Час збіраць косці
Віктар Казько
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 340с.
Мінск 2014
былі дробязныя і нязначныя ў параўнанні са з’яўленнем птушкі. Перад поўняй невядома чаму ўвесь час біўся посуд. На маладзіку нехта перасоўваў мэблю. У так званыя сатанінскія дні магнітпых бур віхура касмічных і, пэўна, тагасветных вятроў урывалася, праходзіла праз яго кватэру і яго душу. Далёкі космас спатыкаўся на парозе яго хаты, сустракаючыся з пылам і прахам сусвету, з Майстрам і яго нябожчыцай пад ложкам.
Жыць Майстру з нябожчыцай пад ложкам было невыносна цяжка, нягледзячы на тое, што гэта нябожчыца была родная, блізкая яму, была яго каханай. I ў той жа час трэба прызнаць, што яму ніколі так лёгка не працавалася. Ён як набыў другое дыханне. На чатыры гады яму была даравана другая маладосць. Душа яго як пабыла відушчасць, так упэўнспа і без марных ваганняў вяла яна руку, скіроўвала зрок і слых, асцюжвала, ці, наадварот, сагравала розум, што яму заставалася толькі адно не пярэчыць сабе, не наступаць на глотку сваёй песні і не пярэчыць душы.
I той жа час у ім выспела перакананне, што не толькі ён адзін такі пакутігік на зямлі. На ёй сёння, падобна яму, гібеюць амаль усе. У самога дабрабыту схаваны пад ложкам свой пябожчык. У кожнага ва ўзгалоўі ці ў нагах свой прывід, анёл-выратавальнік ці д’ябал-спакушальнік. I хутчэй апошні, бо ён бліжэй чалавечай натуры. Чалавек пакланяецца Богу, моліцца яму і азірасцца праз плячо, узгадвас пра д’ябла.
I ўсё гэта ў тваёй кватэры, у тваёй жыццёвай прасторы, вялікая яна ці маленькая, у тваім часе, твой крыж і прывід. I знікаюць явы толькі разам з табой, з тваім часам, эпохай і прасторай. А калі намерышся пярэчыць гэтаму знікненню, узводзіш свой крыж і прывід да становішча ідала, тады бурыцца прастора іншых. Мо вось так і таму сёння разбураюцца ўсе п’едэсталы, падаюць і разбіваюцца ў друз ідалы.
Свайго нябожчыка пад ложкам займеў не толькі ён, Майстра, але і дзяржава, у якой ён жыў. I ў адначассе дзяржава тая знікла, як карова яе языком злізала. Толькі па ўсім тым і гэтым свеце разбегліся хвалі баламуцтва, збянтэжанасці і бессаромнасці. Бо бясконца трымаць пад ложкам свайго,
няхай і дзяржаўнага, нябожчыка, немагчыма. I вельмі небяспечна. Рана ці позна кожнага, хто наважыўся на такое, спасцігае пакаранне. Рана ці позна зняволены нябожчык, нават самы рахманы і спакойны, выходзіць з падначалення і пачынае жыць, абвяргаючы людскія і Боскія законы, ператвараецца ў крывасмока, вампіра. А калі ж ён ды паспытае хоць раз чалавечай крыві, паратупку ад яго ўжо не будзе нідзе і нікому. Той, хто паспытаў чалавечыны, ніколі ўжо не будзе, не згодзіцца пасвіцца хай і на рамонкавым лузе, абыходзіцца мурагом.
Будучы ўвесь час блізкім да ўлады, Майстра вельмі добра гэта ведаў. I апошнім часам нудзіўся ад такой блізкасці. Нудзіўся і пакутаваў удвая, што не можа пазбавіцца яе. Больш таго, ён, як і кожная ўлада, мае свайго нябожчыка пад ложкам. Нябожчыцу, хоць і сваю родную жонку. I настолькі ўжо зліўся, звыкся з гэтым, так упадабаў свас ад таго пакуты, што гатовы цяпер пакугаваць і далей, ужо без прымусу, па сваёй ахвоце. I цяпер ужо невядома, хто з іх нябожчык. «Сумасшествне род недуга», вось да чаго не проста трызненнем была цяпер яго гаворка з жонкай. Гаворка жывога з цынкавай скрынкай і прахам, які знаходзіўся ў скрынцы. У тую хвіліну ён ужо быў на роўных з ёй, хоць розум яшчэ і захоўваў пробліскі свядомасці і ў нечым кантраляваў яе. Толькі кантроль той, як і сама свядомасць, былі ўжо вар’яцкія, пазасветныя.
Сустрэліся. Нарэшце сустрэліся, шаптаў Майстра. Табе не холадна?
Гэта ёп прыгадваў, успамінаў першую сустрэчу з ёй. I дзве гэтыя сустрэчы, колішняя і сённяпшяя, перасекліся, сышліся ў часе, бо самога часу ў звыклым вымярэнні для яго ўжо не іспавала.
Тады, перад псршай сустрэчай з ёй, Майстра пакутаваў ад бяссоння. 3 галавой улез у працу і страціў, як скруціў сабе, галаву. Бессань вымотвала яго да беспрытомнасці. Алс было гэта яшчэ ў сярэдзіне жыцця, апоўдні яго. I мслася сіла, закладзеная, дараваная яму шматлікімі продкамі і бацькамі. I сам ён быў трывушчы, што калгасны сівы конь.
Быў здолыіы не падымацца, не вылазіць з-за стала суткі і болей. Бесперапынная, цяжкая праца толькі надавала яму моцы. Самаспаленне зачароўвала. Выгарала ўсё пабочнае, дробязнае. Заставалася толькі самае-самае, на чым ён быў засяроджапы, як паравоз на рэйках, што ляціць у цемры ночы з дзвюма фарамі на лобе, абганяючы і рассоўваючы тую цемру.
Уся задача зводзілася толькі да таго, як паставіць гэты паравоз зноў на рэйкі, калі ён вымушаў сябс псрарвацца, спыніцца і адпачыць. Па-псршае, паравоз ніяк не хацеў спыняцца і тады, калі ён ляжаў у ложку, з заплюшчанымі вачыма. Вочы працягвалі крышыць цемру, колы намотваць кіламетры сталёвых рэек. I выключыць сябе, адсекчы ад гэтага вар’яцкага руху было немагчыма ўсю доўгую-доўгую зімовую ноч. Сон, калі яшчэ атрымлівалася заснуць, быў неглыбокі, з трызненнем і мроямі. Вяртаннс ў дзень з галаўным болсм і разабранасцю ўсяго цела на асобныя часткі, дэталі. Лд былога запалу, агню, стыхіі ні знаку. I трэба было спакваля і всльмі доўга падымаць сябе, збіраць і ставіць зіюў на рэйкі, каб на наступны дзень усё паўтарылася. I так тыдзень, месяц, а іншым разам і год.
Майстра злаўчыўся падманваць сябс. Знарок нсраблытаў дзень ноч, адпачынак працу, сон і бессань. Тое падманнае, перакуленае жыццё было таксама пакутным. У ім панавала самота, бо вытрываць яго ніхто іншы ніколі б не здолеў. Сузіралыіая, нязменная і непраходная самота ў пераменлівым свеце, сярод зеляніны і раскошы лета, аднастайнасці і абыякавасці белага зімовага снегу. I ён творца і вязень усяго і сярод усяго гэтага.
Нсяк у роспачным адчаі ён цягнуўся па зіме. Плёўся па заснежаным садзе ў змроку надвячорка, а мо і ночы ці рання. I раптам за стваламі яблынь сярод паляны ў глыбі саду прыкмеціў трох дзяўчат ці кабет. Зацікавіўся, што яны там робяць, не то ведзьмы нейкія, дрэваніцы, не то зімовыя русалкі. He іпакіп варожаць, займаюцца чараўніцтвам. Тым жа самым, падумаў Майстра, не шкодзіла б заняцца і яму.
I Майстра напрасткі падыбаў да іх. Зіма тая выдалася снежнаю. Снегу выпала ў пояс, але ісці было лёгка. Дзень ці два напярэдадні гэтага прайпюў дождж, а потым прыціснуў ладны марозік. I па снезе можна было каціцца котам. Майстра падкаціўся да жанчын як на лыжах. Жапчыны пілі віно. Танную, абыходкавую «Ізабелу». I гэта Майстра здзівіла. Ці варта было ім цягнуцца сюды сярод ночы, каб займацца мужчыпскай справай. А яшчэ больш здзівіла тое, што жанчыны былі з няпростых, нейкіх там шмакадзявак, Дунек з вадакачкі. Дзве з іх дык нават у натуральных дарагіх футрах, праўда, не сабалёвых, не пясцовых, а з меху нутрыі, але ў той час гэта таксама былі футры, і дарагія. Адна толькі ў сціплым кажушку. А рукі кожнай у пярсцёнках з каменнямі. Дзіўна, дзіўна.
Але дзівіўся Майстра нядоўга. Ён зразумеў, што перад ім такія ж пустэльніцы, самотніцы, як і ён сам. Ад добрай жыткі не пацягнешся пад яблыні ў чыстае іюле піць на снезе і ў мароз таннае віно. Хаця гэтыя тры ці хутчэй дзве з іх шалеюць ад раскошы. Такое сёння здараецца з жанчынамі, і вельмі часта. Але ў наступную хвіліну Майстра перамяніў сваю думку. У гэтым нешта было, нешта было. I вельмі прывабнае, жаданае ім самім.
У жанчын быў сапраўдны стол. Снегавы, засланы саматканым настольнікам ці не з сапраўдных уральскіх каменняў-самацветаў. Жанчыны зрабілі яго, з усіх бакоў абтаптаўшы снег. I крэсла сабе са снегу зрабілі, і кроплі чырвонага віна выдавалі на гэтым снезе як буйныя і непадробныя рубіны. I ці не яго мару здзейснілі гэтыя тры выпадкова сустрэтыя ім наскрозь гарадскія жанчыны, хай мо разбэшчаныя, распушчаныя, але ж з яго адчуваннем і памкненнем да хараства і прыгажосці.
Аб нечым падобным ён марыў яшчэ з дзяцінства. У той мары пераблыталіся і спляліся разам усе казкі, якія ён ведаў, музыка, якую чуў, карціны мастакоў, якія бачыў: «Дванаццаць месяцаў», «Незнаёмка» Крамскога, «Снежная каралева», «Русалка» Даргамыжскага паэзія, опера, ба-
лет і жывапіс. I сн, Майстра, яіпчэ ў дзяцінстве, канаючы ад холаду ў бараку фашысцкага канцлагера, бачыў сябс ў чыстым полі на ложку з чыстага лёду пад коўдрай чыстых, бялюткіх снягоў. Адзін, сам-насам перад усім белым светам, які ўжо даўпо сканаў, вымерз. Так ён марыў жыць далсй і мо таму выжыў.
Пазней, апоўдні свайго жыцця, бадай сёння, мара гэта абудзілася ў ім, вярнулася да яго зноў. Вярпулася ў псракулены свет яго пачуццяў, калі ён пакутаваў ад бяссонніцы, страціў ноч і пе набыў адчування дня. Менавіта тады яго пацягнула ў самоту снегу, у цёмную журбу халоднай ночы і далёкіх зорак на зімовым небе. Калі за акном зямля стагнала ад раз’юіпанага ветру, а ён ляжаў у ложку і сну не было ні ў адным воку, тады ён бачыў сябе сярод чыстага поля пад коўдрай са снегу, адзін толькі нос вонку. Там, па гэтым пустэльным іюлі, на снезе, здавалася яму, можна было аздаравець, вярнуцца да сябс былога. У кватэры, у спальні яму [іе хапала паветра. He было таго здаровага, чыстага паветра, здавалася, і ва ўсім горадзе, мо і па самой зямлі. Яго цягнула ў неба да нейкай новай планеты, нязііанай ім новай рэчаіснасці.
I ў прывідных сваіх снах, наявс і трызнячы, Майстра пакідаў сваю хату, пакідаў зямлю, вышмыгваў у фортку і ляцеў пад посвіст ветру і мірганне зорак. Такім чынам, хоць на кароткае імгнепне ды адпачываў у прыдуманым, вар’яцкім свеце, якога не існавала і не магло існаваць. У такі ж свет ён выправіўся і тае памятнай ночы. Ішоў як прывід і ў нрывіднасць, а раптам апынуўся ў рэальнасці. Неверагоднай, немагчымай, алс самай сапраўднай рэальнасці.
Што, мужчынка, паднесці і табе? запытала ў яго адна з «нутрый».
«А чаму б і не», падумаў Майстра і працягнуў руку. Яму адразу ж улажылі ў працягпутую руку бутэльку з віпом.
3 гарла? япічэ здзівіўся ён.
У нас па-простаму, запэўніла яго другая «нутрыя». Усе здаровенькія, заразных няма.
Свет санраўды быў на той час шмат здаравей, да СНІДу заставалася яшчэ ці не два дзесяцігоддзі. I Майстра прыпаў да пляшкі, што бычок да вымя маці.
3 якой нагоды п’яце? спытаўся ён у жанчын, спатоліўшы смагу.
Доўга расказваць, мовіла адна з «нутрый», а другая дадала:
Ды ты ўсё роўна не зразумееш, так што выпіў і адвалі.
КНІГІ ОНЛАЙН
