Час збіраць косці
Віктар Казько
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 340с.
Мінск 2014
3 цягам часу Майстра забыўся на сваё дзіцячае здзіўленне перад ім. I вось конскі каштан зноў напомніў яму аб сабе. Абудзіў яго былую дзіцячую душу, такую чыстую некалі, што, як, квецень таго ж каштана, як яго ўзнятая ў неба свечачка, была здолыіа трызніць і прыходзіць у захапленне ад самага звычайнага, парушынкі пад нагамі ці перад вокам, у нерухомым адчуваць рух, у мёртвьтм зпаходзіць жыццё.
А цяпер, і не толькі цяпер, а даўно ўжо, ён, не азіраючыся і не зважаючы, ступаў, ішоў па гэтым жывым, трушчыў і забіваў яго.
У сваёй хадзе ён прыспаў і здрадзіў сваёй былой дзіцячай памяці, як прыспалі яе ўсе шматлікія іншыя, з кім ён выправіўся ў свой зямны шлях. Такое адбылося і з тымі, хто прайшоў наперадзе іх, такое ж, пэўна, будзе адбывацца і з тымі, хто толькі рыхтуецца выправіцца ў дарогу. Людзі
толькі падманваюць сябе, супакойваюць, калі кажуць, што вечпы сон гэта там, на тым свеце. Тут ён, на зямлі, сон, здрада і падман сябе. У гэтым каштане пад яго нагамі таілася нешта жывое, што магло і павінна было адрадзіцца жывым, асвяціцца, азарыцца, выбухнуць у маі свечкай. Цяпер ужо не адродзіцца, не азорыцца. Ён патушыў тую свечку, неўпрыкмет забіў жывое, наступіў і раздушыў. Ён жа добра чуў, як нешта хруснула і парвалася так, як ірвецца чалавечая плоць. Вось так нешта хруснула і парвалася і ў ім. I здалёку набег і ахапіў яго журботны голас. I голас той набіраў моцы.
Спачатку далёкія і ціхія, як у Хатыні, званы. Але тыя яго званы ўвушшу тут з кожным імгненнем набліжаліся. I вось ужо бэзавы звон і колср заглушылі і абклалі і зацяглі ўсё навокал. Нічога нідзе не чутно і не відно. Толькі бэзавы звон, толькі бэзавы пошум. Пагойдванне і пошчак гумавых колаў кентаўраў. На ўсё астатняе заклала вушы і засляпіла вочы. Секс-шоп, падумаў па-замежнаму Майстра, а па-руску кажучы, бардак.
Майстра зразумеў, што гэта з ім зараз адбываецца, і нічога не адчуў. Hi абурэння, ні страху, ні трывогі. Адбывалася самае звычайнае, самае будзённае. Тое, што раней ці пазней павінна адбыцца з кожпым на гэтым свеце. Толькі ці не занадта рана гэта са мной, падумаў ён, яшчэ ж шасцідзесяці няма, наперадзе ж юбілей. I немагчыма, каб той юбілей справілі без мяне. Гэта ж вельмі няправільны юбілей без юбіляра...
У гэтым ён выразна і з болем адчуў сапраўды нешта вельмі ўжо няправільнае і неверагоднае: якое ж гэта свята, калі яго на ім ужо не будзе. Яго не будзе на ўласным юбілеі. Як жа гэта так, ён жа заўсёды быў, прысутнічаў на сваім дні нараджэння. А цяпер дзень гэты як згубіцца, растворыцца, што драбок цукру ў кубку кавы. I ніхто нічога не ўзгадае, не ўспомніць. Каву вып юць, пракаўтнуць, як каўтаюць звычайную ваду. Кубак спаласнуць і моўчкі паставяць на паліцу. I, не азіраючыся, пакрочаць, пабягуць у дзень наступны. У дзень, у якім ад яго не будзе ўжо ні паху, ні знаку. Ён нават не пакурыць у той дзень.
Вось гэта больш ўсё і абурыла Майстра. He сам адыход, a яго будзёпнасць: будзённая няспышіасць адліку часу. Нават тады, калі ў жыцці чалавека адбываецца другая па значнасці пасля яго нараджэння падзея. Сонечнае зацьменне назірае амаль ўсё чалавецтва. Дзівіцца, жахаецца, смуткуе. А тут сонца тухпе назаўсёды і ўсім да лямпачкі. Ты нават сам з таго свету няздольны прыйсці і паглядзець, дасведчыцца, што нсзваротпас ўжо здзейснілася. I бсз твайго ведама і ўдзелу. I здзяйсненне гэта не запарушыла нават табе вока. I ўсе вакол глядзяць на белы свет чыста і светла, нібыта нічога не адбылося, пібыта такіх, як ты, хоць гаць гаці.
I абурэнне Майстра было таксама светлым і чыстым, хоць і з прысмакам вялікай жальбы і журбы. Да свайго юбілею ён адносіўся даволі спакойна, болып як да воцату, чым да чагонебудзь салодкага і смачнага. Воцат той у чыстым выглядзе ніхто з людзей не прымае. Але і без яго амаль што ўсякая страва прэсная. I Майстра піколі не думаў, што дажыве да свайго юбілейнага часу. Да тае пары, калі час гэты пойдзе з адмоўным знакам. Са знакам блізкага ўжо адыходу, з адценнем і прысмакам алею.
Больпі таго, недзе падсвядома ён адмаўляўся ад гэтага часу. Вось ужо некалькі апошніх гадоў адчувалася стомленасць. Час адбіўся і праявіўся ў ім амаль што поўнай стратай жадання жыць. Раней ён жыў так: прачпуўся на вуліцы ідзе дождж, мяце снег, добра, а свеціць сонейка, то і вельмі добра. Выдатна вясна, лета, зіма, восень, горад і вёска, ноч і дзень. Усё выдатна. Цяпер жа амаль што ўсё раздражняла, злавала, выводзіла з сябе. Усё было не так, не па нораву, не па густу і не даспадобы. I гэта было не старэчае буркацеіше, не сцсрвозпасць натуры. Стомленасць, бацылы якой, здаецца, былі распаўсюджаны ў самім часе. Бо вельмі ж багата раптоўна выявілася стомленых людзей і вакол яго. Людзей, якія не жылі на свеце, а адбывалі свой век, нават не елі, a «употреблялн пшцу». Як яго маці казала яму некалі ў дзяцінстве: ці то ты ясі, ці то ежа есць цябе. Жыццё з’ядала іх, абгрызала да костачак ці пушыла да памераў дубовай калоды, пазбаўленай стрыжня. Толькі балонь, абалонка чалавека без
усякай існасці. Так адбывалася і з ім, хоць існасць заставалася, тлела недзе прыхаванай у падсвядомасці іскрынкай.
Так іскрынка зусім патухала, калі ён пачынаў думаць аб тым, што будзе далей, што там, наперадзе, аб тым, піто завецца сэнсам жыцця. Тухла зусім, калі аб гэтым сэнсе заводзілі гаворку, пачыналі спрачацца. Яму рабілася всльмі сумна, нават роспачна. Жыццё не мела сэнсу, нават маленькага, прывіднага. Усё «суета сует», мышыная мітусня і валтузня. Як ты ні жылься, хоць са скуры лезь, а ўсё роўна адчуванне часовасці і няпэўнасці ўсяго. Сваёй уласнай часовасці. Няпэўнасці свету і тваёй падняволенасці на гэтым свеце.
Падняволенасці, што адбівала рукі, аглавушвала, адбірала розум.
Адзіным выйсцем з такога стану была чарка, гарэлка запой. Брыдкі, працяглы і вельмі цяжкі. I такое ж цяжкае і брыдкае працяглае адмаканне пасля запою. Бясконцае амёбнае ляжанне ў ложку, без думак, без напружання, з адным толіжі жаданнем: не .падымацца ўжо ніколі, не творачы граху, ціха адысці туды, дзе вечны сгіакой. Ляжаць і вінаваціцца ў паўдрымоце, што ахапіла, здаецца, не толькі цябе, а прыйшла, скруціла і ўладарыць, пануе паўсюдна, на ўсёй зямлі, пазбавіла стваральнай сілы ўсё жывое на свеце.
Ен адчуваў, што нікому не патрэбны ў гэтым свеце ні сабе, ні людзям. I смерць адмаўлялася прыбіраць яго ў такім развінчаным, разабраным стане. На тым свеце, пэўна, таксама жадалі мець людзей здаровенькіх, з нармальнай псіхікай. Вар’яцтва, па ўсім, заразнае і прапікальнае нават на той свет. I людзі там ашчаджалі сябе, мо нават больш, чым тут, клапаціліся аб сабе і сваім будучым лёсе. А зямля, відавочна, вар’яцела па-дурному, бяздарна і бессэнсоўпа, пазбаўленая пракаветных ахоўных інстыпктаў, як у летаргічным скразным сне.
Ва ўсёпераможным разбуральным сне знаходзіўся цяпер большую частку свайго жыцця і ён, Майстра. Ён спаў на працы, робячы выгляд, што вельмі дзейсна і стваральна працуе. Спаў у аўтобусе і метро сярод такіх жа сонных людзей. Спаў у сваёй хаце на ложку і на крэсле перад уключаным
тэлевізарам. Спаў і сам у сябе пытаўся, калі ж той, хто спіць, прачнецца, хто яго абудзіць і ці магчыма абуджэнне. Ці адолее ён, а разам з ім і чалавецтва гэты сон. Ці не станецца так, што гэты сон неўпрыкметку пяройдзе ў вечны.
Абуджэнпе прыходзіла нечакана, на самай вяршыні, на піку сну, калі здавалася, што ўсё ўжо на вякі замглёна туманам небыцця. I тут успыхвала тая самая іскрынка падсвядомасці. Разгаралася полымем, калі знаходзілася сапраўдная справа, калі ён пачынаў працаваць, выракаўся наўсядзённасці, пакідаў гэты свет з яго абавязковымі і дробязнымі клопатамі. I ўяўны, няісны свет быў куды больш гожы і прывабны за гэты, іспуючы, снулы. Ён быў рэальны, жывы і вельмі гіатрабавальны. Патрабавальпы да праўды, якая пачала зводзіцца і ці не звялася ўжо з зямлі. Праўды не на кожны дзень, абыходкавай, а вышэйшай, абсалютнай, дзе б, здавалася, самая невсрагодная, непрымальная лухта, хлусня і брыдота на самай справе і былі той найвялікшай і адзінай праўдай, за якую варта і трэба было ісці на агонь, на самаспаленне. I ён, Майстра, босаю душой ішоў і ўсходзіў на гэты агонь, паліў і спапяляў сябе бясконцым трызненнем, пэўнасцю і няпэўнасцю, у чужых пакутах, журбе і смутку. Вогнішча было дай Бог; дроў хапала, і качагары меліся добрыя, ворагу не пажадаеш.
I Майстра, калі адыходзіў ад працы, страсаў яе з душы, адчуваючы зноў набліжэнне новай вялікай абыякавасці і напаўдрымоты, часам думаў, што гэта ўсё ад таго спапяляльнага агню, сусветнага вогніпіча, на якое ён сам сябе прыгаварыў. Ён сапраўды спаліў сябе, адсюль стомленасць і нежаданне жыць. Ва ўсіх жа астатніх, нармальных людзей зусім інакіп нармальна. Але, як гэта выпадкова высветлілася, і з нармальнымі людзьмі адбывалася тое ж самае.
Аднойчы, якраз пасля завяршэнгія чарговай сваёй вялікай работы, сядзеў ён з сябрамі, браў чарку. Настрой быў пераходна-мінорны. I пад той настрой ён шчыра мовіў:
А ведаеце, калі б прыйшлося мне сёння памерці памёр бы з радасцю.
I я б таксама памёр, адразу ж азваўся адзін з яго сяброў, токар на заводзе, рабочы.
Другі, бізнесмен, тропікі памуляўся, быў ён разважлівы і да нудоты ўдумлівы. Але і ён сказаў:
I я таксама згодны памерці...
I надоўга ўсталявалася нейкая вельмі добрая, усёдаравальная цішыня. Нібыта сама кашчавая нябачна наведала іх сумнае застолле. Наліла і падпесла ім сваю пазбаўляльную чару. I налілі сабе яшчэ самі. Моўчкі ўскінулі ўгару кілішкі і без чокання выпілі, як п’юць па нябожчыку. Трое яшчэ даволі маладых мужыкоў, як кажуць, у самым саку. Рабочаму гадоў пад сорак. Бацька траіх дзяцей. Бізнесмен дык зусім яшчэ хлопчык, добра, калі споўнілася трыццаць. Майстра абодвум ім мог быць бацькам. I іхняе, хоць мо і вымушанае, але шчырае прызнанне, было для яго вельмі неспадзяваным і нечаканым. Ён лічыў сябе на тую хвіліну самым няшчасным сярод іх. Завод, на якім рабіў токар, быў не з апошніх у горадзе, працаваў на поўную моц. Грошы, і не маленькія, плацілі акуратна. Бізнесмсчі жа наогул быў не просты, на пабягушках, хлопчык, а прэзідэнт пейкага банка.
Усе трое па сённяшнім часе заможныя людзі. I на табе. Усе трое пры ўсёй іх заможнасці, дабрабыце трухлякі без стрыжня, без галоўнага жадання жыць. Дык на чым жа тады трымаецца ўвесь астатні свет, калі ў ім знікла жаданне? Дзе, калі і чым ён так перасыціўся, аб’еўся, атруціўся? Які агонь спапяліў іх, які ж гэта павінен быць агонь, каб так нішчыць чалавечую пароду, зводзіць яе на карані? Зводзіць тых, хто яшчэ ўдосталь не пацешыўся жаданнем, не паспытаў ні салодкага, ні горкага.
КНІГІ ОНЛАЙН
