КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Ах,— усклікнула тут пляменніца.— Забіце мяне, калі мой дзядзечка не задумаў зноў зрабіцца вандроўным рыцарам! Дон Кіхот жа ёй на гэта адказаў: — Вандроўным рыцарам я памру, а султан турэцкі можа, калі яму ўздумаецца, выходзіць і прыходзіць з якім хоча вялізным флотам. Паўтараю: бог мяне разумее. Тут умяшаўся цырульнік: — Калі ласка, вашы міласці, дазвольце мне расказаць адну невялікую гісторыйку, якая адбылася ў Севільі. Яна будзе зараз якраз да месца, і таму мне не церпіцца яе расказаць. Дон Кіхот выказаў згоду, свяшчэннік і ўсе астат- нія падрыхтаваліся слухаць, і цырульнік пачаў так: — У севільскім вар’яцкім доме знаходзіўся адзін чалавек, якога туды пасадзілі сваякі, таму што ён страціў розум. Правёўшы там некалькі год, ён уявіў, што апамятаўся і знаходзіцца пры поўным розуме, і таму напісаў архіепіскапу пісьмо. Зусім цвяроза разважаючы, ён пераканаўча прасіў архіепіскапа дапамагчы яму выйсці з таго гаротнага становішча, у якім ён знаходзіцца, бо з ласкі божай ён, маўляў, апамятаўся, аднак сваякі з мэтай завалодаць яго доляй спадчыны трымаюць яго, маўляў, тут і насуперак праўдзе жадаюць, каб ён да канца дзён сваіх заставаўся псіхічнахворым. Архіепіскап, перакананы яго шматлікімі пасланнямі, што сведчылі аб разважнасці яго і розуме, урэшце паслаў капелана даведацца ў наглядчыка дома псіхічнахворых, ці праўда тое, што піша хворы, а таксама паразмаўляць з самім звар’яцелым, і калі, маўляў, ён убачыць, што той цяпер пры сваім розуме, то няхай вызваліць яго адтуль і выпусціць на волю. Капелан так і зрабіў, і наглядчык яму сказаў, што хворы па-ранейшаму не помніць сябе і што хоць ён часта разважае як чалавек вялікага розуму, аднак жа потым пачынае гаварыць бязглуздзіцу, і яна ў яго такая ж частая і такая ж незвычайная, як і яго разумныя думкі, у чым можна будзе пераканацца на вопыце, варта толькі з ім паразмаўляць. Капелан захацеў правесці гэты дослед і, зачыніўшыся з вар’ятам, прагаварыў з ім болып за гадзіну, і за ўвесь гэты час звар’яцелы не сказаў нічога бязглуздага ці недарэчнага, наадварот: ён выявіў такую разважнасць, што капелан вымушаны быў паверыць, што хворы паправіўся; між іншым, звар’яцелы аб’явіў, што наглядчык на яго паклёпнічае, бо не жадае пазбаўляцца хабару, які яму даюць сваякі хворага: як быццам за хабар наглядчык, маўляў, і працягвае запэўніваць, што хворы ўсё яшчэ не пры сваім розуме, хоць часам і настае прасвятленне; галоўная ж бяда хворага — гэта, кажа, яго багацце, бо злоснікі, каб завало- даць ім, ідуць на ўсялякія падвохі і сумняваюцца ў той ласцы, якую зрабіў яму бог, зноў ператварыўшы яго з жывёліны ў разумную істоту. Карацей кажучы, наглядчыка ён паказаў чалавекам, які не заслугоўвае даверу, сваякоў своекарыслівымі і бессаромнымі, a сябе самога — такім разважлівым, што капелан урэшце вырашыў узяць яго з сабой, каб архіепіскап мог ва ўсім пераканацца на свае вочы. Паверыўшы хвораму на слова, добры капелан папрасіў наглядчыка выдаць яму адзенне, у якім ён сюды прыбыў; наглядчык яшчэ раз параіў капелану добра падумаць, бо той, без усялякага сумнення, усё яшчэ, маўляў, ненармальны. Аднак, нягледзячы на ўсе перасцярогі і перакананні наглядчыка, капелан застаўся непахісны ў сваім жаданні павезці хворага з сабой; наглядчык падпарадкаваўся, тым болып што распараджэнне ішло ад архіепіскапа*; хворага апранулі ў яго ўласнае адзенне, новае і прыстойнае, і калі той убачыў, што ён адзеты, як чалавек здаровы, а бальнічны халат з яго знялі, то папрасіў капелана дазволіць яму ў выглядзе асаблівай паслугі развітацца са сваімі таварышамі-вар’ятамі. Капелан сказаў, што яму таксама хочацца пайсці паглядзець на вар’ятаў. Адным словам, яны пайшлі, a разам з імі і яшчэ сёй-той; і як толькі ачунялы наблізіўся да клеткі, дзе сядзеў шалёны вар’ят, які, зрэшты, быў тады ціхі і спакойны, то звярнуўся да яго з такімі словамі: “Скажыце, дружа, ці не патрэбна вам чаго-небудзь? Я ж адыходжу дадому, бо гасподзь бог, з бясконцай яго міласэрнасці і любові да чалавека, пажадаў вярнуць мне, нявартаму, розум: цяпер я зноў пры сваім розуме і цвёрдай памяці, бо для ўсёмагутнасці божай няма нічога немагчымага. Спадзявайцеся вельмі і спадзявайцеся на бога: калі ён мяне вярнуў у ранейшы стан, то верне і вас, толькі даверцеся яму. Я пастараюся паслаць вам што-небудзь смачнае, а вы глядзіце абавязкова з’ежце,— адважуся вас запэўніць, як чалавек, які зведаў гэта на сабе, што ўсе нашы вар’яцтвы вынікаюць з пустаты ў страўніку і ад паветра ў галаве. Будзьце ж мужным, будзьце мужным: хто падае духам у няшчасці, той шкодзіць свайму здароўю і набліжае свой канец”. Усё гэта выказванне чуў іншы вар’ят, які сядзеў у іншай камеры, насупраць шалёнага; падняўшыся са старой цыноўкі, на якой ён ляжаў голы, гэты вар’ят гучна спытаў, хто гэта вяртаецца дадому пры сваім розуме і цвёрдай памяці. Ачунялы яму адказаў так: ‘Тэта я адыходжу, дружа, мне больш няма чаго тут заставацца, за што я і бясконца ўдзячны небу, якое зрабіла мне такую вялікую ласку”. “Кіньце, як бы з вас чорт ні пажартаваў,— сказаў вар’ят,— спяшацца вам няма куды, сядзіце сабе ціхенька на месцы, усё роўна потым давядзецца вяртацца назад”. “Я ўпэўнены, што я здаровы,настойваў той,— мне няма чаго вяртацца сюды і нанова пераносіць усе пакуты”. “Гэта вы здаровы? — сказаў вар’ят.— Ну што ж, пажывём — пабачым. Ідзіце сабе з богам, але клянуся вам Юпітэрам, веліч якога ўвасабляю на зямлі я, што за адзін грэх, які цяпер робіць Севілья, выпускаючы вас з гэтага дома і прызнаючы вас здаровым, я яе так пакараю, што памяць аб гэтым застанецца на векі вечныя, амінь! Я — Юпітэр Грамавержац, што трымае ў руках вогненныя маланкі, якімі магу і маю звычку пагражаць свету і разбураць яго. Але гэты грубы горад я пакараю інакш: клянуся тры гады запар, пачынаючы з таго дня і той гадзіны, калі я выказваю гэту пагрозу, не паліваць дажджом не толькі сам горад, але і акругу яго і наваколле. Як, ты на волі, ты — пры сваім розуме, ты пры цвёрдай памяці, а я вар’ят, я — не помню сябе, я — пад замком?.. Ды я хутчэй павешуся, чым пашлю дождж!” Прысутныя ўсё яшчэ слухалі выкрыкі і выказванні вар‘ята, як раптам вызвалены, звярнуўшыся да капелана і схапіўшы яго за руку, прамовіў: “He засмучайцеся, васпан мой, і не надавайце значэння словам гэтага вар’ята, бо калі ён — Юпітэр і ён не стане паліваць вас дажджом, то я — Нептун, бацька і бог вады, і я буду паліваць вас колькі патрэбна і калі захачу”. Капелан жа на гэта сказаў: “Разам з тым, пан Нептун, нельга гнявіць пана Юпітэра: заставайцеся ж вы тут, а ўжо мы як-небудзь іншым разам, калі нам будзе больш з рукі і больш свабодна прыйдзем па вашу міласць”. Наглядчык і ўсе прысутныя фыркнулі, але капелан на іх раззлаваўся. Хворага распранулі, і застаўся ён у вар’яцкім доме, і на гэтым гісторыя заканчваецца. — Гэта і ёсць тая самая гісторыя, сеньёр цырульнік, якая так быццам бы адпавядала моманту, што вы не маглі яе не расказаць? — спытаў Дон Кіхот.— Ах, сеньёр цырульнік, сеньёр цырульнік, да чаго ж людзі іншым разам бываюць няўмелыя! Няўжо ваша міласць не ведае, што параўнанне аднаго розуму з іншым, адной доблесці з іншай, адной прыгажосці з іншай і аднаго знатнага роду з іншым заўсёды непрыемнае і выклікае незадавальненне? Я, сеньёр цырульнік, не Нептун і не бог вады і, не будучы разумным, за разумнага сябе не выдаю. Адзінае, чаго я дамагаюся,— гэта растлумачыць людзям, як памыляюцца яны, не аднаўляючы шчаслівых тых часоў, калі дзейнічала вандроўнае рыцарства. Аднак жа наша сапсаванае стагоддзе нявартае атрымліваць асалоду ад такога вялікага шчасця, якім цешыліся ў тыя стагоддзі, калі вандроўныя рыцары лічылі сваім абавязкам і бралі на сябе абарону каралеўстваў, дапамогу няшчасным і малалетнім, пакаранне ганарліўцаў і ўзнагароджванне пакорлівых. Большасць рыцараў, якія дзейнічаюць цяпер, лічаць за лепшае шамацець шаўкамі, парчою і іншымі дарагімі тканінамі, чым звінець кальчугаю. Цяпер ужо няма такіх рыцараў, якія пагадзіліся б у любое надвор’е, узброеныя з галавы да ног, начаваць пад адкрытым небам, і ніхто ўжо па прыкладзе вандроўных рыцараў не торкае, як кажуць, носам, абапёршыся на кап’ё і не злазячы з каня. Знайдзіце мне хоць аднаго такога рыцара, які, выйшаўшы з лесу, узабраўшыся потым на гару, а затым спусціўшыся на пустынны і бязлюдны бераг мора, вечна бурнага і неспакойнага, і бачачы, што да берага прыбіла лядашчы човен без вёслаў, мачты і снасцей, бясстрашна кінуўся б туды і аддаўся на волю няўмольнага зыбакня бяздоннага мора; а хвалі то ўзнясуць яго да неба, то скінуць у бездань, рыцар жа грудзі свае падстаўляе неўтаймоўнай буры; і не паспявае ён азірнуцца, як ужо аказваецца болып чым за тры тысячы міль ад таго месца, адкуль адплыў, і вось ён крочыць па невядомай і далёкай зямлі, і тут з ім адбываюцца здарэнні, вартыя таго, каб пра іх напісалі не толькі на пергаменце, але і на медзі. Між тым у наш час лянота бярэ верх над стараннасцю, бяздзейнасць — над працавітасцю, загана над дабрачыннасцю, нахабнасць над храбрасцю і мудрагельства над вайсковым майстэрствам, якое непадзельна панавала і квітнела ў залаты век і ў век вандроўных рыцараў. He, праўда, скажыце: хто больш цнатлівы і адважны за славутага Амадыса Гальскага? Хто больш разважлівы за Пальмерына Англійскага? Хто больш памяркоўны і ўжыўчывы за Тыртана Белага? Хто больш далікатны за Лізуарта Грэчаскага? Хто атрымліваў і наносіў больш удараў, чым дон Бельяніс? Хто болып бясстрашны за Перыёна Гальскага*, хто вытрымаў болып выпрабаванняў, чым Фелісмарт Гірканскі, і хто болып шчыры за Эспландыяна? Хто больш удалы за дона Сіранхіла Фракійскага? Хто болып мужны за Радамонта*? Хто больш прадбачлівы за караля Сабрына? Хто больш адважны за Рынальда? Хто больш непераможны за Раланда? Усе гэтыя рыцары, а таксама многія іншыя, якіх я мог бы назваць, былі, сеньёр свяшчэннік, рыцарамі вандроўнымі, красою і гонарам рыцарства. Вось такіх якраз і падобных на іх рыцараў я і меў на ўвазе: яны не з-за страху, а па сумленні паслужылі б яго вялікасці, султану ж давялося б ірваць на сабе валасы. Ну а мне, відаць, давядзецца застацца дома, калі капелан мяне з сабой не бярэ. Калі ж Юпітэр, як нам сказаў цырульнік не пашле дажджу, дык я сам буду яго пасылаць, калі мне захочацца. Кажу я гэта, каб сеньёр Таз-для-галення ведаў, што я яго зразумеў.