• Газеты, часопісы і г.д.
  • Час збіраць косці  Віктар Казько

    Час збіраць косці

    Віктар Казько

    Выдавец: Кнігазбор
    Памер: 340с.
    Мінск 2014
    94.81 МБ
    Пане нрафесар?!
    Не-не. Я калекцыянірую пераклады «Божественной комеднн».
    Значна горіп, калі яны сутыкаліся з людзьмі не іхняга кола. 3 патомнымі бамжамі. Хаця і з імі імкнуліся жыць у згодзе і ласцы. Паважалі іх. Як жа сапраўдныя санітары вялікай пераўтваральнай эгюхі сталічнага горада. Пахнуць брыдка. Але як бы і чым натыхала ад гэтай эпохі і яс сталіцы, калі б япы печакана звяліся? I дзякуй Богу, што гэта ёй не пагражае ні сёння, ні заўтра. Жыве Беларусь!
    Ад пад’ездаў, звалак і сметнікаў у яго хаце шмат чаго маецца. Але гэта болып вырабы, на якія ў яго спрактыкаванае вока, бо і сам тым жа грэшны. Дробная і штучная ручная работа. Сапраўднае, а мо і падробка пад каслінскае чыгуннас ліццё каруіікавыя, высакароднага чарнення сподкі і надстаўкі, адмысловыя падсвечнікі, што расстаўленыя па броўцы печы пад юшкамі. Ён прабсгся па іх вачыма усс на месцы. Выкаваная з чырвонай медзі і аздобленая фініфцю вешалка на тры крукі. Сірочы кажушок на ёй...
    He, кажушок не адтуль, не сметнікавы. Ён бы ніколі пе дазволіў сабе накінуць яго на плечы. He са сметніка, але ўсё роўна аднекуль побач з ім. Гэта калі ён... He, зноў жа, яго. Яго з тым кажушком абабралі. Ды так лоўка, так хвацка, што ён аж язык навярэдзіў, дзякуючы. Ён пажадаў займець такі кажушок, ну не зусім такі, але як дазвалялі магчымасці. Л хацелася яму нс кажушка дублёнкі.
    Менавіта той парой пайіпла мода на іх. Ён добра разумеў, іпто ні шылам, ні рылам на такую рэч не выйшаў. Да таго ж ніколі не ўпадаў па модным адзенні. Што на ім тое і моднае. Прымайце такім, які ёсць, бо ўсё роўна не пераробіце, грошай нс хопіць. А тут засвярбела: дастань з-пад зямлі ды дай. Мо таму, што за жыццё нічога не знасіў людскага, а тым болып з аўчыны, хаця ў свой час быў авечым пастухом. Тады аўчына не лічылася чымсьці такім звыш-звыш і аб заможнасці не сведчыла. Стары чалавек, і гаворкі няма, заўсёды пры дублёнцы кажуху. А маладому за дзеўкамі бегаць: болын лёгкае нешта трэба на плячах. Дый самі б
    дзеўкі хлопца ў кажуху да сябе не падпусцілі б: няўжо такі бедны, што і на палітон пе маеш.
    А ён сапраўды, на добры палітон не мог узбіцца. Сам сябе выцягваў у людзі. У свой час быў данельга шчаслівы, калі Хрушчоў паставіў у сталоўках талеркі з бясплатным хлебам. А з адзеннем... To нешта даношваў за некім з большым дастаткам, то апранаўся ў казённае: фабзайцаўска-рамесніцкае ці вайсковае буіплаты, шынялі, кіцелі, нязменна модныя на ўсе поры года чорныя сацінавыя сарочкі і суконныя штаны.
    У студэнтах прыбарахліўся, прыдбаў на блышынай барахолцы некім ужо ношаную, так званую масквічку, з шалевым каўняром таксама мара галечы і дзяціпства. Але і ў той масквічцы з чужога пляча нядоўга давялося фарсіць, як і ў вартым сталага чалавека бобрыкавым паліто. На канікулы, калі нідзе не атрымлівалася ўладкавацца на працу, прыязджаў да бацькі. Па завядзёнцы трэба было яго хоць нечым адарыць. Здымаў з сябс, што меў, вёз тое, іпто насіць зараз не па сезоне. Летам тыя ж палітоны і масквічкі. Што было нават з рукі яму; усё роўна няма дзе захоўваць, хай будзе бацьку. Пра сябе ж буду думаць, калі надыдзе час, па прынцыпе: рабі, што трэба, і хай будзе, што будзе.
    I вось прыспеў час, калі і яму закарцела дабрачай рэчы, a не неданоскаў з чужога пляча. Толькі праўду людзі кажуць: са шчырае душы ў багатыры не выб’ешся. Таму, хто ў дзяцінстве хаваў па-за вухам недакуркі, наканавана мець да скону жыцця жоўтыя вушы і ніколі не курыць гаванскіх цыгараў.
    Цешча, спагадлівая душа, зразумела яго: будзе, будзс табе, зяцёк, дублёнка. I сапраўды, выкарпала недзе, прывезла са сваёй чыгуначнай радзімы даўжэзны, па самыя пяты, і шырачэзны, на пяцёх, нават не кажух, а расейскі беспамерны ці не кандуктарскі тулуп. Таму што быў ён добра ў мазуце, і гады, што пэўна, пралежаў недзе на гарышчы, пакуль кандуктар таварнага цягніка не адмерла як прафесія, не выветрылі з яго паравознага вугальнага дыму і вандроўнага бражнага расейскага ветру. Вецер і на тую хвіліну быў гатовы надзьмуць яго праз сапрэлыя прарэхі і гады, што ўтварылі тыя прарэхі.
    Але ён быў рады і готаму: з вялікага не выпадзеш, можна абрэзаць запас яшчэ будзе. Выкраіць, ну, няхай не зусім дублёнку, алс нешта памежнае як гэта і на самой слравс існуе паміж заморскай дублёнкай і тубыльскім кажухом. He, піштаваты, нават дабрачы кажушочак атрымаецца.
    Дзвесце рублёў, сказала цешча.
    Ён не даў всры сваім вушам. Каб то быў нсхта чужы моўчкі б аддаў, павярнуўся і пайшоў. Л тут мусіў угнуцца і выкласці дзвесце рублёў. Хаця пазпей бачыў такія ж да пят кажухі на Далёкім Усходзе. I не раўнуючы новыя, без дзірак і мазуту. Толькі чамусьці прыталеныя, усяго за дваццаць ссм рублёў.
    Ён адлічыў цешчы грошы, падаў у рукі, не гледзячы ёй у вочы, бо было вельмі сорамна і горача твару. He, абурэнне знікла, перагарэла. Ён шкадаваў цешчу. Як, дарэчы, усё жыццё, пачынаючы з дзяцінства, шкадаваў тых, якія падманвалі ці прагнулі падмануць яго, прымаючы за нешта блазнаватае і недапечанае. Таму ў дзяцінстве ён часта і горка плакаў. Так горка, іпто і сёшія перахоплівае горла даўкі камяк.
    Дзіцячыя слёзы кіслатой і воцатам выпальвалі душу. I там, дзе ў ёй асядаў, запасіўся попел і ўтваралася дзірка, праломіна, з таго ж попелу і слёз, у бездапаможнай цішы начэй, узыходзіла, прарастала нікому не бачнае, на першай пары пават яму, трэцяе вока. Жалобнае па ўсім свеце, шкадавальнае. Хаця напачатку тое вока нікому нічога не даравала. Ён адчуў, іпто гэтая неміласэрнасць можа закончыцца яго ж смерцю. Адчуў, таму што непраходна хварэў на ўсе вулічныя мясцовыя хваробы. I пазней, дзякаваў за іх Богу, бо праз гэтыя хваробы сназнаў літасць. I не толькі да жывога, алс і да мёртвага.
    Ён, не ведаючы сам, япічэ здалёку назнаваў, як насоўваецца і ахутвае яго чужая няпраўда і падман. Яны кожпы раз хоць па імгненне ды выкрывалі сябс. Выкрывалі ўласцівы толькі няпраўдзе і падману пах, колер і дух. Дух непрыхавапай глыбіннай варожасці, стоенай адчужанасці, нагарды і непрымальнасці шчырага і людскога, сваёй надзвычайнай зверхнасці над простасцю і наіўнасцю шчырасці. I ён, хоць
    і ніякавсў ад гэтага, але паспяваў ухапіць, адчуць іх хітрыкі. Адчуць, як ад радасці і задавальнення ўжо амаль здзейсненага надману, спявае іх душа: як жа, наскочылі яшчэ на аднаго дурня і блазна. А ён не дурыцца і не блазнуе, хаця мо і з пароды юродзівых. Але цяпер у ім толькі сум і журба, бо ён заўсёды шкадаваў і шкадуе тых, каго павінен ненавідзець, хто па жыцці абдурвае яго ці лічыць, што абдурвае. Ен ведаў у твар сваю і чужую праўду. I яму непамысна ад чужой няпраўды. Асабліва зводзіць, вымушае нудзіцца і надоўга замаўкаць няшчырасць блізкіх яму людзей, якім абавязаны верыць, дзяліцца хлебам, соллю і ложкам..
    I ён дзяліўся, без ваганняў працягваў руку і хлеб, падаваў нянраўдзе. Бо не падаць міласціну жабрачай душы куды болыпы грэх, чымсьці не падаць на цвінтары прафесійнаму жабраку. Толькі папрыканцы яго жыцця надта ж багата стала на свеце жабрачых душ. Столькі напладзілася, столькі развялося на ўладным амбоне, што, куды ні кінь, абавязкова трапіш у таго, каму хоць нешта ды павінен, і да самай трупы ўжо не разлічыцца. Нскаторыя з іх, каб лацвей і хутчэй яго абабраць, нават зводзяць рахункі паміж сабой, варагуюць і б’юцца. Распранулі да ніткі, а цяпер патрабуюць ужо і душу. I душа ў яго, як і ў дзяцінстве, працягвае плакаць і выгараць. Толькі цяпер у ёй нічога ўжо больш не нараджаецца. Адно збіваецца з нагі, дагарае сэрца...
    Чорны кажушок, дублёнка ягонага юнацтва, з усімі дзірачкамі, латкамі і прарэшынамі замсст кішэняў, з шыкоўнымі гаплікамі, але без гузікаў, вісіць каля грубкі па круку сметпікавай антыкварнай вешалкі. Ну і дзякуй Богу. Ён добра, мо з чвэрць веку, служыў яму. Добра палавіў рыбы, добра пагрэў плечы і душу. Добра паслужыць яіпчэ і сёння. Ватны матрац набрыняў за зіму вільгаццю. I як яго ні старайся прасушыць каля псчы і нават на чэрані, вільгаць не выціснеш. Яна будзе праступаць і праступаць, ахопліваць у сне цела прастуда старым касцям пад ранак забяспечаная. А з кажупіком, хоць і падзёртым, ён не нрападзе. Кіне яго паверх матраца і ўсю вясекнюю яшчэ доўгую ночку будзе раскашаваць у сухепькім. I балячка ніякая, ніякая скула не
    прыкінецца. Дзякуй табе, авечка, за гаючую і выратавальную і на поўначы, і на поўдні поўсць. Дзякуй табе, цешча, за падарунак дзвесце рублёў сёння ніякія не грошы. Дзякуй табс, чалавек, што не паквапіўся, не знёс з хаты і не кінуў пад плотам мой запаветны чорны кажушок. Ён прайшоўся па ім рукой і тыцнуўся носам.
    Цяжка было адарвацца ад выбітага вакна, павярнуцца і перайсці ў другі пакой, каб пачаць рэвізаваць яго. Паглядзець, прыкінуць, чаго там не хапае, што ён страціў, на што збяднеў. Але ж і так ён ужо занадта затрымаўся ў так званай спальні. Стаіўся, аціх, задумаўся.
    Нават птушкі ўжо не зважаюць на яго нерухомую постаць у вакне. Прыляцела сарока, з падскокам пабегала вакол яблыні, паспачувала яму яшчэ з зімы непрамытым зладзейкаватым вокам. Без галасу і строкату, памахваючы хвастом, як Фенька спадніцай, адляцела, лодачкай залунала над чысцюткімі размяклымі ўжо снягамі. I іппачок прыскочыў, моўчкі прысеў на галінку з праклюнутым ужо, але яшчэ светла-чырвоным намёкам на дружны па вясне квст, распушыў, прыхарошыў пёрайкі і неяк незавершана, хапатліва знік. I мо толькі гэтай сваёй ханатлівасцю нешта памкнуўся выказаць яму. Хаця ёп перад тым, як знікнуць шпачку, і паспеў зазірнуць яму ў кругленькае і прасветленае вясной вочка, але мовы птушынай не зразумеў. А было ў тым вочку нешта, было. Шкада, што ён нямы і глухі перад імі. Наогул у яго з усімі птахамі бяда, поўнае і зацятае непаразуменне.
    Ён прытуліўся нлячыма да грубкі, што складала адзінае цэлае з печчу і камінам, чым ён, не прызнаючыся нават сабе, гапарыўся: яго праект. Адчуў целам прытоены ў цаглінах дакор і спалох, бо ніхто ж іншы, як зноў жа сам ён і парушыў тыя цагліны, скрануў іх з угрэтага месца, пасвідраваў іх, патачыў, што шашаль бервяно электрадрэллю. А ва ўсім вінаватыя нтушкі. Так павялося ўжо, лічы з дзяцінства, што з усім адушаўлёным на зямлі жыве ён у міры і раўнавазе, a вось з птушкамі ні згоды, ні ладу.
    3 дзяціпства ёп быў вінаваты перад імі, адтуль жа і ішоў за ім грэх. Хаця гэта ён сёння разумсе грэх, а на той колішні