Час збіраць косці
Віктар Казько
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 340с.
Мінск 2014
Я таксама быў паляўнічым на тым полі, паляваў за сваім незваротным мінулым. I быў яіпчэ адзін паляўнічы ў высокім блакіце псба. Толькі да пары да часу ён пе аказваў сябс. I
я не бачыў яго. Я наглядаў за катком, сыціўся яго запалам, паляўнічай страсцю, ніводнаму паляўнічаму нязведаным яго спрытам. I ў той жа час яго нсверагоднай прадбачлівасцю. I зноў жа, нязменнай шляхетнай акуратнасцю. Кот то як помнік прарастаў з поля, з падрэзаных рудых былак, зліваўся з імі і надоўга стыг у нерухомасці, то прыпадаў да зямлі, хаваў сваё рыжмоцце сярод былак. I нечакана, высока ўздымаючы белыя пальчаткі лап, рабіў крок, другі наперад без шолаху і гуку. Ступаў так, што здавалася: ідзе ён па вадзе і баіцца замачыць ногі. Hi адна травінка не шалохнецца пад ім, не скалыхнецца люстра вады. Памерці можна было ад такога дзіва, ад таго, як скрадліва па зямлі ўмее хадзіць птушыная смерць, наогул усякая смерць. I, каюся, мне ніколькі не шкада было маці курапаткі, да якой лучыў наляўнічы кот. Мо само імгненне смерці і ненрыгожае, але ў тым, як яна ходзіць па зямлі, ёсць нешта вельмі і вельмі чаравальна-непазбежнае.
Кот ужо ўшчыльную наблізіўся да курапаткі. Мне ўжо не ў моц карцела крыкнуць, папярэдзіць яе, але я маўчаў, бо на тую хвіліну сам быў паляўнічым рудым катом і прагнуў курапаткі. Я падрыхтаваўся ўжо скочыць і ўзвёў на скачок ката. Але той так і не скочыў. Ён распластаўся перад самай яе дзюбай, у здранцвенні выцягнутай наперад ад здзіўлення шыяй. Як ні далёка гэта было ад мяне, на нейкае імгненне мне падалося, што я бачу перад сабой птушынае жоўтае вочка. Яно не было азмрочана ні трывогай, ні хваляваннем. Там былі толькі пакора і спакой. Пракавечны спакой найвышэйшай мудрасці, той спакой, што, на жаль, не заўсёды і кожпаму з нас дараваны. Спакой завершанасці.
Мо кот валодаў дарам гіпнацізёра, мо яшчэ нейкім дарам, я не ведаю. Але куранатка і не памкнулася нават неяк выратавацца, кінуцца ўцякаць. Яна стаяла перад катом, звесіўшы долу крылы, і чакала. I кот прыдбаў яе. Ухапіў абедзвюма лапамі і прыпаў да яе лабастай галавой, нібы мілаваў. I ў той момант, як здзейснілася гэтае мілаванне, адбыўся апошпі акт драмы. 3 неба абрынуўся яшчэ адзін паляўнічы, як сцвярджэнне таму, што паляванне на зямлі бясконцае і
несупыннае. Курапатка палявала за жукамі, казюркамі, кот цікаваў за ёй. А за імі сачыў з неба стары, крыху ўжо сівы, шызаваты, коршак. Мо сачыў болып за курапаткай усё ж. Але ўсё роўна я ў гэтай іх гульні быў староннім наглядальнікам. Прахожы на всчным балі жыцця.
Нехта, пэўна, так пабочна і нябачна вядзе і наш, чалавечы, баль і рэй. Нам здасцца толькі, што гэта мы самі напаўняем сваю чару, чару крыві сваёй, душым і трушчым адзін аднаго. А па самой справе мы толькі ўздымаем тую чару і п’ём. А тамада на нашым піры зусім іншы. I гэта ён сцвярджае, што горка, калі нам здаецца зусім наадварот. Салодкае толькі наша імгненнс. Імгненне, калі наша вока павернута на сябе і ўдалячынь. Але мы не ведаем гэтага, нам не дадзена ведаць пра гэта. Тым мо і шчаслівыя мы. Шчаслівыя сваёй слспатой. Тым, што імгненпе плынь памірання лічым жыццём. I неба,і зямля толькі саван і саркафаг нам. Сонечны прамень развітальны пацалунак сусветпага вока таго, хто вядзе нас ад выраю да выраю, таго, хто запрасіў нас падняць чару жыцця, выпіць і супакоіцца, бо болып усё роўна не паднясуць. Некаму было прыемна бачыць нас на тым піры, прыемна і развітацца, каб мы саступілі, далі месца іншаму, новаму, мо лепшаму за пас.
Коршак падхапіў рудога ката, прабегся па іржышчы, адштурхнуўся ад зямлі і памкнуў у неба. Кот усё яшчэ абдымаў курапатку, як каханку. Абдымаў, прыпаўшы пашчай з чатырма выпнутымі наперад белымі зубкамі да яе горла. Дратаваў яе лапамі, зубамі і ў псбе, прысмоктваўся і піў жывую кроў. Як толькі што на полі курапатка перад ім, не рабіў ніякіх намагапняў, каб пазбавіцца кіпцюроў коршака, нібыта сам не знаходзіўся ў абдымках смерці і не сляпіў яму вачэй развітальны пацалунак сонечнага промня.
У небе кружылі пух і пер’е. I ляцеў коршак, і ляцеў кот у яго абдымках, і ляцела курапатка ў абдымках ката, і ўсё навокал было вусцішна і спакойна. Коршак, кот і курапатка ўжо былі куды вышэй старога ветрака. I мо б скора сіняя бездань неба паглынула іх. Толькі кот нечакана выпусціў са сваіх лап курапатку. Безгаловая, яна ўпала каля маіх ног,
акрапляючы і без таго чырвонае іржышча. Упала і шпарка пабегла ў накірунку, у якім хвіліну-другую назад зніклі яе ўжо сіроты-дзеці.
I кот, мне здалося ўнізе, прасачыў у сваім палёце месца, дзе скончыўся яе бег. I толькі пасля гэтага вывернуў шыю і пачаў драць ікламі жывот коршаку, а лапамі з аголенымі кіпцюрамі цягнуўся, меціўся яму ў вочы. Коршак яўна не чакаў такога. Ен загойдаўся ў сінім небе, як човен па хвалях. Выпростваў шыю з круком дзюбы, цягнуўся да сонца, нібы імкнуўся зачапіцца за яго. Гурбіўся перад тым сонцам і рэзка кідаўся дзюбай да кацінай галавы, мо таксама меціўся выклеваць, выдзерці кату вочы.
Але дзікі паляўнічы кот не пасаваў перад яго дзюбай. Нават у кіпцюрах коршака ў незнаёмым яму небе ён ляцеў і змагаўся за сваё жыццё. I з зямлі я бачыў, колькі ў ім неўтаймаванай дзікай прыроды, якая ў ім магутная прага жыцця. Віруе па ветры, ляціць на зямлю яго поўсць і шматкі скуры, акрапляе зямлю яго кроў, а ён у сінім небе, як ужо на тым свеце, змагаецца. Змагаецца з небам, сонцам, самой сваёй смерцю.
I ён нерамог смерць. Ці то корпіак змогся, ці то кот дапяў яму лапай да вока, але рагітам коршак праз галаву кулём перакуліўся ў паветры, склаў крылы і каменем пайшоў на зямлю. Я думаў, што ён каменем і ўваб’ецца ў зямлю разам з катом. Але коршак выпусціў сваю непаслухмяную здабычу з кіпцюроў. Працягваў падаць каменем яшчэ нейкі час, калі ўжо кот аддаліўся ад яго. Потым зпоў злавіў раўнавагу і апірышча, распраміў крылы, зрабіў поўны круг над абяскрылепым ветраком і пацягнуў у прырэчныя хмызы, пэўна, залізваць раны і думаць, што з ім адбылося.
А руды дзікі кот, крывавячы неба, плыў па тым небе самалётам, распушыў толькі даўгі хвост, нэўна, руліў ім, развесіў вусы і піырока расставіў лагіы. Прыгожа ляцеў, нягледзячы ні на што, як быццам усё жыццё толькі і рабіў, што лятаў. Ляцеў, як некалі на пачатку свайго жыцця плыў па рацэ, перабіраючы лагіамі, заграбаючы лапамі паветра. На ланы ён і прызямліўся, абзямлячыўся другі раз. Перакуліўся
праз галаву і пакаціўся па колкім іржышчы, як футбольны мяч. Само неба згуляла ім у футбол, дало яму добрага выспятка за тое, іпто ён паквапіўся на яго.
Я падбег да катка, думаў, што ён ужо мёртвы. Але кот трывала стаяў на ўсіх сваіх чатырох крогіках на зямлі і абапіраўся на яе пятай хвастом. Стаяў, як бы нічога і не адбылося. Адно толькі пілыіа ўглядаўся ў неба, нібы дакараў яго, ці мо наадварот, дзякаваў.
Спадабалася? мо крыху з’сдліва спытаў я яго, бачачы такую карціну. Народжаны поўзаць...
Але дзікі лясны прыгажун і пе зірнуў на мянс, не скасіў на мяне нават вачэй. Высока ўздымаючы лапы, як бы працягваючы паляванне, але крыху віхлявай хадой, нібыта ён ніколі пе ступаў па зямлі і цяпер вучыўся хадзіць па ёй, кот пацёгся прэч ад мяне. I крывавы яго след хутка знік у травс. Але на развітанне, пакуль перада мной калыхалася яшчэ тая чырвоная трава, я паспеў сказаць яму:
Што, ацаглінілі, браце, і цябе. За ўсё на свеце трэба плаціць. Трэба сплочваць небу. Ты думаў, што на свеце толькі прастор і воля. Ідзі, прахожы, праходзь, цяпер мы з табой абодва ацагліненыя. I не размінёмся, нікуды адзін ад аднаго не дзенемся, бо абодва мы толькі вандроўнікі, валацугі ў свеце.
Кот узняўся над травой, павярнуўся да мяне, агледзеў адным рудым вокам, другое было заплюшчана і непіта каўкнуў, здаецца, мовіў:
Пажывём убачым.
He размінёмся. He размінёмся, абавязкова сустрэнемся, выгукнуў я ўжо небу і полю, бо кот знік, растаў, як дым ці прывід. I быў ён ці не быў? Ці гэта мне толькі прымроілася, як прымроілася маё прывіднае жыццё. Адзінаццаць ці дванаццаць маіх, невядомых мне жыццяў у сусвеце. Мядзянкі, коршакі, млыны, сам я касманаўт, каты-касманаўты. Ці было ўсё гэта, ці бачыў я ўсё гэта на свае вочы, ці толькі трызніў на яве. Бо вельмі ж хацелася мне ўсё гэта бачыць, прагла дупіа зрабіцца відушчай, быць усюды, усё чуць і бачыць і праз гэта захавацца, застацца.
Было ці не было, не ведаю да сённяшняга часу. На дуіпы толькі светлы і шчымлівы ўспамін аб бясконцым дні, што доўжыцца і доўжыцца. I ў той бясконцы дзень зноў прыйшоў да мяне руды дзікі каток. Раны яго ўжо загаіліся. Там, дзе шматкамі была падзёрта скура, нарасла новая, маладая, і поўсць на ёй была болып светлая. Гэта адію толькі і выдавала, нагадвала аб былым пабоішчы ката з коршакам. Гэта і нейкая задумлівасць і шкадаванне, прытоенае ў вачах. Ен як бы ўвесь час прыслухоўваўся да самога сябе і яшчэ нечага і часта пазіраў на пеба, нібыта прасіўся зноў у яго, прагнуў лятаць.
Мы сустрэліся. Звівалася і падала пад гэблем хваёвая стружка, як сама стужка часу. Я будаваў сабе хату. Навошта я будаваў сабе тую хату! Каб я всдаў гэта сам. Ніякай гіатрэбы ў ёй не было. Прытулак я меў, дах над галавой і цёплую печ. Але ж нешта ці нехта прымусіў мяне будавацца зноў. Пачаў і захапіўся, як захапляюцца першым каханнем. Захапіўся клопатам, лесам, сваімі рукамі, тым, што яны на штосьці здатныя. I не я будаваў тую хату, яна будавала, перастройвала мяне. Праз сваю новую хату я па-новаму глядзеў і на свет. Праз новыя дзверы, праз свежа прарэзаныя аканіцы, пад ломкі на сонцы і пры месяцы трэск маладога белага моху з верхавых журавінных і жураўліных балот, пад духмяны пах непадсочанай хвоі, боль і ламату ў руках і паясніцы.
Недарэмна мудрыя людзі кажуць: у цьмяны і няпэўны час лепшае, піто трэба і належна рабіць, гэта будавацца. А час быў вельмі цьмяны і жахлівы.
Над маёй бацькаўшчынай паўстала зорка Палын, абрынулася на лясы, палі і воды. I сталі воды горкімі. Лясы не прыдатнымі чалавеку і зверу. Ачужэлі палі, радзілі лебядой, крапівой ды крывавым чарнабыллем. Ад таго каровы цяліліся цялятамі з дзвюма галовамі, людзі нараджаліся без рук, без ног, а недзе, псраказваюць, і без галавы, вушэй і вачэй, як тыя мядзянкі майго дзяцінства. Бласлаўлёныя белыя буслы, як хіжыя корпіакі, кінуліся есці пе жаб і гадаў балот-
КНІГІ ОНЛАЙН
