КНІГІ ОНЛАЙН
Прыняць удзел у вычытцы распазнанага тэксту Падрабязней
Павінен прызнацца, што вы маеце рацыю, ваша міласць, а я — асёл,— сказаў Санча.Вось толькі я не ведаю, навошта ў мяне з языка зляцела слова “асёл”,— у доме ж павешанага аб вяроўцы не кажуць. Ну, рыхтуйце пісямко, а затым шчасліва заставацца, я адпраўляюся ў дарогу. Дон Кіхот, адышоўшы ўбок, паглыбіўся ў складанне пісьма; потым, скончыўшы пісаць, паклікаў Санча і сказаў, што мае намер прачытаць пісьмо ўслых, каб ён вывучыў яго на той выпадак, калі згубіць па дарозе, бо з яго няўдачлівасцю ўсяго чакаць можна. Санча ж яму на гэта сказаў: — Ды вы некалькі разоў перапішыце яго, ваша міласць, і дайце мне, а я дастаўлю яго ў цэласці і захаванасці, але каб я завучыў яго на памяць — гэта пустая лухта, у мяне такая дрэнная памяць, што я скрозь забываю, як мяне завуць. Аднак жа прачытайце пісьмо, ваша міласць,— вельмі хочацца паслухаць: ужо, напэўна, з яго, усё роўна як з песні, слова не выкінеш. — Дык вось аб чым тут ідзе размова,сказаў Дон Кіхот. Пісьмо Дон Кіхота Дульцынеі Табоскай “Усемагутная і высакародная сеньёра! Той, каго параніла вастрыё расстання і чыя душа працята болем, жадае табе, найсаладзейшая Дульцынея Табоская, здароўя, якое ён сам страціў. Калі прыгажосць твая грэбуе мною, калі твае сябры — мае ворагі, калі твая пагарда ўзмацняе маю журбу, то хоць я і шмат перажыў, аднак гэтай пакуты ўжо не вынесу: яна мала таго што моцная, дык яшчэ і вельмі працяглая. Добры мой збраяносец Санча падрабязна anima табе, о няўдзячная прыгажуня, каханая варагіня мая, той стан, да якога ты давяла мяне. Калі ты па-' лічыш за лепшае прыйсці мне на дапамогу — я твой, калі ж не рабі, як табе захочацца; я ж, паквітаўпіыся з жыццём, тым самым суцішу і тваю жорсткасць і сваё гарачае каханне. Твой да скону Рыцар Журботнага Вобраза”. — Даю галаву на адсячэнне,— паслухаўшы, сказаў Санча Панса,— што нічога больш узвышанага я за ўсё сваё жыццё не чуў. Ах ты, каб я спрах! І як гэта вы, ваша міласць, змаглі сказаць у гэтым пісьме ўсё, што вам неабходна, і як усё гэта добра падведзена да подпісу Рыцар Журботнага Вобраза! Далібог, ваша міласць, вы д’ябал, а не чалавек,— няма нічога такога, чаго б вы не ведалі. — Усё можа спатрэбіцца для той справы, якой я служу,— заўважыў Дон Кіхот. Ну а цяпер, ваша міласць,сказаў Санча,чырканіце на адвароце запісачку наконт трох аслоў і падпішыцеся як мага разборлівей, каб кожны, як зірне, пазнаў вашу руку. 3 задавальненнем,— прамовіў Дон Кіхот. Ён напісаў запіску, а затым прачытаў яе ўслых ад слова да слова: — “Будзьце так ласкавы, ваша міласць, сеньёра пляменніца, выдаць падаўцу гэтага аслінага вэксаля, збраяносцу майму Санча Пансу, трох аслоў з ліку пяці, якіх я пакінуў у сябе ў маёнтку і якія знаходзяцца пад наглядам вашай міласці. Вышэйадзначаных трох аслоў загадваю выдаць яму платай за трох іншых, якіх я ў яго тут атрымаў наяўнымі і якія з прычыны гэтага вэксаля і яго, Санча, распіскі, павінны лічыцца пагашанымі. Напісана ў сзрцы Сьера-Марэны дваццаць другога жніўня гэтага года”. — Выдатна,— сказаў Санча.— Падпішыцеся, ваша міласць. Падпісвацца неабавязкова,запярэчыў Дон Кіхот: — патрабуецца толькі мой росчырк,— гэта ж усё роўна што подпіс, і гэтага не толькі для трох, але і для цэлых трохсот аслоў будзе дастаткова. — Я вам веру, ваша міласць,— сказаў Санча. A цяпер, дазвольце, я пайду асядлаю Расінанта, вы ж, ваша міласць, будзьце гатовы мяне благаславіць,— я ж зараз адразу і ў дарогу і на вашы дзікія выхадкі глядзець не буду: я на іх столькі, скажу, нагледзеўся, што ўжо больш не пад сілу. — Ва ўсякім выпадку, я хачу, Санча,бо так патрэбна,— я хачу, кажу я, каб ты паглядзеў, як я голы разоў дваццаць пяць павар’юю, прычым усё гэта я за якіх-небудзь паўгадзіны здолею паказаць. У далейшым жа, калі ты ўсё гэта бачыў сваімі вачамі, ты можаш палажыўшы руку на сэрца паклясціся, што бачыў і іншыя мае выхадкі, якія табе захочацца дадаць. Але запэўніваю цябе, што колькі б ты іх ні апісаў, усё ж такі ў мяне іх будзе больш. Дзеля ўсяго святога, васпан мой,— не распранайцеся пры мне, а то я пачну вельмі шкадаваць вашу міласць і абавязкова расплачуся! А ўчора я так плакаў па сваім шэрым, што ў мяне і зараз яшчэ галава трашчыць і я не маю ахвоты зноў плакаць. А калі ваша міласць хоча, каб я паглядзеў на некаторыя вар’яцтвы, то вар’юйце адзеты, ды хутчэй і прытым абы- як. Тым больш, мне ўсё гэта не трэба, і, як я ўжо сказаў, пажадана паскорыць маё вяртанне з весткамі, якіх ваша міласць чакае і заслугоўвае. А ў выпадку чаго — сцеражыцеся, сеньёра Дульцынея! Калі яна не адкажа як належыць, то я гатовы даць якое хочаце клятвеннае абяцанне, што выспяткамі і кухталямі выцягну з яе прыхільны адказ. Таму дакуль жа гэта можна трываць, каб такі славуты вандроўны рыцар, як вы, ваша міласць, страчваў розум невядома з-за чаго! Сапраўды, Санча, розум у цябе, як мне здаецца, не намнога здаравейшы, чым у мяне,— зазначыў Дон Кіхот. — Я не такі вар’ят,запярэчыў Санча,— я толькі болып запальчывы. Але пакінем гэту размову,— скажыце лепш, чым ваша міласць думае харчавацца ў далейшым да майго вяртання. — Аб гэтым ты не турбуйся,— сказаў Дон Кіхот,— калі б нават у мяне і было што есці, я харчаваўся б аднымі травамі і пладамі, якімі надзеляць мяне гэтыя дрэвы і луг: незвычайнасць майго пачынання ў тым іменна і заключаецца, каб нічога не есці і трываць іншыя да таго падобныя нягоды. Ну, з богам! — А ведаёце, ваша міласць, чаго я баюся? Што не траплю я зноў на тое ж самае месца надта ўжо тут глуха. — Запамінай навакольныя прадметы,— сказаў Дон Кіхот,— а я пастараюся далёка адсюль не адыходзіць і нават не палянуюся ўзбірацца на самыя высокія скалы і пазіраць, ці не едзеш ты назад. Апрача таго (і гэта будзе як мага лепш), каб ты мяне не згубіў і не заблудзіў, раю табе нарэзаць жаўтазелю,— яго тут процьма,— і раскідваць яго па дарозе да таго часу, пакуль не выедзеш на роўнае месца, і па гэтых вяхах і прыметах, быццам па Тэзеевай нітцы ў лабірынце*, ты і адшукаеш мяне на зваротным шляху. Так я і зраблю,— сказаў Санча Панса. Ён нарэзаў жаўтазелю і, папрасіўшы ў свайго пана благаславення, развітаўся з ім, пры гэтым і той і другі расплакаліся. Затым Санча сеў на Расінанта, аб якім Дон Кіхот даручыў яму клапаціцца, загадаўшы даглядаць яго, як самога сябе, і накіраваўся ў бок раўніны, час ад часу, як параіў яму пан, кідаючы галінкі жаўтазелю. І як ні прыставаў да яго Дон Кіхот, каб ён паглядзеў па крайняй меры хоць на два яго вар’яцтвы, ён працягваў свой шлях. Аднак, не ад’ехаўшы і на сто крокаў, ён усё ж вярнуўся і аб’явіў: Я хачу сказаць, сеньёр, што вы цалкам маеце рацыю: каб я мог са спакойным сумленнем паклясціся, што бачыў вашы вар’яцтвы, нядрэнна было б паглядзець хоць на якое-небудзь з іх,— зрэшты, адно тое, што вы тут засталіся,— гэта ўжо вялікае з вашага боку вар’яцтва. — А што я табе казаў? ажывіўся Дон Кіхот.— Пачакай, Санча, ты азірнуцца не паспееш, як я ўжо што-небудзь учыню. Тут ён з незвычайнай хуткасцю зняў штаны і, застаўшыся ў адной кашулі, ніколькі не марудзячы, двойчы перакуліўся ў паветры — уніз галавой і ўверх пятамі, пасля чаго Санча, задаволены тым, што мог цяпер засведчыць вар’яцтва свайго пана, тузануў павады. Р а з д з е л XVIII, што апавядае аб тым, якім забаўным і хітрым спосабам закаханы наш рыцар быў пазбаўлены ад вельмі жорсткага пакаяння, прыдуманага ім для сябе Між тым Дон Кіхот, ад пояса да пят голы і ад пояса да галавы адзеты, бачачы, што Санча, не пажадаўшы больш затрымлівацца дзеля яго дзівацтваў, паехаў ужо, адразу забраўся на вяршыню высокай гары і пачаў думаць аб тым, аб чым думаў шмат разоў, хоць пакуль яшчэ ні да якога цвёрдага рашэння не прыйшоў, а менавіта: што лепш і што больш мэтазгодна пераймаць шалёнае вар’яцтва Раланда або меланхалічнага Амадыса. І, з самім сабой разважаючы, ён казаў: — Агульнае меркаванне такое, што Раланд быў слаўным і храбрым рыцарам, але што ж у тым дзіўнага? Як-ніяк, ён быў зачараваны, і забіць яго можна было толькі ўваткнуўшы яму ў пятку шпільку, а ён пастаянна насіў боты з сямю жалезнымі падноскамі. Зрэшты, хітрасці гэтыя яго не выратавалі, бо Бернарда дэль Карп’ё іх разгадаў і задушыў яго ў сваіх абдымках у Рансевале. Аднак даволі аб яго храбрасці,пяройдзем да таго, як ён страціў розум,— а ён бясспрэчна яго страціў, калі даведаўся, што Анжаліка яму здраджвала. І калі ён гэтаму паверыў, то з глузду з’ехаць яму нічога не значыла, але як жа я буду пераймаць яго вар’яцтвы, калі ў мяне адсутнічае такая прычына? Бо я адкрыта зняважыў бы Дульцынею Табоскую, калі б, западозрыўшы яе ў здрадзе, абраў той від разумовага расстройства, якім пакутаваў шалёны Раланд. 3 іншага боку, я ведаю, што Амадыс Гальскі, не страціўшы розуму і без усялякіх вар’яванняў, здабыў сабе неўміручую славу адной толькі сілай свайго пачуцця, бо, згодна з гісторыяй, ён абмежаваўся тым, што калі Арыяна пагрэбавала ім і загадала не паказвацца ёй на вочы, пакуль не дазволіць яна сама, накіраваўся разам з адным самотнікам на Бедную Строму, і там ён знемагаўся ад слёз і горача маліўся богу, пакуль нарэшце неба злітавалася над ім у тое самае імгненне, калі ён асабліва сумаваў і бедаваў. А калі гэта так, то навошта мне браць на сябе клопат распранацца дагала, надакучаць дрэвам, якія мне нічога дрэннага не зрабілі, і абураць празрыстую ваду ручаёў, якія пры неабходнасці мяне напояць? Няхай жыве памяць пра Амадыса і няхай бярэ з яго прыклад у чым толькі можа Дон Кіхот Ламанчскі! I хоць Дульцынея Табоская не адвергла мяне і не аднеслася з пагардай да мяне — паўтараю: досыць і таго, што я з ёю разлуча- ны. Такім чынам, за справу! Прыйдзіце мне на памяць, дзеянні Амадыса, і навучыце мяне, з чаго неабходна пачаць перайманне вас. Зрэшты, я ўжо ўспомніў, што найбольш старанна ў параўнанні з іншым ён маліўся і даручаў сябе богу... Так, але што ж я буду рабіць без ружанца? Але ён тут жа здагадаўся, як з гэтым быць, а іменна: адарваў ад краю кашулі, што матляўся, вялікі кавалак і зрабіў на ім адзінаццаць вузельчыкаў, з якіх адзін — трохі большы, і вось гэты самы кавалак і замяняў яму ружанец на працягу ўсяго часу, што ён тут правёў і якога яму з лішкам хапіла на тое, каб мільён разоў прачытаць “Багародзіцу”. Аднак жа ён быў вельмі засмучаны той акалічнасцю, што тут не было самотніка, які паспавядаў бы яго і суцешыў, а таму ён бавіў час наступным чынам: гуляў па лузе і бясконца выразаў на драўлянай кары і пісаў на дробным пяску вершы, у якіх пераважна выліваў сваю тугу, a таксама апяваў Дульцынею. Але калі нарэшце Дон Кіхота адшукалі, то з усіх яго вершаў, як паказалі далейшыя пошукі, аказаліся цэлымі і лёгкімі для чытання толькі вось гэтыя: