Дон Кіхот
Мігель дэ Сервантэс
Выдавец: Юнацтва
Памер: 622с.
Мінск 1999
Раздзел IX
Стар. 311
“У самую глухую поўнач...” — радок з народнага раманса.
Раздзел X
Стар. 321
“Зноў прагне няшчасцяў маіх лёс...” — радок з верша Гарсіласа дэ ла Вегі.
Стар. 322
“Самага спрытнага кардаванца ці мексіканца...” — Прыхільнасць жыхароў Кордавы да верхавой язды і перавага мексіканскіх коннікаў уваходзілі тады ў прымаўку.
Раздзел XI
Стар. 327
К у п і д о н (міф.) — бог кахання, які звьгчайна меў выяву ў выглядзе крылатага хлопчыка з лукам і стрэламі і павязкай на вачах.
X а р о н (міф.) перавозчык мерцвякоў цераз падземную раку Сцікс у пекла.
“Дзейства аб с^дзілішчы С м е р ц і” — аднаактовая п’еса, у аснову якой быў пакладзены папулярны ў сярэднія стагоддзі сюжэт “танца смерці” з удзелам прадстаўнікоў усіх саслоўяў, дастаткаў і становішчаў. Перад суддзёй — смерцю — у п’есе выкрываліся заганы імператара, вяльможы, багача і г. д.
Раздзел XII
Стар. 332
К а м е д ы я.Пад словам “камедыя” тут маецца на ўвазе драматычны твор увогуле.
Стар. 335
Касільдэя Вандальская — гэта значыць Андалуская, па імені племя вандалаў, якія некалі валодалі паўднёвай часткай Іспаніі.
Раздзел XIII
Стар. 339
Ф а н е г a — мера ёмістасці (5,5 літра).
Д у б л о н — старадаўняя іспанская залатая манета, вартасцю два ці чатыры эскуда.
Раздзел XIV
Стар. 342
Мачаха Геркулеса (міф.).Геркулес, сын Юпітэра і Алкмены, якога даймала яго мачаха Юнона, вымушаны быў
паступіць на службу да цара Эўрысфея і здзейсніць, па загадзе апошняга, дванаццаць подзвігаў.
Стар. 343
Веліканша Хіральда (хіральда — “якая верціцца”) — статуя вялізнай вышыні, якая ўстаноўлена на адной з вежаў сабора ў Севільі ў 1568 годзе і якая ўяўляла сабой каласальны флюгер.
“Прыйшоў, убачыў, перамог” — словы Юлія Цэзара з яго данясення аб перамозе над Фарнакам, царом Баспорскага царства (63-47 гады да н. э.), якая дасталася яму лёгка.
Быкі Гісанда — чатыры вялізныя статуі, якія знаходзяцца ў наваколлі Гісанда (каля горада Авілы).
Прорва Кабра бездань у наваколлі вёскі Кабра (у правінцыі Кордава), якую прымхлівыя людзі прымалі за адзін з уваходаў у пекла.
Раздзел XVII
Стар. 366
“Духоўныя асобы... ці то два студэнты...” — Адзенне свяшчэннікаў і студэнтаў было ў той час аднолькавым: доўгая сутана, шырокі капялюш і плашч.
Раздзел XIX
Стар. 378
П а т э н ы — чатырохвугольныя ці круглыя металічныя пласцінкі з выявай “святога”, якія служылі ўпрыгажэннем у сялянак.
Раздзел XX
Стар. 385
Ц ы ц э р о н (106—43 гады да н. э.) — рымскі палітычны дзеяч і аратар.
Стар. 386
Б р а с — мера даўжыні (1,67 метра).
Раздзел XXI
Стар. 393
Ф у г е р ы — буйнейшыя нямецкія банкіры, якія фінансавалі іспанскіх каралёў пад залог сярэбраных руднікоў і ртутных капальняў.
Раздзел XXII
Стар. 396
Рэхідор — член сельскай ці гарадской управы.
Стар. 399
Герцаг Альба (1508—1582) — крывавы ўціхамірнік Нідэрландаў.
Стар. 400
Гайферас, Мелісэндра — героі старадаўніх іспанскіх рамансаў. Гайферас пляменнік Карла Вялікага, Мелісэндра — дачка апошняга, суджаная Гайфераса. Незадоўга да вяселля яе ўкралі маўры, і на працягу многіх гадоў яе месцазнаходжанне было невядома.
Стар. 401
Геркулесавы с л у п ы горы на абодвух берагах Гібралтара: гара Кальпе — на еўрапейскім беразе, гара Абіла — на афрыканскім.
Раздзел XXIII
Стар. 405
Меч Дзюрандаль — назва дзівоснага мяча Раланда.
Стар. 409
Радрыга — апошні гоцкі кароль (170—711) на Пірэнейскім паўвостраве, пры якім арабы ўварваліся на паўвостраў.
“Я ўчора валодаў дзяржавай...” — вершы з папулярнага народнага раманса, які перадае скаргі караля Радрыга, сведкі разбурэння дзяржавы.
Раздзел XXIV
Стар. 414
Берберыйскі п а л о н гэта значыць палон у маўраў.
Берберыяй у той час называлася Паўночная Афрыка.
Раздзел XXVI
Стар. 426
Шалёнка род сялёдкі.
Стар. 427
Рыфейскія г о р ы — казачныя горы на паўночным краі зямлі.
Стар. 430
“Было б для іх Трояй” гэта значыць месцам канчатковага разбурэння і гібелі, як гэта здарылася калісьці з Трояй, ад якой засталіся адны руіны.
Раздзел XXXI
Стар. 471
Ліргандэй — чараўнік, дзеючая асоба рыцарскага рамана “Люстэрка князёў і рыцараў”.
Стар. 471
Аркалай — дзеючая асоба рамана “Амадыс Гальскі”; ён зачараваў галоўнага героя.
Раздзел XXXII
Стар. 473
М я р л і н герой старажытных брытанскіх паданняў, маг і чараўнік.
Д з і т (міф.) — тое ж, піто Плутон, бог падземнага царства. Пячоры Дзіта — пячоры падземнага царства.
Стар. 477
К а с і к — правадыр індзейскіх плямёнаў у Амерыцы.
Раздзел XXXIII
Стар. 481
“Ездзіць у карэце...” — Захапленне карэтамі было ў той час вельмі распаўсюджана. Карэтамі абзаводзіліся ўсе — і дваране і плебеі, якія разбагацелі. У літаратуры гэта мода жорстка высмейвалася.
Раздзел XXXIV
Стар. 493
“За добрае маўчанне ўсе цябе будуць зваць Санча” — намёк на іспанскую прыказку: “Хто ўмее маўчаць, таго завуць Санча” (па сугуччы слоў: “санта” — “святы” і “Санча”).
Раздзел XXXV
Стар. 496
Баратарыя-ад іспанскага слова barato танны.
Стар. 499
“Крыж губернатарскага жазла...” — Верхняя частка гэтага жазла мела форму крыжа, які на судзе служыў для прысягі.
Раздзел XXXVI
Стар. 502
Г і п а к р а т (памёр каля 370 года да н. э.) — славуты ўрач старажытнасці. У афарызме Гіпакрата на самай справе размова ідзе не аб курапатках, а аб хлебе.
Стар. 503
Ціртэафуэра (літаральна: “пайшоў вон”) — назва вёскі ў правінцыі Таледа.
Універсітэт Асунскі— універсітэт другаснага значэння.
Раздзел XXXVII
Стар. 508
Альгуасіл паліцэйскі чыноўнік, наглядчык.
Раздзел XXXIX
Стар. 524
Лакедэманяне— жыхары Лакедэмона (старажытнай Спарты).
Стар. 526
“Доўбню, цара жаб...” — намёк на байку “Жабы, якія просяць цара”.
Стар. 528
“Заплаціце... за дастаўку...” У той час за дастаўку плаціў той, хто атрымліваў карэспандэнцыю.
Раздзел XL
Стар. 533
Аюнтам'ентагарадскі ці сельскі савет.
Раздзел XLII
Стар. 550
Гордзіеў вузе л.— Паводле падання, Гордзій, бедны селянін, стаўшы царом Фрыгіі, прысвяціў у аддзяку за гэта Юпітэру сваю павозку, на ярме якой быў скручаны складаны вузел. Калі Аляксандр Македонскі, ажыццяўляючы паход супраць Дарыя, зайшоў у храм, у якім захоўваўся вузел Гордзія, яму перадалі прадказанне аракула, што ўладаром Азіі стане той, хто разблытае гэты вузел. Пасля марных спроб развязаць вузел Аляксандр проста рассек яго мячом.
Стар. 553
Роке Гінарт, ці Педра Рокагінард а,— у 1607—1611 гадах узначальваў узброеныя сялянскія атрады, якія выступілі супраць феадальных памешчыкаў і дзейнічалі ў ваколіцах Барселоны. Імя Роке Гінарта карысталася вялікай папулярнасцю ў народзе.
Раздзел XLIII
Стар. 558
Барселонскі віцэ-кароль — намеснік іспанскага караля ў Каталоніі.
Раздзел XLVII
Стар. 575
Д з і я н а (міф.) багіня месяца; тут у значэнні месяца.
Антыподы (міф.) — жыхары супрацьлеглых паўшар’яў.
Стар. 580
“Скарбаў Венецыі...” — Як буйнейшы гандлёвы цэнтр на Сярэдняземным моры, Венецыя ў XVI стагоддзі была адным з самых багатых гарадоў.
П а т о с і — багатае месцанараджэнне каляровых і каштоўных металаў у Паўднёвай Амерыцы (Балівія), таму Патосі стала сінонімам багацця і шчасця.
Куарцільё — дробная манета.
Стар. 581
Апалонава калясніца (міф.) — калясніца, на якой Апалон, бог сонца, аб’язджаў небасхіл, асвятляючы і саграваючы зямлю.
Стар. 582
“Самору доўга асаджалі...” — іспанская прымаўка, заснаваная на гістарычным эпізодзе доўгагадовай асады Саморы (у XII стагоддзі) каралём Санча II Кастыльскім. Асада гэта працягва-
лася і пасля смерці караля, які загінуў ад рукі здрадніка Вель-
іда Дальфонса.
Раздзел XLVIII
Стар. 586
К у а р т a — медная манета, вартасцю чатыры мараведзі.
Раздзел XLIX
Стар. 593
item (лац.) — таксама, апрача таго.
ЗМЕСТ
Частка першая
Раздзел I 6
Раздзел II 11
Раздзел III 18
Раздзел IV 25
Раздзел V 33
Раздзел VI 40
Раздзел VII 46
Раздзел VIII 55
Раздзел IX 61
Раздзел X 66
Раздзел XI 74
Раздзел XII 83
Раздзел XIII 95
Раздзел XIV 103
Раздзел XV 112
Раздзел XVI 125
Раздзел XVII 135
Раздзел XVIII 154
Раздзел XIX 177
Раздзел XX 186
Раздзел XXI 197
Раздзел XXII 206
Раздзел XXIII 214
Раздзел XXIV 218
Раздзел XXV 229
Раздзел XXVI 247
Раздзел XXVII 251
Частка другая
Раздзел I 266
Раздзел II 276
Раздзел III 281
Раздзел IV 286
Раздзел V 288
Раздзел VI 295
Раздзел VII 300
Раздзел VIII 308
Раздзел IX 311
Раздзел X 315
Раздзел XI 324
Раздзел XII 331
Раздзел XIII 337
Раздзел XIV 342
Раздзел XV 354
Раздзел XVI 357
Раздзел XVII 366
Раздзел XVIII 371
Раздзел XIX 378
Раздзел XX 385
Раздзел XXI 389
Раздзел XXII 395
Раздзел XXIII 404
Раздзел XXIV 413
Раздзел XXV 420
Раздзел XXVI 425
Раздзел XXVII 431
Раздзел XXVIII 437
Раздзел XXIX 443
Раздзел XXX 457
Раздзел XXXI 464
Раздзел XXXII 472
Раздзел XXXIII 479
Раздзел XXXIV 488
Раздзел XXXV 495
Раздзел XXXVI 501
Раздзел XXXVII 506
Раздзел XXXVIII 512
Раздзел XXXIX 521
Раздзел XL 530
Раздзел XLI 540
Раздзел XLII 547
Раздзел XLIII 558
Раздзел XLIV 560
Раздзел XLV 568
Раздзел XLVI 571
Раздзел XLVII 575
Раздзел XLVIII 585
Раздзел XLIX 590
Заўвагі 596
Школьная бібліятэка
Літаратурна-мастацкае выданне
СЕРВАНТЭС Сааведра Мігель дэ
ХІТРЫ ГІДАЛЬГА ДОН КІХОТ ЛАМАНЧСКІ
Р а м а н
Для сярэдняга школьнага ўзросту
Рэдактар М. А. Зелянкова
Мастацкі рэдактар К. С. Ракіцкі Камп’ютэрны набор і вёрстка A. В. Русецкая Тэхнічны рэдактар Г. Ф. Дуброўская Карэктары Д. Р. Лосік, М. Ч. Пермякова
Падпісана да друку з арыгінал-макета 18.05.99. Фармат 84x108 / .
Папера Газетная. Гарнітура Школьная. Афсетны друк. 32 Ум. друк. арк. 32,76. Ул.-выд. арк. 29,26.
Тыраж 14760 экз. Зак. 1415.
Дзяржаўнае прадпрыемства “Выдавецтва “Юнацтва” Дзяржаўнага камітэта Рэспублікі Беларусь па друку.
Ліцэнзія ЛВ № 7, 20.12. 1997 г.
220600, Мінск, пр. Машэрава, 11.
Друкарня выдавецтва “Беларускі Дом друку”.
220013, Мінск, пр. Ф. Скарыны, 79.
Сервантэс Саведра М. дэ.
С 32 Хітры гідальга Дон Кіхот Ламанчскі: Раман: Для сярэд. шк. узросту/ Пер. на бел. мову М.П.Пазнякоў; Маст. К. С. Ракіцкі,— Мн.: Юнацтва, 1999.622 с., іл.(Школьная бібліятэка).
ISBN 985-05-0372-6.
Раман Сервантэса “Дон Кіхот” адзін з самых выдатньіх твораў сусветнай літаратуры. Задуманы як пародыя на рыцарскія раманы, ён поўна і ярка адлюстроўвае жыццё Іспаніі на мяжы феадальнай і капіталістычнай эпох. У вобразе Дон Кіхота ўвасоблены рысы высакародства і самаахвярнасці, а ў вобразе Санча Пансы пісьменнік аддае належнае народнаму здароваму гумару, пачуццю справядлівасці і велікадушнасці.
КНІГІ ОНЛАЙН
