па свет Божы. На святло, якога яны нс бачылі ўжо колькі стагоддзяў, як парушылі тут іх шлюзы і плаціны, што стагоддзямі ладзілі яны разам з людзьмі. Аднавіліся і тыя былыя іплюзы. Паўстаў з вады і навіс над ракой колішні вадзяпы млын. Вада пачала прыбываць і накінулася на яго лопасці. Стары вадзяны млын ажыў.
Вада пайшла паміж узгоркаў, бугроў. I хутка там, дзе было поле, пагойдвалася, уздымалася і білася аб бераг марская хваля. На адным з сямі курганоў заззяла купаламі, вырасла, як з нсба апусцілася, царква. На другім, насупраць яс, зазвапілі звапы касцёла. Але ні на царквс яшчэ, ні на касцёле не было крыжоў, хаця званы і білі, мо скардзіліся небу, нешта прасілі ў яго.
I пад той перазвон царквы і касцёла, пад іх перамовы пачала ўспучвацца зямля на чацвёртым кургане. Успучвацца і асядаць. I выходзілі, вырасталі з той зямлі, з жарствы прырэчнага пяску людзі невідушчыя, але як некім вядомыя. I выходзілі са словам:
Хопіць. Мы асудзілі сябе. А сёння будзем гаварыць на новай мове. Імем сваім будзем здаровы. Адкрыемся і адкрыем сябе свету.
I выйшаў наперад мой спадарожнік, руды мой каток Міхля, разаслаўся нерад імі і мовіў:
Падыміце вочы вашы і зірніце на нівы, яны пабялелі ўжо да жпіва. Жніва багата, а работнікаў мала. Скора нетолькі чалавеку, але і мне, кату, не будзе чаго тут на зуб узяць.
Будуць работнікі, адказалі яму. Мы хлеб жыцця. Сапраўдны хлеб жыцця.
I хутка людзьмі, што паўсталі з зямлі, было засеяна ўсё іюле ііад курганом і сам курган. Некаму з іх не хапіла зямлі. Яны стаялі на полі ў вадзе і невідушчымі вачыма пазіралі ў неба, нібы маліліся. Вялікае мноства з іх пакрочыла да кургана, на якім стаяў свінарпік. I свінарнік той абваліўся, здаецца, сам, ад аднаго толькі тупату іх ног. 3 падмурка, з наросту каменняў і бетону выйіплі, аказалі сябе людзям крыжы. Падняўся, устаў на ногі на ўвесь немалснысі рост бропзавы Аляксандр II. Крыжы, бы вялікія матылькі, бы сапраўды яны набылі крылы, паплылі над морам людскіх сатлелых чарапоў. Іх гіерадавалі з рук у рукі да самай царквы і касцёла. Людское сляпое мора ўзняло іх у неба і паставіла на купалы абодвух храмаў.
I адразу зайграла, заспявала ці то заплакала скрыпка. Узвілося і пайіпло ў неба вялікае мноства белых матылькоў. Па вадзе паміж шлюзаў і сівых курганоў заслізгацелі, паплылі чаўны і лодкі. I нехта ў белым і каляровым, як сама вясёлка, сядзеў на тых лодках і веславаў, нехта памахваў белым веерам. Па небе капыцела і апускалася на зямлю конніца. Ішлі палкі Ігаравы. Іржалі, гіраглі пябеснай прагай птушынай аднаўляльнай зямной вады коні. Праглі змыць з сябе нябесны зорны пыл вершнікі. Зачарпнуць шаломам, спатоліць смагу, абмыць здарожаныя ногі і твар.
Плакала і спявала скрыпка. Музыкам быў стары пушчанскі мядзведзь. Ён ад радасці, што зноў бачыў родны кут, дзе яго забілі некалькі стагоддзяў назад, паваліў адзін з сямі вялізных дубоў, якія раслі на кургане, кранаў лапай расшчэпленыя стрэмкі таго дуба, як нацягваў паміж імі месячныя струны і іграў на тых струнах-промнях. Іграў адвечную, неўміручую беларускую «Лявопіху». I небарака барсук, якога даўным-даўно выпаралі з гэтага свету, пусцілі на сала,лапы ўбокі, танцаваў «Лявоніху» і плакаў ад замілавання і ўласнага спрыту.
I плакаў, наглядаючы за імі старажытны чалавек. Ці то каваль, ці то млынар у скураным, месцамі скурчаным і прапаленым фартуху. I гілакаў, пускаў слязу стары сівы чалавек з кацінымі вусамі, што стаяў побач з тым чалавекам.
Выціснуў з сябе каціную слязу і лабасты руды каток, што цёрся аб іх ногі. Выпусціў і адразу засаромеўся, заазіраўся, усміхнуўся рабому хлопчыку ў зрэбных штоніках на шлеечках. I не ўтрымаўся, сам кінуўся ў скокі, ды так зухавата і ўпрысядкі і з такімі каленцамі, што хлопчык, які да гэтага, здаецца, быў блізкі да слязы, таксама пачаў усміхацца.
Віравала людское мора, не баяліся адно аднаго звяры і людзі, гады балотныя мядзянкі і гадзюкі. Спраўлялі не то баль не то трызну. Танцавала, хадзіла ходырам зямля. На сямі вятрах, на сямі курганах, сярод вады і неба зямля апявала сябе. 3 неба надыходзіла, ужо спускалася ў яе грэшнае ўлонне камета. Ішла праменька на той курган, на якім, схіліўшы галаву ў чаканні яе, застыглі людзі. Хвастаты чорны цень каметы лёг на іх зняможаныя твары, на непакрытыя галовы. Яны адчулі той цень і ўскінулі ў неба свае пустыя рукі, у якіх ніколі нічога не было і ўжо не магло быць, і камета, як хіжы звер, прысела ў неба, вільнула хвастом. I хвост той куродымны апярэдзіў яе, накрыў зямлю хмарай. Камета абрынулася на людское мора. Апошні раз заспявала ці то застагнала скрыпка. А мо так пранізліва заскрыпеў на лузе дзяркач. Заскрыпеў і змоўк.
У глухую самотную пару, калі зямля прыгаломшана ўжо цемрай, калі ноч выпетрала з яе дзённае цяпло і пачалі плакаць травы і дрэвы, і ўсюды адна толькі цемра, як пад прыціснутым да тулава крылом чорпай жаўны, на пагорку па-над самай ракой, нябеснай звілістай слязінкай замігцелі вокны хаты, што стаяла на адзіноце, наводшыбе ад сяла. Замігцелі, набрынялі чырванню. I адразу ж, як па нейкім загадзе, ружовая чырвань прыхлынула да зямлі, апавіла мяккім, бы незямным святлом усё наваколле. Нібы нехта далёкі, чыясьці касмічная душа азірнулася, адыходзячы ад зямлі. Недзе за небасхілам прыпала апошні раз на калені, паклала на зямлю сваё вока і пачала маліцца за яе.
Бласлаўлёнае, мяккае святло легла на страху хаты, на прыбярэжныя, непрыглядныя і ў сонечны добры час хмызы. I хмызы тыя засвяціліся, заззялі, зазіхацелі, няйнакш, як нехта асвячаў і мілаваў зямлю. Бласлаўляў яе сярод глыбокай
почы і цемры на доўгі і шчаслівы шлях у сусвеце. Разам з тым светлым першым нябесным промнем у хаце адчыніліся дзверы. На гапак выбеглі два рудыя каты. Ім услед шуганула з хаты гарачае сваволыіас полымя. Але каты не звярнулі па яго ніякай увагі, нібы яно ім і не пякло.
Каты яшчэ псйкую хвіліну-другуюзатрымаліся, пастаялі на ганку. Суладна ўзнялі галовы, зірпулі па неба, на якім ужо выкаціўся круты бохан Поўні. I вочы іх увабралі зялёнае святло той Поўні. Каты, не спяпіаючыся, сышлі з парога і скіравалі да хмызоў, піто раскашавалі, апечаныя, аблапічаныя касмічным святлом. 3 неба пакацілася зорка, пакідаючы недзе на Млечным Шляху доўгі дымны хвост. Гарэла хата. Каты зніклі ў хмызах. Больш іх ніхто підзе не бачыў.
КНІГІ ОНЛАЙН
