Час збіраць косці
Віктар Казько
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 340с.
Мінск 2014
Але мы не саграшылі. Мне зрабілася сорамна перад катом. Ну і іпто з таго, што ён пусціў мне кроў. He ведаў жа, што творыць, ад чыстае ж дупіы і шчырасці. Колькі ж той крыві мы самі свядома пускаем. I ласка наша, і спагады куды болып і часцей замешаны іменна на крыві. Але добры намер павінен атрымаць і адзнаку, падтрымку. Hi адно дзеянне на гэтым свеце не павінна застацца не заўважаным і не адзначаным.
I мы адзначылі. Далі і кату прычасціцца. Ён, праўда, са шклянкі выпіць пе здолеў. Вусы перашкаджалі і, вядома,невук. Дзікі ляспы кот. Ніхто яго ў лесе пе навучыў, як трэба па-людску браць дзвюма лапамі, уздымаць і перакульваць шклянку. I за нашай сябрынай ён хоць і абыходзіўся лапамі, але па-свойму, ііа-кацінаму. Спраўна макаў лапу ў шкляпку і аблізваў, смактаў яе. Што ж, гарэлку можна піць і так, была б толькі яна. А вось заядаў ён зноў адным толькі хле-
бам. Мы сала з цыбуляй, а ён пусты хлеб. Дзіўны, дзіўны кот, нейкі сапраўды вегетарыянец. А мо, наадварот, такі ўжо мудры быў, прадказваў нам нашу будучышо.
I напрыканцы застолля знік, як скрозь зямлю праваліўся. Дарэмпа я пароўся і шукаў яго ў хаце, крычаў у кожны кут, у печ, комін і падпечча:
Міхля, Міхля. Ідзі да нас. У нас япічэ засталося.
Яго нідзе не было.
Стары цясляр ужо спаў, прыладзіўшы галаву на талерку сярод стрэлак зялёнай цыбулі. Марка яшчэ трымаўся, але неяк адрачона і прыгнечана. Гэта надаралася з ім кожны раз, калі ён добра перабіраў. Я не чакаў ад яго ніякіх слоў, тым болып спагады. Што разумнае можна пачуць ад пакрыўджанага Богам чалавека. Яго, як і таго ката, здаецца, і не было ў хаце, толькі адзіны цень, абалонка чалавека. Але гэты цень загаварыў са мной сам. I нібы ўвесь час ён чуў і сачыў за мной. I сказаў толькі два словы:
Ён прыйдзе.
Я зірнуў яму ў вочы. Яны былі разумныя і не п’яныя. Я яіпчэ падумаў: няўжо і ў дурняў так, яны разумнеюць толькі тады, калі вып’юць. Падумаў і пайшоў у асадак, выпаў у астрал, пачаў лавіць чыйсьці цень на камеце, якая была ўжо недзе іюбач, ці не над маёй новай хатай.
VI
Ідзе камета на зямлю. Пакаранне зямлі нябеснай карай. Яна яшчэ далёка. Але падаюць ужо людзі. Перш старыя і дзеці. Дзеці паміраюць, не зведаўшы нават гэтага белага свету. Толькі-толькі паспеўшы каўкнуць, падаць голас, сказаць ёй дабрыдзень. Раней дзяцей нам прыносіў белы бусел у белай такой прасціне і з ружовым банцікам пасярэдзіне. Цяпер буслам няма часу займацца гэтай боскай справай. Буслы вельмі занятыя. Яны рабуюць у лесе гнёзды малінавак і драздоў, забіваюць і жаруць іх дзяцсй, гэта больш лёгка, чым хадзіць гіа балоце і іпукаць жаб. Дый жабы звяліся, высахлі балоты. Калі недзе засталася на вёску адна жаба
шчаслівая вёска. Ёсць каму прадказаць і справіць вясну. Галосяць на лесе зладзейкаватыя сарокі. Кувае зязюля няма надзейнага гнязда, каб падкінуць сваё яйка. Плача ў полі стары і сляпы трохсотгадовы груган. Наклікае бяду ці бароніць ад яе.
Л яшчэ раней дзяцей знаходзілі ў капусце з каляровай соскай у роце. Гэта каб ціха паводзілі сябе, не нужалі белых і вясёлкавых матылькоў, што спяваюць дзецям у капусце калыхапку, забаўляюць іх, прарочаць доўгас і светлае жыццё. Капуста ўсё яшчэ расце па ііашых агародах, не звяліся яшчэ і матылькі. Але саміх дзяцей знаходзяць усё часцей і часцей на сметніках. I ўпрыгожаны яны цяпер не ружовымі банцікамі, а спехам перагрызенай, крывавай яшчэ пупавінай, як пятлёй, вяроўкай з шыбеніцы. Парвалася пупавіна паміж дзецьмі і бацькамі. I падаюць, спяшаюцца хутчэй адысці на той свет бацькі. Каб не чуць і не бачыць таго, што творыцца на гэтым свеце. I радуюцца, калі прыспявае час таго адыходу, а не то і паскараюць яго. Тая ж пяцёлька па шыю і бывайце здаровы, жывіце багата. Навек і навечна ад’язджаюць дадому, дахаты. Сапраўды, напіы дзяды не ведалі бяды, іх унукі спазналі мукі.
Ідзс, ідзе камета на зямлю, насоўваецца чорнай хмарай новая чорная зорка Палын. На мядзяпак, іпто схаваліся ад мяне і ацалелі, на рахманых барсукоў, што не здолсў спаймаць чалавек і пусціць на сала. I стары самотны барсук, як той сівы груган у чыстым полі, плача ў сваёй хаце ў нетрах запаветнага лесу. А мо і з таго ўжо свету плача па тым, іпто было і іпто яшчэ будзе. Плача па тых, каго ўжо не будзе. Плачуць па вяснс бярозы, ссечаныя япічэ зімой. Бярозавыя пні плачуць. Пускае слязу, сплывае смалой старая хвоя, падсочаная чалавекам, якому патрэбны гэтыя яе слёзы, драконава кроў. I сам дракон ужо блізка.
Ідзе, ідзе камета на зямлю. Млеюць ад сонечных абдымкаў сунічныя і бруснічныя паляны. Загадзя млеюць ад аднаго толіжі атрутнага ценю хвасцістага дракона, цсню далёкай каметы, які яны адчуваюць ужо па сабе. I спеляцца на тых сунічніках і бруснічпіках атрутпыя чырвоныя ягады адна ў
адну, адборныя, буйныя і сакавітыя. Але звер абыходзіць іх бокам, птушка пралятае міма, паквапіцца, сарве чалавек упадзе і не падымецца. Ягады тыя за калючым дротам, як вязні ў зоне. I дзесяць гадоў ужо не ступала там нага чалавека. Гэта драконавы ягады. Дзесяць гадоў назад дракон паслаў сюды зорку Палын, каб яна іх спяліла яму і сцерагла. Зорка Палын то было нрадвесце каметы, прадвесце дракона. Цяпер ён збярэ тут добры ўраджай, наесца ўволю, ад пуза. Стаяць у чаканні яго там з забітымі крыж-накрыж і проста разбітымі, разяўленымі праёмамі вокан і дзвярэй хаты, буяюць без сейбіта і аратага жыта і пшаніца, крамянеюць у садах яблыкі і грушы. Прыйдзі, дракон, прыйдзі. I ён ідзе.
Уначы я іншым разам адчыняю насцеж дзверы сваёй новай хаты. Саджуся на парозе, пазіраю на зорнае неба і слухаю сябе. Да мяпе з хаты выходзіць руды мой лабасты каток Міхля, лашчыцца да ног, просіцца на калені. Ен цяпер далікатны, без дазволу не скочыць на стол, не ўзлезе на калені. Я бяру яго на рукі і больш ужо гіе баюся, што ён пачне пяшчотна дратаваць маё цсла. Жывучы са мной, ён навучыўся ласцы і не выпускае ўжо так, як раней, кіпцюры, стрымлівае іх, хоць і не заўсёды яму гэта ўдаецца. He не, дый прыхлыне да яго такая гіяшчота, такая шчымлівая радасць жыцця, што ён, які б разумны і выхаваны ні быў, не ўтрывае ад паўнаты шчасця, тым сваім каціным шчасцем апячэ і мяне.
Я больш не ўпічуваю яго і не выгаворваю яму, бо і сам, гледзячы на неба, агорнуты сумам і шчымлівай пяшчотай зорак, ахутаны нябачным ценем майго мінулага. Недзе там, сярод зорак, не толькі камета, а і хлопчык Міхлюй, яго пазбыты мной цень. Ёсць і яшчэ адзін бягучы, прабеглы ўжо даўно цень. Хлусяць, калі гавораць, што цень не мае колеру. Mae цені каляровыя. Усе яны гэта вясёлка на блакіце неба, вясёлка пасля цёплага дожджыку ўлетку. Вясёлка па ўсім небе і ад краю да краю зямлі.
Я адно пахаджаю сабе па той вясёлцы. Гэта мая дарога, мой шлях нябесны да зямлі. I адначасова мой шлях з зямлі ў нябёсы. Пайду па зялёным, супакоюся і выйду недзе ў зялё-
ным лесе, які піколі не ведае ні маразоў, ні зімы. Блакітнае вядзе мяне да вады. Калі то рэчка маленькая, паплыву я па ёй рыбай-плоткай, траплю ў мора-акіян сіні зраблюся кітом. Кітом, бо ён здолыіы сам сабе рабіць вясёлку, яму падабаецца вясёлкавы парасон над сваёй гіакатай галавой. Парасон з кропель, пырскаў і струменяў вады. Як я, як усс дзеці любяць той нарасон. Закаханы ў свой парасон і кіт. Сонейка не пячэ галаву, падсолепая прахалода гоіць болькі, змывае ўсё благое. Добра кіту і мне жыць пад парасонам.
Пажадаю трапіць да сонца, зведаць боль ступлю на чырвонас. Чырвопае вядзе да сонца і на той свет зводзіць. Па ім лепей хадзіць з нскім па пару. I пара ёсць мнс, была. Сатканая з дажджу, сонейка, неба і паветра тая ж самая вясёлка. I на той вясёлцы я шукаю свае і яе сляды. Куды яны зніклі, куды яны вялі да сонца ці да зямлі? Каб гэта я ведаў, пайшоў бы па іх, згарэў бы на той сонечнай дарозе ці вечна б варыўся ў катле са смалой. Нехта, здаецца, прайпюў ужо маім іпляхам да апраметнай. Я згодны паўтарыць. Лле куды і як кіравацца, на той дарозе ад нас нс застаецца аніякіх слядоў. На чырвоным мы згараем без дыму і агню. Толькі мроіва ўспамінаў аб незваротнасці, як мроіва матчынай калыханкі на схіле гадоў. Hi голасу, ні твару, ні слова музыка і цеплыня. I цені, цені, цені. Каляровыя цені часу: жоўты, зялёны, блакітны, чырвоны... I ўсмешка на вуснах, і шчэбет птушыны. To зноў жа я, павеў майго маладога дыхання, майго незваротнага жыцця, якім я апалены сёння, болып аналены, чым тады, калі яно было не прывідным, a сапраўдным.
Я абдымаю і цалую вясёлку. I асабліва вылучаю ў ёй блакіт. Мроістае блакітнае марыва, што згарэла разам са мной на чырвонай дарозе, якое гіавінна было прывесці да сонца, а прывяло ў нябыт. Лле ж я ў пары з ёй прайпюўся па кожнай з дарожак, мы зведалі ўсе колеры і ні на адзін з іх не наракаем.
Пустое гэта і не вартас чалавека наракаць на свае дарогі, біць камепнямі свой уласны цень, біць самога сябе. Высцілаць камсннямі дарогу свайму наступніку, таму, хто
ідзе ўжо сёння следам за табой. Што мне было наканавана, тое і адбылося, сгіраўдзілася. Адбыліся, пройдзены ўсе сем маіх дарог, сем маіх прызначэнпяў на гэтым свеце.
I цяпер перада мной зорнае неба. I гэта зусім не неба. Гэта перакуленая зямля. Зямля перакулілася недзе ў сусвеце. I яе адбітак лёг на неба. I то не зоркі ззяюць там, а ўсе нашы перакуленыя душы. Немагчыма ж, каб столькі было ў сусвеце планет. I то зусім не планеты, а напіы зямныя перакуленыя селішчы. Вялікая зорка вялікі горад, маленькая маленькі, а ледзь бачная там, што ўжо адсвяціла амаль сваё і вось-вось згарыць вёска.
Сярод атухаючых цьмяных зорак я шукаю сваю вёску, шукаю сябе і не знаходжу. Я думаю сам сабе, што так яно і павінна быць. Мая вёска вельмі ж маленькая. Яна ўжо даўно спіць, не свеціцца ніводнае акно. I сярод маленькай вуліцы аніводнай лямпачкі.
Як такой вёсцы адбіцца ў небе, заняць там сваё месца і пачаць ззяць зоркай. Яна памерла ўжо, і яе святло не дасягнула яшчэ неба, яно блукае недзе па сусвеце, сцелецца па вясёлкавых сцежках светлым мроівам.
Але я ўсё ж не губляю надзеі і да рэзі, да слёз уваччу прыглядаюся да неба, да зорак на яго абыякавым аксаміце. Знаходжу і бачу Маскву і Ныо-Йорк, бачу Мінск, а маёй вёскі, мяне няма. Толькі аглоблі ды перакулены вясковы воз Вялікай Мядзведзіцы. Калёсы, якія ўсё едуць і едуць і невядома калі і куды прыедуць. I на шляху таго чумацкага воза таксама не відно маёй вёскі, няма мяне. I тады я звяртаюся да ката:
КНІГІ ОНЛАЙН
